6, 7 ve 8. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitaplarında “Madde ve Doğası” Konu Alanındaki Etkinliklerin Bilimsel Süreç Becerileri Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 303 - 326, 18.12.2023

Zeynep İlben Şahan Kader Birinci Konur

https://doi.org/10.56423/fbod.1265314

Öz

Çalışmanın amacı, 6, 7 ve 8. sınıf Fen Bilimleri ders kitaplarında yer alan “Madde ve Doğası” konu alanındaki etkinliklerin ve uygulanışının bilimsel süreç becerileri açısından incelenmesidir. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden özel durum yöntemi kullanılmıştır. Etkinlikler bilimsel süreç becerileri açısından doküman analizine tabi tutulmuştur. Ayrıca 2 ayrı okulda görev yapan 2 fen bilimleri öğretmeninin 6, 7 ve 8. sınıflarda “Madde ve Doğası” konu alanı boyunca etkinliklerde hangi becerileri kullandığı araştırmacı tarafından gözlemlenmiştir. Araştırmada ders kitaplarındaki etkinliklerin bilimsel süreç becerileri açısından sistematik bir dağılım göstermediği görülmüştür. Bu sonuçlar doğrultusunda ders kitaplarında yer alan etkinlikler bilimsel süreç becerilerini içerse de etkinliklerin uygulanışında mümkün olduğunca fazla beceriye yer verilmesi ve az yer verilen becerilerin kullanılmasına daha fazla önem verilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fen Bilimleri, Bilimsel Süreç Becerileri, Ders Kitapları, Madde ve Doğası

