İbn Kemmûne’nin Nefsin Ezelî ve Ebedî Olduğunu İspatlamada Kullandığı Deliller

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 258 - 282, 15.03.2024

Ersan Türkmen

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1397676

Öz

Bu çalışmada İbn Kemmûne’nin nefsin kıdemi ve sonsuzluğu kanıtlamak için kullandığı deliller incelenmektedir. İbn Kemmûne felsefenin çeşitli alanlarında şerh ve telif mahiyetinde çok sayıda eser kaleme almıştır. Bu eserlerin çoğunda da nefs konusundan söz etmiştir. Filozofun telif ettiği eserlerinin içeriği dikkate alındığında, özellikle bu konuda İşrâk felsefesinden etkilenmiş, Meşşâî yönelime sahip bir düşünür olduğu söylenebilir. Fakat o, nefsin kadim olduğunu söyleyerek Meşşâi filozoflardan ayrılmaktadır. Esasında bu düşünce Eflatûncu bir düşünce olsa da İbn Kemmûne düşüncesini Meşşâî yöntemlere bağlı kalarak savunmaya çalışmıştır. Filozof düşüncesini ispatlamak için de Ezeliyyetü’n-nefsi ve bekâuhâ ve ebediyyetü’-nefs ve bekâuhâ ve besatatuhâ adlı iki risalesini yazmıştır. Söz konusu eserlerde filozofun özgün olduğunu iddia ettiği kanıtı, birçok mukaddimeden oluşsa da aslında nefsin mizaç ve bileşik olmaması düşüncesi üzerine kuruludur. Bu sebeple filozof öncelikle kanıtının dayandığı iddiaları ispatlar. Nefsin basit olduğunu ispatladıktan sonra da illetinin basit olmasının gerekli olduğunu ifade eder. Bu şekilde nefsin yakın nedeninin basit, kadim ve zorunlu olan ilk illet olduğunu ileri sürer. Buna bağlı olarak da filozof “malul illetiyle kaimdir” kaidesine dayanarak nefs kadim olduğunu söyler. Aynı kaideden dolayı da nefsin ezelî olduğunu ileri sürer.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, Meşşâîlik, Nefsin kıdemi, İbn Kemmûne, Ezeliyyetü’n-nefsi ve bekâuhâ.

The Evidences Used by Ibn Kemmuna (d. 683/1284) to Prove That the Soul Is Eternal and immortality

Öz

In this study, the evidence developed by Ibn Kamuna was examined to substantiate his view that the soul is eternal and immortal. Ibn Kammuna wrote many works in various fields of philosophy. He talked about the subject of the soul in most of these works. Considering the content of the works of the philosopher, it can be said that the philosopher is a thinker with a dominant peripatetic orientation influenced by the philosophy of İshraq. However, he differs from Peripatetic philosophers by saying that the soul is especially eternal. In fact, although this thought is a Platonist thought, Ibn Kemmuna tried to defend his thought by adhering to Peripatetic thinking. In order to prove his thought, the philosopher writes two treatises called Ezeliyyetü'n-nefsi ve bekâuhâ and eternalyyetü'-nefs ve bekâuhâ and besatatuhâ. In fact, the philosopher's evidence, which he claims to be original, is based on the claim that the soul is not temperamental and composite. For this reason, the philosopher first proves the claims on which his evidence is based. After proving that the soul is simple, he states that its cause must be simple. In this way, he says that the immediate cause of the soul is the first cause, which is simple, ancient and necessary. He also tells the philosopher that the soul is eternal, based on the principle that "the result exists because of it". He claims that the soul is eternal due to the same principle.

Anahtar Kelimeler

Islamic philosophy, Peripatetic, eternal of soul, Ibn Kammuna, Ezeliyyetü

Kaynakça

• Aristoteles. Kitabü’n-nefs. ter. Ahmed Fuâd el-Ehavnî. Kahire: el-Merkez’ü’l-Ḳavmî li’t-Terceme, 2015.
• Alper, Ömer Mahir. Aklın Hazzı İbn Kemmûne’nin Bilgi Teorisi. İstanbul: Ayışığı kitapları, 2004.
• Bağdâdî, Ebü’l-Berekât. El-Kitâbu’l-muʿteber fi’l-ḥikme. thk. Yûsuf Mahmûd. Katar: Dâru’l-ḥikme, 2012.
• Durusoy, Ali. İbn Sinâ Felsefesinde İnsan ve Alemdeki Yer. İstanbul: İFAV, 2012.
• Eflâtun. Timaios, ter. Fuat Cûrcî. Suriye: el-Hey’tü’l-ʿâmme es-Suriyye lil’kitâb, 2014.
• Fârâbî. Kitabu’l-Mille. thk. Muhsin Mehdî. Beyrut: Dâru’l-meşriḳ, 1991.
• Gazâlî. Tehâfütü’l-felâsife. thk. Süleymân Dünya. Mısır Dâru’l-Maʿârif, 1966.
• İbn Kemmûne. Ezeliyyetü’n-nefs ve bekâuhâ. thk. Ünsiyye Berhâh. Tahran: Meclis-i Şûra İslamî, 1385.
• İbn Kemmûne. Ebediyyetü’-nefs ve bekâuhâ ve besâtatihâ. thk. Ünsiyye Berhâh. Tahran: Meclisi Şûra, 1385.
• İbn Kemmûne. el-Cedîd fi'l-hikme. thk. Hamîd el-Kübeysî. Bağdat: Matbaʿatü Câmiʿati Bağdât, 1982.
• İbn Kemmûne. Şerhu’l-Usûl ve’l-cümel min mühimmâti’l-ilm ve’l-amel, Süleymaniye Kütüphanesi, Lâleli 2516. 1-293.
• İbn Kemmûne. Şerhu’t-Telvîhât. Ankara: Millet Kütüphanesi. Feyzullah Efendi. 1194. 1-252.
• İbn Rüşd. Faṣlu’l-maḳāl fî mâ beyne’ş-şerîʿa ve’l-ḥikme mine’l-ittiṣâl. thk. Muhammed İmâra. Mısır: Dâru’l-Maʿârif, 1969.
• İbn Sînâ. en-Necât. Mısır: Matbaʿatü’s-Saʿade, 1937.
• İbn Sînâ. Risale fi ma'rifeti'n-nefsi'n-nâtıka ve ahvâlihâ. İngiltere: Müessesetü Hindâvî, 2018.
• İbn Sînâ. el-Kasidetü'l-ayniyye.
• İbn Sînâ. el-Ḳānûn fi’ṭ-ṭıbb. thk. Muhammed Emîn Ed-Dannavî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ʿİlmiyye, 1999.
• İbn Sînâ. “er-Rîsâle fi'l-Hudûd” Tisu Resail-i fi'l Hikme ve't Tabiyyat. Mısır: Matbaʿatü’-Hindiyye, 1908.
• Karaman, Hüseyin. “Ebû Bekir er-Râzî: İlhadın Gölgesinde Bir Filozof”. İslam Felsefesi Tarih ve Problemler. ed. M. Cüneyt Kaya. İstanbul: İSAM, 2013.
• Kaya, Mahmut. “Ebû Bekir Râzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/479-485. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Kindî. “Risâle fî ḥudûdi'l-eşyâʾ ve rüsûmihâ”. Resâʾilü’l-Kindî el-felsefiyye. thk. Muhammed Ebû Rîde. Mısır: Dâru’l-fikri’l-ʿArabî, 1950.
• Langermann, Y. Tzvi “İbn Kemmûne’nin el-Kelimâtü’l-Vecîze’sinde Nefs”, Nazariyat 3/1 (2016). 23-43.
• Medkûr, İbrahim. Fil-Felsefeti'l-İslâmiyye menhec ve tatbîkuhû. Mısır: Dâru’l-Maʿârif, 1976.
• Muehlethaler, Lukas. “Revising Avicenna’s Ontology of the Soul: Ibn Kammūna on the Soul’s Eternity a Parte Ante”. The Muslim World. 102/3 (2012), 597-616.
• Pattabanoğlu, Fatma Zehra. İbn Kemmûne ve Felsefesi. İstanbul: Elis Yayınları, 2014.
• Saruhan, Müfit Selim. “İbn Kemmûne’nin Nef Hakkındaki Görüşleri”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 6/15 (2005). 289-300.
• Toktaş, Fatih “İhvân-ı Safâ: Din-Felsefe İlişkisi ve Siyaset”. İslam Felsefesi Tarih ve Problemler. ed. M. Cüneyt Kay. İstanbul: İSAM, 2013.
• Toktaş, Fatih. İslam Düşüncesinde Felsefe Eleştirileri. İstanbul: Klasik, 2014.