EVALUATION OF RELIGION TEACHING IN THE CONTEXT OF PROGRESSIVE PHILOSOPHY OF EDUCATION

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 90, 834 - 848, 16.04.2024

Sare Evcimik

https://doi.org/10.17755/esosder.1365026

Öz

İLERLEMECİ EĞİTİM FELSEFESİ BAĞLAMINDA DİN ÖĞRETİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Derleme niteliğinde ve dokümanter analiz yöntemiyle yürütülen bu çalışmanın amacı, Türkiye’deki din öğretimini ilerlemeci eğitim felsefesine göre analiz etmektir. Çalışmanın verileri, nitel araştırma metodolojisine uygun olarak seçilen bilimsel dokümanlardır (belgelerdir). Belirli ölçütlere göre seçilen bu dokümanların okunması, betimlenmesi ve yorumlanmasından şu sonuçlara ulaşılmıştır. Genel eğitimde olduğu gibi din öğretiminde de felsefi temellendirme gereklidir. Bu felsefi temellendirme, din öğretimine, çağa, mevcut kuşaklara ve topluma uygun olmalıdır. Bu bağlamda Türkiye’de mevcut öğretim programlarında referans verilen ilerlemeci eğitim felsefesinin ontolojik, epistemolojik ve aksiyolojik olarak din öğretimine uygunlu tartışmalıdır. Öncelikle bu felsefenin metafizik varlık anlayışını yadsıyan anlayışı ile ilm-i Vehbi (a-priori) bilgiyi kabul etmemesi, bu anlayışı din öğretimi için sorunlu kılmaktadır. Aksiyolojik perspektiften ise, ilerlemeci felsefenin ahlak, gelenek ve görenekleri geçici olarak gören anlayışı ile mutlak ve değişmez varlık ve bilgi anlayışına dayalı ahlakı öne çıkarak din öğretimi arasında uyuşmazlık vardır. Yapılması gereken, Türkiye’de din öğretiminin felsefi temellendirilmesinde, İslami anlayış, kabul ve kavramların, her biri içinde doğduğu medeniyet ve kültürün gerçekliğini yansıtan felsefi şablonlara sıkıştırılmamasıdır. Bunun anlamı, bilinen felsefeleri yadsımak değil; din öğretime uygun olmak şartıyla bunların bazı boyutlarından yararlanılabileceğidir.

Anahtar Kelimeler

İlerlemecilik, Din öğretimi ve felsefe, Din öğretimi ve varlık olgusu, Din öğretimi ve bilgi olgusu, Din öğretimi ve ahlak olgusu.