Kaynakça

• Akdeniz A.R. (2015). Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi. Pegem Akademi, ISBN: 978-975-8792-90-0, 474 s, Çepni S. (Ed.), 228-249.
• Aktamış, H. & Ergin Ö. (2007). Bilimsel süreç becerileri ile bilimsel yaratıcılık arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(23). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/87629
• Alın Uran, G. (2019). Fen bilimleri ders kitaplarındaki etkinliklerin alana özgü beceriler yönünden sınıflandırılması [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Arslan, A. & Tertemiz, N. (2004). İlköğretimde bilimsel süreç becerilerinin geliştirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 479-492. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26126/275209
• Aslan Efe, H., Efe, R. & Yücel, S. (2012). Ortaöğretim biyoloji ders kitaplarında yer alan etkinliklerin bilimsel süreç becerileri açısından analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(24), 1-20. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/19397/205987
• Aydoğdu, B. (2006). İlköğretim fen ve teknoloji dersinde bilimsel süreç becerilerini etkileyen değişkenlerin belirlenmesi [ Yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Aydoğdu, C. (2015). Science and technology teachers’views about the causes of laboratory accidents. International Journal of Progressive Education, 11(3), 106-118.
• Bağcı Kılıç, G., Haymana, F. & Bozyılmaz, B. (2010). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programının bilim okuryazarlığı ve bilimsel süreç becerileri açısından analizi. Eğitim ve Bilim, 33(150). http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/630
• Başar, T. (2021). 2018 Fen bilimleri dersi öğretim programında yer alan kazanımların bilimsel süreç becerileri açısından analizi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 218-235. https://doi.org/10.17556/erziefd.756163
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/753041
• Bostan Sarıoğlan, A., Gedik, İ. & Can, Y. (2016). Ortaokul öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerinin karşılaştırılması: Kuvvet ve hareket ünitesi örneği. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 12(2). https://doi.org/10.17860/efd.97747
• Can, K. (2020). İlkokul fen bilimleri öğretim programı, ders kitabı ve öğrenci kazanımlarının bilimsel süreç becerileri bakımından değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Amasya Üniversitesi.
• Cansız Aktaş, M. (2015). Kuramdan uygulamaya, eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (2. Baskı), Pegem Akademi, ISBN: 978-605-364-687-7, 498 s., Metin, M. (Ed), 337-370.
• Cansız, M. (2018). Bilimsel süreç becerileri ve bu becerilerin erken çocuklukta gelişimi. Eğiten Matbaacılık. Parlak Rakap, A. (Ed.), (pp.275-312).
• Cheng, M. C., Chou, P., Wang, Y. & Lin, C. (2015). Learning effects of a science textbook designed with adapted cognitive process principles on grade 5 students. International Journal of Science and Mathematics Education, 13,467-488. https://link.springer.com/article/10.1007/s10763-013-9471-3
• Çepni, S., Ayas, A., Johnson, D. & Turgut, M. F. (1997). Fizik eğitimi. YÖK/ Dünya Bankası Milli Eğitimi geliştirme projesi hizmet öncesi öğretmen eğitimi. Ankara.
• Çepni, S. (2001). Araştırmacı öğretmen ve öğrenciler için araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Erol Ofset Matbaacılık, ISBN: 975-417-000-2,169s.,51-63.
• Çepni, S., Ayvacı, H.Ş. & Bacanak, A. (2006). Fen eğitimine yeni bir bakış: fen- teknoloji- toplum. Pegem Yayıncılık.
• Çepni, S. (2012). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş (Geliştirilmiş 6. Baskı). Celepler Matbaacılık, ISBN: 975-417-000-2, s.76.
• Dişli Demiray, K. (2019). 2013 yılı ile 2018 yılı 5. Sınıf fen bilimleri dersi öğretim programına dayalı ders kitaplarında yer alan canlılar ve yaşam konu alanındaki bilimsel süreç becerilerinin karşılaştırılması [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Dökme, İ. (2005). Milli Eğitim Bakanlığı ilköğretim 6. sınıf fen bilgisi ders kitabının bilimsel süreç becerileri yönünden değerlendirilmesi. Elementary Education Online, 4(1).
• Dökme, İ. & Ozansoy, Ü. (2004, 6-9 Temmuz). Fen öğretiminde bilimsel iletişim kurabilme becerisi. [Konferans bildiri] XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. Malatya, Türkiye.
• Hazır, A. (2006). İlköğretim 5. Sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerini edinebilme düzeyleri [Yüksek Lisans Tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Kahveci, S. (2020). Fen Bilimleri Ders Kitaplarının Bilimsel Süreç Becerileri, Sorgulayıcı Araştırmaya Dayalı Öğretim Yönteminin Düzeyleri, FeteMM (STEM) Yaklaşımı ve Okunabilirlik Yönlerinden Analizi [Yüksek Lisans Tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Kaptan, F. (1999) Fen bilgisi öğretimi, Öğretmen Kitapları Dizisi. MEB Yayınevi, 248 s, 40-50.
• Karamustafaoğlu, S., Salar, U. & Celep, A. (2015). Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders kitabına yönelik öğretmen görüşleri. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 93-118.
• Karar, E. E. (2011). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Karslı, F. & Ayas, A. (2013). Fen ve teknoloji dersi öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerilerinin ölçülmesine ilişkin bir test geliştirme çalışması. Journal of Turkish Science Education, 10(2), 66-84. http://www.tused.org/internet/tused/ARCHIVE/v10/i2/tusedv10i2s5.pdf
• Kaya, G. & Bozdemir, H. (2011, 22-29 Nisan). Bilimsel süreç becerileri kontrol listesi ile fen ve teknoloji ders kitaplarının analizi: kuvvet ve hareket ünitesi örneği. [Konferans bildiri] II. International Conference on New Trends in Education and Their Implications (pp. 27-29). Antalya, Türkiye.
• Koray, Ö., Bahadır, H. & Köksal, M. (2007). Bilimsel süreç becerilerinin 10. ve 11. sınıf kimya ders kitapları ve kimya ders müfredatında temsil edilme durumları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 59-68. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/115551
• Maral, Ş., Oğuz Ünver, A. & Yürümezoğlu, K. (2012). Temel ölçme bilgi ve becerilerinin etkinlik temelli öğretimine yönelik bir çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(1), 541-563. https://www.researchgate.net/publication/312372175_Temel_Olcme_Bilgi_ve_Becerilerinin_Etkinlik_Temelli_Ogretimine_Yonelik_Bir_Calisma
• Öztürk, Z. D. (2019). Fen bilimleri dersinde probleme dayalı öğrenme yönteminin öğrencilerin akademik başarılarına ve bilimsel süreç becerilerine etkisi [Yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Şahbaz, Ö. (2010). İlköğretim 5. Sınıf fen ve teknoloji dersinde kullanılan farklı yöntemlerin öğrencilerin bilimsel süreç becerileri, problem çözme becerileri, akademik başarıları ve hatırda tutma üzerindeki etkileri [Doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Şen, K.N. (2019). Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Bilimsel Süreç Becerileri ve Öz Yeterlilik İnançlarının Belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Bartın Üniversitesi.
• Şen, A.Z. & Nakiboğlu, C. (2012). Ortaöğretim kimya ders kitaplarının bilimsel süreç becerileri açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 47-65. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1491686
• Soylu, H. (2004). Fen öğretiminde yeni yaklaşımlar: keşif yoluyla öğrenme. Nobel Yayıncılık.
• Tan, M. & Temiz, B.K. (2003). Fen öğretiminde bilimsel süreç becerilerinin yeri ve önemi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(13). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/114823
• TIMSS (2020, 3 Haziran). TIMSS 2019 Türkiye ön raporu. https://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_12/10173505_No15_TIMSS_2019_Turkiye_On_Raporu_Guncel.pdf
• Torun, B., Helvacı, S. C. & Pektaş, M. (2017, 28 Eylül-1 Ekim). Fen bilimleri ders kitaplarının bilimsel süreç becerileri açısından değerlendirilmesi. 2. Uluslararası Çağdaş Eğitim Araştırmaları Kongresi [Konferans tam metin bildiri], pp.55-61, Muğla, Türkiye.
• Turan, F. (2015). Ortaokul 8. sınıf fen ve teknoloji öğretim programı çerçevesinde ders kitabının bilimsel süreç becerileri açısından karşılaştırılması ve bilimsel süreç becerilerinin uygulanabilirliğine yönelik öğretmen görüşleri [Yüksek lisans tezi], Ahi Evran Üniversitesi.
• Turan, Z.İ. (2020). 6, 7 ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitaplarında yer alan "Madde ve Doğası" konu alanındaki etkinliklerin bilimsel süreç becerileri açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
• Yıldız Feyzioğlu, E. & Tatar, N. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarındaki etkinliklerin bilimsel süreç becerilerine ve yapısal özelliklerine göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 37(164), 108-125. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/421/367