REFLECTION OF THE 1 MARCH PERMİT ON THE MIDDLE EAST AND USA RELATIONS

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 89, 131 - 143, 09.01.2024

Cengiz Gürbüz

https://doi.org/10.17755/esosder.1308370

Öz

The United States of America was exposed to a terrorist attack on 11 September 2001 and launched a military operation against Afghanistan in October 2001 which it held responsible for this attack. The USA targeted Iraq, which it claimed to have weapons of mass destruction after Afghanistan and sought support from allied countries in the region in order to successfully operate in Iraq, which is thousands of kilometers away. In this context, support was requested from Türkiye, which borders Iraq and is among the strong allies of the USA in the region. In order to respond to this support requested from Türkiye, the government requested authorization from the Turkish Grand National Assembly. The result of the voting on the request for authorization discussed by the Grand National Assembly on 1 March 2003 did not materialize as expected and the permit was rejected as an absolute majority could not be reached. The rejection of the 1 March Permit caused a great disappointment on the side of the USA and caused a reaction. The fact that the permit did not pass the Grand National Assembly of Türkiye created satisfaction in some Middle Eastern countries. The 1 March Permit, along with disappointment and satisfaction, also affected Türkiye's international relations, and these effects have continued until today. The 1 March Permit took its place on the stage of history as one of the first important tests given by the AK Party, which came to power in 2002. In this study, the developments before and after the resolution rejected by the Grand National Assembly of Türkiye on 1 March 2003 were examined, and the reflections of the rejection of the permit on the relations with the Middle East and the USA were analyzed.

Anahtar Kelimeler

1 March Permit, Türkiye, USA, Middle East, Iraq

1 MART TEZKERESİNİN ORTADOĞU VE ABD İLİŞKİLERİNE YANSIMASI

Öz

Amerika Birleşik Devletleri 11 Eylül 2001 tarihinde terör saldırısına maruz kalmış ve bu saldırıdan sorumlu tuttuğu Afganistan’a 2001 yılının Ekim ayında askeri harekât başlatmıştır. ABD, Afganistan’dan sonra kitle imha silahları olduğunu iddia ettiği Irak’ı hedef almış ve binlerce kilometre uzaklıkta olan Irak’a başarılı bir şekilde operasyon yapabilmek amacıyla bölgede bulunan müttefik ülkelerden destek arayışına girmiştir. Bu kapsamda Irak ile sınır komşusu olan ve ABD’nin bölgedeki güçlü müttefikleri arasında yer alan Türkiye’den de destek istenmiştir. Hükümet, Türkiye’den istenen bu desteğe cevap verebilme gayesiyle TBMM’den yetki talebinde bulunmuştur. 1 Mart 2003 tarihinde TBMM tarafından görüşülen yetki talebine ilişkin oylamanın sonucu beklendiği şekilde gerçekleşmemiş ve salt çoğunluğa ulaşılamadığından tezkere reddedilmiştir. 1 Mart tezkeresinin reddedilmesi ABD tarafında büyük bir hayal kırıklığı yaratmış ve tepkiye neden olmuştur. Tezkerenin TBMM’den geçmemesi bazı Ortadoğu ülkelerinde ise memnuniyet yaratmıştır. 1 Mart tezkeresi hayal kırıklığı ve memnuniyetle birlikte Türkiye’nin uluslararası ilişkilerini de etkilemiş ve bu etkiler günümüze kadar sürmüştür. 1 Mart Tezkeresi, 2002 yılında iktidara gelen Ak Parti’nin vermiş olduğu ilk önemli sınavlardan biri olarak tarih sahnesinde yerini almıştır. Bu çalışmada, 1 Mart 2003 tarihinde TBMM tarafından reddedilen tezkerenin öncesi ve sonrasında yaşanan gelişmeler incelenerek, tezkerenin reddedilmesinin Ortadoğu ve ABD ile olan ilişkilere yansımaları analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