Kaynakça

• KAYNAKLAR Ağırman, F. ve Türkmen, A. (2012). Bilginin imkânı problemi: Gazali örneği. Kaygı, 18, 197-208.
• Akgül, A. (2016). Gazâlî’de dinî tecrübe. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Din Felsefesi Bilim Dalı
• Akpınar, B. (2017). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Daya Yayıncılık.
• Aktaş, K. (2014). Etik-ahlâk ilişkisi ve etiğin gelişim süreci. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 22-32.
• Almond, I. (2016). İbn-i arabi ve derrida (Çev: Kadir Filiz). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Asmaz, A. (2019). John Dewey’in ilerlemeci eğitim felsefesine dayanan öğrenci merkezli eğitimin öğrencilerin Türkçe dersindeki akademik başarısına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Programları ve Öğretimi Bilim Dalı.
• Aykaç, A. (2020). Öğretmen adaylarının epistemolojik inançlarının ve eğitim felsefesi eğilimlerinin öğretme ve öğrenme anlayışları üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı.
• Balcı, A. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma (yöntem, teknik ve ilkeler). Ankara: Pegem Akademi.
• Baloğlu, F. (1999). İnternetteki kaynakların bilimsel çalışmalarda gösterilmesi. Sosyoloji Konferansları, 26, 253-257.
• Balyer, A. D. (2016). Öğretmen liderler: Öğretmen algıları üzerine nitel bir araştırma. Elementary Education Online, 15(2), 391-407.
• Bayraktar, N. ve Aksu, H.B. (2021). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretim programının kültürler- arası din eğitimi açısından değerlendirilmesi. ODÜSOBİAD 11(2),563-580.
• Beyaztaş, İ. D., Kaptı, S. B. ve Senemoğlu, N. (2013). Cumhuriyetten günümüze ilkokul/ilköğretim programlarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46(2), 319-344.
• Büyükdüvenci, S. (2001). Eğitim felsefesine giriş. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Büyükkaragöz, S. (1997). Program geliştirme kaynak ve metinler. Konya: Kuzucular Ofset.
• Cenan, Ş. (2016). Antropontolojik açıdan eğitim kavramı ve eğitimde etik sorunsalı. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı.
• Cevizci, A. (2011). Eğitim felsefesi. Ankara: Say yayınları.
• Cihan, A. K. (1998). İbn-i Sina ve Gazali’de bilgi problemi. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Coşkun, S. ve Taneri, P. O. (2021). Öğretmen adaylarının eğitim yaklaşımlarının eğitim felsefeleri çerçevesinde değerlendirilmesi. Dört Öge, 19, 29-48.
• Çakmaklıoğlu, M. M. (2016). İbnü’l-Arabi’nin marifet teorisi açısından aklın değeri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 139-161.
• Çeliköz, M. (2017). Eğitim programları ve öğretim alanındaki eğitim bilimcilerin yapılandırmacılıkla ilgili görüşlerinin analizi. Yayımlanmamış Doktora tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı.
• Demir, Ö. (2015). Özel öğretim yöntemleri ve öğretmenlik uygulamaları derslerinde din kültürü ve ahlak bilgisi dersinin öğretim tasarımı. Ekev Akademi Dergisi, 19(62), 121-145.
• Demirel, Ö. (2004). Kuramdan uygulamaya, eğitimde program geliştirme. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Ekşici, Z. (2019). Gazzali’de insan ve benlik algısı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı Felsefe Bilim Dalı.
• Ergün, M. (2009). Eğitim felsefesi. Ankara: Pegem Akademi.
• Erkılıç, T. A. (2013). Eğitim felsefeleri açısından köy enstitüleri. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-19.
• Erten, M. (2015). Fârâbî’de din-felsefe birliği/özdeşliği eğitim ve farklı öğrenme teknikler. ETÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, I (1), 155-172.
• Ertürk, S. (1998). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Meteksan.
• Fakioğlu Bağcı, H. (2022). Din ve ahlak eğitimine Deweyci bir yaklaşım. Hitit İlahiyat Dergisi, 21/1, 429-450.
• Fidan, N., & Erden, M. (1998). Eğitime giriş. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Glesne, C. (2014). Nitel araştırmaya giriş (Çev: Ali Ersoy ve Pelin Yalçınoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gözütok, Ş. (2019). İslam medeniyetinde eğitim felsefesi. İstanbul: Ensar Yayınları.
• Gurbetoğlu, A. (2021). Gazali’de bilgi ve değer anlayışının eğitim açısından incelenmesi. http://www.agurbetoglu.com/2makale.html (Erişim: 24.08.2021).
• Gutek, G. L. (2014). Eğitime felsefi ve ideolojik yaklaşımlar (Çev: Nesrin Kale). Ankara: Pegem Yayınları.
• Gülbahar, G. (2006). Cumhuriyet dönemi (1920-1950) Türk eğitim sisteminin felsefi temelleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• İpek, F. (2021). İslâm eğitim geleneğinde bilginin üretim, paylaşım ve dolaşım kültürü üzerine bazı değerlendirmeler. Marife 21(2), 749-775.
• Kadıoğlu Ateş, H. ve Gül Mazı, M. (2016). Kitap özeti demokratik eğitim John dewey’in eğitim felsefesi üzerine. Eurasian Academy of Sciences Eurasian Education & Literature,6(32),32-48.
• Karakaş, N. (2008). Gazâlî'de din ve devlet ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Din Sosyolojisi Bilim Dalı.
• Karakaya, Ş. (2001). Eğitimde program geliştirme çalışmaları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, No:120.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80. Kayışoğlu, N. (2014). Hak dini Kur’an dili’nde Fatiha ve Bakara sûreleri çerçevesinde bilgi iman amel ilişkisi. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19(3), 85-98.
• Keleş, H. (2013). Temel eğitim felsefesi akımları bağlamında John Locke’un liberal eğitim anlayışı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı.
• Keskin, M. ve Şahin, M. (2018). Eğitimde ilerlemecilik. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 7(3), 50-74.
• Keyifli, Ş. (2013). Eğitim ve din eğitimi. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13 (2), 103-126.
• Kılıç, R. (1999). Din öğretimini temellendirme problemi. Dini Araştırmalar, 1(3), 205-212.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170- 189.
• Koca, B. U. (2022). Pragmatizmin ahlaki temelleri ve ahlak eğitimi açısından değerlendirilmesi. Amasya İlahiyat Dergisi, 19, 244-279.
• Kop, Y. (2004). Progressivizm ve progressivizme eleştirel bir yaklaşım. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 270-288.
• Mala, N. (2011). Cumhuriyetten günümüze ilköğretim programlarının faydacı ve ilerlemeci ekole uygunluğu bakımından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı.
• Meydan, H. (2016). Doktriner düşünce ve din eğitimi: anlamlı öğrenme ve bireysel manevi tecrübe bağlamında bir değerlendirme. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 40, 85-114.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2016). Nitel veri analizi (Çev: Sadegül Akbaba Altun ve Ali Ersoy). Ankara: Pegem Akademi.
• Mustafa, M. (2019). Fârâbî’de bilginin kaynağı ve değeri problemi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri (İslam Felsefesi) Anabilim Dalı.
• Mutlu, B. (2017). Platon’da ve platon öncesi metinlerde mimesis. Art-Sanat, 8, 9-34.
• Ocak, G. ve Baysal, A. E. (2020). “Temel felsefi akımlar ve önemli temsilcileri” İçinde Eğitim Felsefesi. Ankara: Pegem Akdemi.
• Öztürk, M. (2008). John Dewey’in eğitim felsefesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı.
• Punch, K. F. (2013). Introduction to social research: Quantitative and qualitative approaches. Sage Press. Sağbaş, N. Ö. ve Özdemir, M. (2021). Türk eğitim sistemindeki kozmik yapının felsefesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 54 (3), 921-945.
• Sepin, S. (2019). Gazali’nin bilgi felsefesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı.
• Sönmez V. & Alacapınar F.G. (2016). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sönmez, V. (2009). Program geliştirmede öğretmen el kitabı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Teyfur, M. ve Teyfur, E. (2012). Yapılandırmacı öğretim programına yönelik öğretmen ve yönetici görüşlerinin değerlendirilmesi (İzmir İl Örneği). Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 66-81.
• Tozlu, N. (2012). Eğitim felsefesi. İzmir: Tibyan yayıncılık.
• Tuncel, G. (2004). Öğretmenlerin kendi eğitim felsefelerini inşa etmeleri üzerine. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, l0, 223-242.
• Ulubey, Ö. ve Aykaç, N. (2017). Türkiye cumhuriyetin ilanından 2005’e eğitim felsefelerinin ilkokul programlarına yansıması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1173-1202.
• Uzun, F. (2022). Eğitimde etik ve ahlaki değerlerin artan önemi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 11(31), 91-105.
• Vural, M. (2020). “İslam ahlakı ve modern ahlak felsefelerine eleştirel bir bakış” İçinde ” İslam ahlak esasları ve felsefesi: El Kitabı (Ed. M. S. Saruhan,). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Yangın, B. (2005). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzunun değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 5 (2), 477-516.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, F. H. (2014). John Dewey’in eğitim görüşleri ve Türk eğitim sistemine etkileri. Yayımlanmamış Doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı Felsefe Grubu Öğretmenliği Bölüm Dalı.
• Yıldız, N. (2008). Etik ile ahlak ayırımı. Felsefe Arkivi, 35, 23-36.
• Yılmaz, M. F. (2020). Gazâlî’nin fikrî gelişiminde döneminin siyasal ve sosyal yapısının etkileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Ana Bilim Dalı Türk İslam Düşünce Tarihi Programı.