Yedinci Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitaplarında Yer Alan Fiziksel Olaylar Konu Alanı Sorularının Üst Düzey Düşünme Becerileri Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 255 - 281, 18.12.2023

Yasemin Erol Ebru Ezberci Çevik

https://doi.org/10.56423/fbod.1267586

Öz

Bu çalışmada Üst Düzey Düşünme Becerileri (ÜDDB) açısından yedinci sınıf fen bilimleri ders kitaplarında yer alan fiziksel olaylar konu alanı sorularının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda ÜDDB’den analitik düşünme, eleştirel düşünme, problem çözme, yaratıcı düşünme ve karar verme becerileri araştırmaya dahil edilmiştir. Araştırma nitel bir çalışma olup, araştırma desenlerinden durum çalışması modeline göre hazırlanmıştır. Araştırmada veri kaynağı olarak biri MEB Yayınevi, diğeri ise Eğitim Bilişim Ağında (EBA) yayınlanmış özel bir yayınevine ait fen bilimleri ders kitapları kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel analiz kullanılmıştır. Verilerin analizi sonucunda, ders kitaplarında yer alan soruların en fazla analitik düşünme ve eleştirel düşünme becerilerine yönelik, en az yaratıcı düşünme becerisine yönelik olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda, ders kitaplarındaki soruların yaratıcı düşünme ve karar verme becerileri açısından geliştirilmesi gerektiği ve tüm becerilerin ders kitaplarında eşit bir şekilde dağıtılması gerektiğine yönelik sonuçlara ulaşılarak ilgili önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Üst düzey düşünme becerileri, fen eğitimi, ders kitabı