1 Mart Tezkeresi, Türkiye, ABD, Ortadoğu, Irak

Kaynakça

• Akkan Güngör, F. ve Bulut, A. T. (2010). 11 Eylül Sonrası Dönemde Transatlantik İlişkiler ve Ortadoğu. Akademik Ortadoğu Dergisi, 4 (2), 91-102.
• Albayrak, H., Yeni Şafak Gazetesi, Yaşasın 1 Mart!, 03.10.2007, https://www.yenisafak.com/yazarlar/hakanalbayrak/yaasin-1-mart-7177, E.T. (03.04.2023).
• Ataman, M. (2009). Türkiye-Suudi Arabistan İlişkileri: Temkinli İlişkilerden Çok-Taraflı Birlikteliğe. Ortadoğu Analiz Dergisi, 1 (9), 74-80.
• Ayhan, V. (2011). Arap Baharının ABD-Türkiye İlişkilerine Etkisi. Ortadoğu Analiz Dergisi, 3 (36), 17-22.
• Baba, G. ve Karagül, S. (2012). Türk Dış Politikasında Çok Taraflılığa Geçiş Çabaları: 1965 Çok Uluslu Güç Projesi ve 1 Mart 2003 Tezkeresi. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 18-42.
• Bağcı, H. ve Sinkaya B. (2006). Büyük Ortadoğu Projesi ve Türkiye: AK Parti’nin Perspektifi. Akademik Ortadoğu Dergisi, 1 (1), 21-37.
• Bal, İ. (2006). Türkiye-ABD İlişkileri ve 2003 Irak Savaşının Önemi. İdris Bal (Der.), 21.yy’da Türk Dış Politikası, Ankara: AGAM Yayınları, 151-184.
• Bal, İ. (2008). ABD Politikaları ve Türkiye. Ankara: Lalezar Yayınları.
• Balbay, M. (2007). Irak Bataklığında Türk Amerikan İlişkileri. İstanbul: Cumhuriyet Kitaplığı.
• Bila, F. (2003). Sivil Darbe Girişimi ve Ankara’da Irak Savaşları, Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Bölükbaşı, D. (2008). 1 Mart Vakası, Irak Tezkeresi ve Sonrası. İstanbul: Doğan Kitap.
• Caniklioğlu, M. D. (2007). Ulusal ve Uluslararası Hukuk Işığında Türkiye’nin 2003 Tezkere Serüvenine İlişkin Görüşler-Düşünceler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5 (2), 29-97.
• Çelebi, Ö. (203). 1 Mart Tezkeresi Krizi, Türk Dış Politikasında 41 Kriz 1924-2014, H. Çakmak (Der), Ankara: Kripto Yayınları.
• Demiral, N. Soran Ş. ve Mazin H. (2004). Geçiş Dönemi Irak Devleti Yönetim Yasası ve Irak’ın Geleceğine Etkileri. Stratejik Analiz Dergisi, 5 (50), 27-43.
• Efegil, E. (2016). AK Parti Hükümetinin Orta Doğu Politikası ve ABD Yönetimi ile Batılı Uzmanların Eleştirileri. Gazi Akademik Bakış, 9 (18), 45-58.
• İnat, K. ve Duran, B. (2006). AKP Dış Politikası: Teori ve Uygulama içinde, Doğudan Batıya Dış Politika: AK Partili Yıllar. (Der). Z. Dağı. Ankara: Orion Yayınları.
• Kara, S. (2007). Turkish-American Relations Post 9/11. California: Naval Posgraduate School Monterey.
• Radikal Gazetesi, Dünya basını Davos şokunu böyle duyurdu, 30.01.2009, http://www.radikal.com.tr/dunya/dunya-basini-davos-sokunu-boyle-duyurdu-919321/ E.T. (03.04.2023).
• Sinkaya, B. (2011). Geçmişten Günümüze Türkiye'nin Ortadoğu Politikası ve Batı Etkisi. ADAM Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (1), 79-100.
• Şahbenderoğlu, V. (2019). 1 Mart Tezkeresi Türkiye ABD ilişkileri ve Ortadoğu. Eskişehir: Dorlion Yayınları.
• Şayır, M. (2018). Arap Basınında Türkiye İmajında Kırılma Noktaları. Eskiyeni, Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi, 36, 73-87.
• Taşkıran, C. ve Çakmak, H. (2005). Kuzey Irak’ta Türk -Amerikan Politikaları ve PKK Terörü. Avrasya Dosyası, 11 (2), 73-81.
• TBMM Tutanak Dergisi, (2003), Dönem:22, Birleşim:32, Cilt:4. https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d22/c004/tbmm22004032.pdf E.T. (03.04.2023).
• TBMM Tutanak Dergisi, (2003), Dönem:22, Birleşim:39, Cilt: 6. https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d22/c006/tbmm22006039.pdf E.T. (03.04.2023).
• TBMM Tutanak Dergisi, (2003), Dönem:22, Birleşim:51, Cilt: 8. https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d22/c008/tbmm22008051.pdf E.T. (03.04.2023).
• Tezcan, E. (2008). 2000-2008 Dönemi Türk Dış Politikası, Dönemin Dış Politika Sorunları. H.Çakmak (Der), Türk Dış Politikası (1919-2008). Ankara: Platin Yayınları.
• Oğuzlu, T. (2012). Türkiye ve Avrupa Birliği İlişkilerinde Arap Baharı’nın Etkisi. Ortadoğu Analiz Dergisi, 4 (48), 20-29.
• Öztürk, T. E. (2011). Yeni Dönem Türkiye - ABD İlişkileri: Fırsatlar ve Riskler. TASAM Yayınları Stratejik Rapor No:48, 16-17.
• Yetkin, M. (2004). Tezkere: Irak Krizinin Gerçek Öyküsü. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Yılmaz, S. (2011). 11 Eylül Sonrasında ABD ve Türkiye’deki İç Güvenlik Yeniden Yapılanmalarının Karşılaştırılması. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (3), 361-380.