The Condition of Settlement in Jumu‘ah (Friday) Prayer and its Contemporary Applications

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 72 - 92, 15.03.2024

Amer Aldershewı

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1390017

Öz

Muslim jurists have stipulated several conditions for Friday prayer's validity, obligation, and performance. Among these conditions is settlement. Settlement can be defined as residing in a place intending to not leave except for a necessity and then returning to it. Considering the place where Friday prayer is performed, settlement is a condition of validity, so Friday prayer is not valid in uninhabitable lands, such as deserts and mountain peaks. Also, considering the group of accountable people performing the Friday prayer, settlement is a condition for the validity, obligation, and performance according to the majority of jurists, unlike the Hanafis, who did not stipulate such a condition. Residency that nullifies the provisions of travel is a condition for the obligation of Friday prayer according to all jurists, and it is a consequential obligation. However, residence without settling in the place makes the person among those not counted for the performance of Friday prayer, so he is not counted among the number necessary for the prayer to be performed according to the majority, unlike the Hanafis. The research concluded that the residence that nullifies the provisions of travel is sufficient to obligate Friday prayer and consider it valid, and to be performed by a person without regard to his settlement, so the texts commanding Friday prayers in this matter did not differentiate between a settler or someone else. Other results will come at the end of the research. Among the contemporary applications is residing in ruined villages and cities that have been destroyed due to earthquakes and floods, and differentiating between the intention of their people to rebuild it or to leave it and move to another place. Among the applications is also the issue of asylum seekers and whether they meet this condition. Other applications to be discussed in the research.

Anahtar Kelimeler

Friday prayer, settlement, travel, condition of obligation, condition of validity, condition of performance

شرط الاستيطان في جماعة المكلفين في صلاة الجمعة وتطبيقاته المعاصرة

Öz

ذكر الفقهاء لصحة صلاة الجمعة ووجوبها وانعقادها عدة شروط، ومن هذه الشروط التي ذكرها الفقهاء الاستيطان، ومعنى الاستيطان هو: الإقامة في مكان بِنيَّة عدم السَّفر منه إلَّا لحاجة ثم العودة إليه، والاستيطان بالنظر إلى مكان أداء صلاة الجمعة هو شرط صحة، فلا تصح الجمعة في أرض غير مستوطَنة كالصحاري وقمم الجبال، والاستيطان بالنظر إلى جماعة المكلفين المؤدية لصلاة الجمعة شرط صحة وجوب وانعقاد عند جمهور الفقهاء بخلاف الحنفية الذين لم يشترطوا الاستيطان. والإقامة القاطعة لأحكام السفر شرط وجوب لصلاة الجمعة على المكلف عند الجميع وهو وجوب تبعي. لكن الإقامة من غير استيطان المكان تجعل المكلف ممن لا تنعقد به صلاة الجمعة فلا يُحسب من العدد اللازم لانعقادها عند الجمهور بخلاف الحنفية، والذي انتهى إليه البحث أن الإقامة القاطعة لأحكام السفر كافية لوجوب صلاة الجمعة وصحتها وانعقادها بالمكلف دون النظر إلى استيطانه، فالنصوص الآمرة بصلاة الجمعة لم تفرق بين مستوطن أو غيره، وغيرها من النتائج التي تأتي نهاية البحث، ومن التطبيقات المعاصرة الإقامة في القرى والمدن المتهدمة نتيجة الزلازل والفيضانات والتفريق بين نية أهلها إعادة إعمارها أو تركها والانتقال إلى مكان آخر، ومن التطبيقات أيضاً مسألة طالبي اللجوء وهل يتحقق فيهم هذا الشرط أم لا، وغيرها من التطبيقات التي ستأتي.

Anahtar Kelimeler

صلاة الجمعة, الاستيطان, السفر, شرط الوجوب, شرط الصحة, شرط الانعقاد

Vatan Edinmenin Cuma Namazındaki Şartı ve Güncel Uygulamaları

Öz

Fıkıhçılar Cuma namazının vacip, sahih ve geçerli olması için birçok şart ileri sürmüşlerdir. Bu bağlamda zikredilen şartlardan bir tanesi istitân(vatan edinme)dır. İstitân, bir yerde sürekli ikamet edip sadece ihtiyaç halinde oradan ayrılıp tekrar oraya dönmek demektir. istitân, cuma namazının sıhhat şartlarındandır. Bu bağlamda vatan edinilmeyen çöller ve dağ zirveleri gibi yerlerde cuma namazı sahihi olmaz. İstitân, cuma namazı için istitânı şart koşmayan Hanefilerin dışında fıkıhçıların cumhuruna göre cuma namazını kılan mükellefler açısından vücup sıhhat ve in’ikâd şartıdır. Sefer hükümlerini ortadan kaldıran ikamet ise bütün âlimlere göre cuma namazının vücup şartıdır. Ancak vatan edinmeksizin bir yerde ikamet, Hanefilerin dışındaki cumhura göre cuma namazının in’ikâd şartlarından sayılmamıştır. Bu çalışmada ulaşılan netice, istitâna bakılmaksızın ikamenin cuma namazı için vücup sıhhat ve in’ikâd şartı sayılmasıdır. Zira cuma namazını emreden nasslar, vatan edinen ile edinmeyen arasında herhangi bir fark koymamıştır. Ayrıca çalışmanın sonunda deprem ve diğer afetler sebebiyle yıkılmış köy ve şehirlerde ikamet edenler, bu kimselerin yıkılmış yerleri imar edip etmem niyetleri arasındaki farklar ve iltica edenler için söz konusu şartların aranıp aranmadığı gibi konular ele alındı.

Anahtar Kelimeler

Cuma Namazı, İstitân, Sefer, Vücup Şartı, Sıhhat Şartı, İn’ikâd Şartı

Kaynakça

• Aynî, Maḥmûd b. Aḥmed. Umdetü’l-Kārî fî Şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. Beyrût: Dâru ihya' et-Turâs̱ el-‘Arabî. 1431.
• Aynî, Maḥmûd b. Aḥmed. el-Binâye fi Şerhi’l-Hidâye. Beyrût: Dâru’l-kutubu’l- ‘ilmiyye, 1. Baskı, 1420-2000.
• Azîm Abâdî, Muḥammed Eşref b. Emîr b. Hudayr. Avnü’l-Ma’bûd Şerhu Süneni Ebî Dâvûd. Beyrût: Dâru’l-kutubu’l- ‘ilmiyye, 2. Baskı, 1415.
• Behûtî, Manṣûr b. Yûnus. er-Ravżü’l-mürbiʿ şerḥu Zâdü’l-müstaḳniʿ . Beyrût: Dâru’l-Kitab el-Arabî, 2. Baskı, 1406/1986.
• Beyhaḳî, Aḥmed b. Ḥüseyin. Maʿrifetü’s-sünen ve’l-âs̱âr. thk. Abdulmuti’ Kalecî. Dımaşk: Dâru’l-küteybe, 1412/1991.
• Buḫârî, Muḥammed b. İsmail. Ṣaḥiḥ-i Buḫârî. thk. Muḥammed Zehir b. Naṣır. Dâru Tavki’n-Necât, 1. Baskı, 1422.
• Ebû Davûd, Süleyman b. el-Eş'as es-Sicistanî. es-Sünen. thk. Muḥammed Muḥyuddîn Abdulhamîd. Beyrût: el-Mektebe el-Asriyye.
• Enṣârî, Zekeriyyâ b. Muḥammed b. Aḥmed. el-Ġurerü’l-behiyye fî şerḥi’l-Behceti’l-Verdiyye. Ṣanaa: el-Matbaa el-Yemeniye, 1995.
• Ḫatîb eş-Şirbînî, Muḥammed b. Aḥmed. Muġni'l-muḥtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâẓi'l-Minhâc. Dâru’l-Kutubi’-l-İlmiyye, 1. Baskı, 1415/1994.
• Ḥattâb, Muḥammed b. Muḥammed b. Abdurraḥman. Mevâhibü'l-celîl li-şerḥi Muḫtaṣarı Ḫalîl. Dâru’l-Fikir, 2. Baskı, 1398.
• İbn Ḥacer el-Heytemî, Aḥmed bin Ali. Tehzibu't-tehzîb. thk. Ḫalil Mamoon- Ali b. Suûd. Dâru’l-Fikir, 1. Baskı, 1417/1996.
• İbn Âbidîn, Muḥammed Emin. Ḥaşiyetu reddi’l-muḫtar. Dâru’l-Fikir, 1. Baskı, 1411/ 2000.
• İbn Arafe ed-Desûḳī, Muḥammed. Ḥâşîyetu'd-Desûḳî ‛ale'ş-Şerḥi'l-kebîr. Dâru’l-Fikir. TY. BY.
• İbn Ḥacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Aḥmed b. Muḥammed. Tuḥfetü’l-muḥtâc bi-şerḥi’l-Minhâc. Mısır: el-Mektebe et-Ticâriyye el-Kübrâ, 1357-1983.
• İbn Ḥazm, Alî b. Aḥmed b. Saîd. el-Muḥalla bil-as̱ar. thk. Lecnetu ihya' et-Turâs̱ el-Arabî. Beyrût: Dâru’l-afâk al-cedîde. Ty.
• İbn Ḳudāme, Abdullah b. Aḥmed. el-Muğnî. thk. Abdullah b. El-Ḥasan et-Turkî. Dâru Alemi’l-Kutūb, 5. Baskı, 1436/2005.
• İbn Müfliḥ, İbrahim b. Muḥammed. Kitâbü’l-Fürû. thk. Abdullah et-Türkî. Müessesetü'r-risâl, 1. Baskı 1418.
• İbn Rüşd, Aḥmed b. Muḥammed. Bidâyetü'l-Müctehid ve Nihâyetü'l Muḳtesid. Beyrût: Dâru’l-Fikir. Ty.
• İbn Teymiyye, Aḥmed b. Abdülhalîm. el-Ḥisbe fi ‘l-İslam. Dâru’l-Kutub el-İlmiyye, 1. Baskı. 1431.
• İlîş, Muḥammed b Aḥmed. Mineḥü'l-celîl ala Muḫtaṣarı Ḫalil. Beyrût: Dâru’l-Fikir, 1409/1989.
• Ḳarafî, Aḥmed b. İdris. ez-Zaḫira. Thk. Muḥammad Hacî. Dâru’l-Garb, 1994.
• Merdâvî, Ali b. Süleyman. el-İnṣâf fî maʿrifeti’r-râciḥ mine’l-ḫilâf ʿalâ meẕhebi’l-İmâmi’l-mübeccel Aḥmed b. Ḥanbel. thk. Muḥammad Elfiki. Beyrût: Dâru ihya'i’t-turâs̱i’l-‘Arabî.
• Merġīnânî, Ali b. Ebi Bekr Abdulcelîl el-Ferġânî. el-Hidâye şerḥu Bidâyeti'l-mübtedî. thk. Muḥammed Fuâd Abdülbaḳî. Beyrût: Dâru ihya'i’t-turâs̱i’l-‘Arabî.
• Müslim, Müslim b. Ḥaccâc. Ṣaḥiḥ Müslim. thk. Muḥammad Fuʼād ʻAbd al-Bāḳī. Beyrût: Dâru ihya'i’t-turâs̱i’l-‘Arabî,1334.
• Nevevî, Yaḥyâ b. Şeref. el-Mecmû' Şerḥu'l-Mühezzeb. Beyrut: Dâru’l-fikir, Ty.
• Nevevî, Yaḥyâ b. Şeref. en-Nevevî fî Şerḥi Ṣaḥîḥi Müslim. Beyrût: Dâru ihyai’t-turâs̱i’l-‘Arabî, 2. Baskı, 1392.
• Taberânî, Süleymân b. Aḥmed b. Eyyûb. el-Muʿcemü’l-kebir. thk. Ḥamdî Abdülmecîd. Ḳahire: Dâru İbn Teymiyye, 2. Baskı.
• Zeylaî, Abdullah b. Yusuf. Naṣbü’r-râye li-tahrici eḥadis̱i’l-Hidâye. thk. Muḥammed Yûsuf. Mıṣır: Dâru’l-hadis̱, 1357.