Kaynakça

• Afifah, I. R. N., & Retnawati, H. (2019). Is it difficult to teach higher order thinking skills? Journal of Physics: Conference Series, 1320(1), 1-7.
• Atik, A. (2006). Yeni ilköğretim 1. kademe sosyal bilgiler programında yaratıcılık [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Aydemir, M. (2017). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının ortaokul sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan beceriler açısından incelenmesi. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 1-17.
• Bakır, E. (2018). Fen bilimleri ders kitapları ünite sonu değerlendirme çalışmalarının yapısal ve bilişsel özellikleri açısından incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kastamonu Üniversitesi.
• Bakırcı, H., & Gülseven, E. (2018). 2017 yılında güncellenen ortaokul beşinci sınıf fen bilimleri ders kitabının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 638-671.
• Bloom, BS, Englehart, MD, Furst, EJ, Hill, WH ve Krathwohl, DR (1956). Eğitim hedeflerinin sınıflandırılması : Eğitim hedeflerinin sınıflandırılması , El Kitabı I : Bilişsel alan. Longmans, Yeşil : New York.
• Bilir, U. (2015). Fen bilimleri öğretiminde araştırma ve sorgulamaya dayalı öğrenme sürecinin öğrencilerin akademik başarısına etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Calp, Ş., & Edis, A. (2020). Sınıf öğretmenlerinin yaşam becerileriyle ilgili bilgi ve deneyimleri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 10(2), 549-565. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.748564
• Cleveland, J. (2015). Beyond standardization: Fostering critical thinking in a fourthgrade classroom through comprehensive Socratic circles. Arizona State University.
• Deveci, İ., Konuş, FZ, & Aydiz, M. (2018). 2018 fen bilimleri dersi öğretim programlarının sürdürülebilirliğinin yaşamsal açıdan incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47 (2), 765-797.
• Erdol, T. A. (2020). Analysis of the questions in 11th Grade Philosophy Coursebook in terms of higher-order thinking skills. Turkish Journal of Education, 9(3), 222-245. https://doi.org/10.19128/turje.695928
• Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 32(32), 127-146.
• Hatay, A. G., & Cihangir, A. (2021). 7. sınıf matematik ders kitaplarının problem çözme becerilerini geliştirmesi ve stratejilerini içermesi bakımından incelenmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 117-146.
• Ichsan, I. Z., Sigit, D. V., Miarsyah, M., Ali, A., Arif, W. P., & Prayitno, T. A. (2020). HOTS-AEP: Higher order thinking skills from elementary to master students in environmental learning. European Journal of Educational Research, 8(4), 935-942.
• İşeri, A. (2020). Küresel beceriler ve ders kitaplarına yansıması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 18(1), 296-325. https://doi.org/10.37217/tebd.686477
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Krefting, L. (1991). Rigor in qualitative research: the assessment of trustworthiness. The American Journal of Occupational Therapy, 45(3), 214-222. https://doi.org/10.5014/ajot.45.3.214
• Marshall, J. C., & Horton, R. M. (2011). The Relationship of teacher-facilitated, inquiry-based instruction to student higherorder thinking. School Science and Mathematics, 111(3), 93-101. https://doi.org/10.1111/j.1949-8594.2010.00066.x
• MEB. (2018). Fen Bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage. Montaku, S. (2011). Results of analytical thinking skills training through students in system analysis and design course. IETEC’11 Conference, 1-13.
• Olukçu, E., & Yıldız, D. (2022). Üst düzey düşünme becerileri kavramları bağlamında türkçe ders kitaplarının incelenmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 224-246.
• Ödemiş, K. (2020). Yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının üst düzey düşünme becerilerinin gelişimine uygunluğu açısından incelenmesi [Yayınlanmış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Özdemi̇r, O. (2020). Türkçe eğitiminde geliştirilmesi gereken bir üst düzey düşünme becerisi: analitik düşünme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 950-971.
• Patton, M.Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (Çev. M. Bütün, S.B. Demir), Pegem Yayıncılık.
• Presseisen, B. Z. (2001). Thinking skills: Meanings and models revisited. Developing minds: A resource book for teaching thinking, 1, 47-53.
• Saido, GM, Saedah, S., Abu, BBN ve Omed, SAA (2015). Ortaokul öğrencilerinin fen öğreniminde üst düzey düşünme becerileri. Malezya Çevrimiçi Eğitim Bilimleri Dergisi , 3 (3), 13-20 .
• Sarıkaya, M. (2013). Karar verme süreçleri ve örgütsel sessizlik [Yayınlanmamış yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Schafersman, S. D. (1991). An introduction to critical thinking. 06.05.2021 tarihinde http://www.freeinquiry.com/critical-thinking.html adresinden erişilmiştir.
• Laçin Şimşek, C. (2009). Fen ve Teknoloji dersi öğretim programları ve ders kitapları bilim tarihinden ne kadar ve nasıl yararlanıyor? İlkoğretim Online, 8(1), 129-145.
• Temizkan, M. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının Türkçe dersi öğretim programındaki temel beceriler açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(1), 49-72. https://doi.org/10.16916/aded.99872
• Ursavaş, N., & Karal, E. (2019). Fen bilimleri öğretmenlerinin yaşam becerileri hakkındaki düşünceleri ve fen kazanımlarıyla ilişkilendirme durumları. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(30), 246-269. https://doi.org/10.29329/mjer.2019.218.15
• Wellman, L. E. (1997). The use of multiple representations, higher order thinking skills, interactivity, and motivation when designing a cd-rom to teach self similarity. Yayınlanmamış doktora tezi, University of California, Los Angeles.
• Yaz, Ö. V., & Kurnaz, M. A. (2020). Comparative Analysis of the Science Teaching Curricula in Turkey. SAGE Open, 10(1), 1-14. https://doi.org/10.1177/2158244019899432
• Yeşilyurt, E. (2020). Yaratıcılık ve yaratıcı düşünme: Tüm boyut ve paydaşlarıyla kapsayıcı bir derleme çalışması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(25), 3874-3915. https://doi.org/10.26466/opus.662721
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Genişletilmiş 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık.