Soğuk Savaş Dönemi Türk Sergiciliği: Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Kenan Özbel Sergileri

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 119 - 134, 31.12.2023

Tolgahan Yalçınkaya

https://doi.org/10.61960/fikriyat.1388102

Öz

Soğuk Savaş’ın etkilerini Türkiye’de ve dünyada yaşamın her alanında gözlemlemek mümkündür. Sürecin, sergicilik faaliyetlerini dahi derinden etkilediği anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, başlarda resim sergilerinde yer alıp II. Dünya Savaşı’nın ardından ise etnografik eserlerden bir araya getirdiği koleksiyonunu Türkiye’ye ve dünyaya tanıtan Kenan Özbel’ in sergilerine odaklanılmıştır. Özbel’ in 1947-1989 yıllarında sanatseverlerle buluşan parçaları, Türkiye’de Vakko, özel galeriler, banka galerileri ve üniversite sergilerinde; Avrupa’da ise Paris, Roma, Strazburg gibi güzide sanat şehirlerinde sergilenmiştir. Demokrat Parti döneminde Amerikalılarla yakın ilişki içinde olan Kenan Özbel, çeşitli Amerikan derneklerinde de sergiler açmıştır. Dünyaca ünlü Steuben Cam Şirketinin 490 bin kişinin beğenisine sunulan “Asian Artists in Crystal” sergisine de eser katkısı yapan Özbel evrensel bir isim haline gelmiştir. Özbel’in bütün bu sergileri ve Soğuk Savaş kültürel politikasının sanatı nasıl kuşattığını gözler önüne seren Steuben Glass Sergisi’nin Türkiye’deki yansımaları bu araştırmanın temelini oluşturmaktadır. Yurtiçi ve yurtdışı sergilerinin sanayi, ekonomi, diplomasi ve küçük el sanatlarıyla ilişkisi konu edilirken aynı zamanda Türkiye’deki sergicilik faaliyetlerinin tarihsel süreçlerle ne denli ilişkili biçimde yürüdüğü retrospektif bir bakış açısıyla ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

sergi, el sanatları, folklor

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

1919B012303007

Teşekkür

Bu çalışma, 2209-A kapsamında yürütülen 1919B012303007 numaralı projenin bulgularına dayanan araştırmanın bir ürünüdür.

Turkish Exhibitionism in the Cold War Period: Social and Cultural Aspects of Kenan Özbel Exhibitions

Öz

It is possible to observe the impacts of the Cold War in every aspect of life in Turkey and the world. It is believed that the process considerably affected even the exhibition activities. This study focuses on the exhibitions of Kenan Özbel, who initially took part in painting exhibitions and introduced his collection of ethnographic artefacts to Turkey and the world after World War II. Özbel's pieces, which met with art lovers between 1947-1989, were exhibited in Vakko, private galleries, bank galleries and university exhibitions in Turkey and in unique art cities such as Paris, Rome and Strasbourg in the Europe. Kenan Özbel, who was in close contact with the Americans during the Democratic Party period, also held exhibitions in various American associations. Özbel, who also contributed works to the "Asian Artists in Crystal" exhibition of the world-famous Steuben Glass Company, which was presented to 490 thousand people, has become a universal name. All these exhibitions of Özbel and the reflections of the Steuben Glass Exhibition in Turkey, revealing how the Cold War cultural policy surrounded art, constitute the basis of this research. The relationship of domestic and international exhibitions with industry, economy, diplomacy and small handicrafts is the subject of the study, as well as the extent to which the exhibition activities in Turkey are related to historical processes is revealed from a retrospective perspective.

Anahtar Kelimeler

Exhibition, hand crafts, folklore

Proje Numarası

1919B012303007

Kaynakça

• Agarwal, S., Page, S. J., & Mawby, R. (2021). Tourist security, terrorism risk management and tourist safety. Annals of Tourism Research, 89. https://doi.org/10.1016/j.annals.2021.103207
• Akis. (1954, 3 Temmuz). Türk – Amerikan Kadınları Kültür Derneği.
• Arı, T. (1996). Basra Körfezi ve Ortadoğu’da Güç Dengesi. Alfa Basım, İstanbul
• Asian Artists in Crystal: Designs by contemporary Asian artists engraved on Steuben Crystal (1956). The Spiral Press, New York
• Atmaca, A. (2021). Ankara Sanat Galerileri’nden Bir Seçki (1970-1990) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]
• Babaoğlu, R. (2021). Linguistic Imperialism or Cultural Diplomacy: British Council and The People’s Houses in Early Republican Turkey. bilig – Journal of Social Sciences of the Turkic World 96. 255-282.
• Boykoy, S. (2013). 1908-1923 Sürecinde Bursa’da Koza Üreticiliği ve İpekli Dokumacılık Sektörü, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(24), 19-44.
• Ceylan, O. (2022). The Opium History of Eastern Thrace (1927-1933): Internal and External Dynamics. Belgi Dergisi, 23(23), 141–167. https://doi.org/10.33431/belgi.1029606
• Cezar, M. (1973). Devlet Güzel Sanatlar Akademisi 90. Yıl, Renkler Matbaacılık, İstanbul.
• Coşkun, Y. (2017). Amerikan Belgelerine Göre Eisenhower Döneminin İlk Yıllarında ABD’ nin Türkiye Politikası (1953-1955). History Studies. 9(4). 19-32.
• Cowan, G., Lopez, F.& Warmus, W. (2017). Asian Artists in Crystal: Steuben Glass at Sunnylands, The Annenberg Foundation Trust at Sunnylands
• Gervers, V. (1982). The influence of Ottoman Turkish Textiles and costume in Eastern Europe with particular reference to Hungary. publications in history, Technology, and Art
• Gökçe, B. (2014). Müzelerin yönetim anlayışında meydana gelen değişimler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 18(1). 105-120.
• https://openaccess.hacettepe.edu.tr/xmlui/handle/11655/23690 adresinden alınmıştır.
• Hunter, P. (2019). The United States' shifting relationship with Taiwan due to Cold War influences. Senior Honors Projects, 2010-current. 708.
• Kalfa. Z. (2016). 20. Yüzyıl Resim Sanatı ve New York. Sanat & Tasarım Dergisi, 6(Haziran), 16 - 33.
• Kasiyarno, K. (2014). The ‘American’ hegemonic culture: Its roots, features and implications to World Culture. Rubikon: Journal of Transnational American Studies, 1(1), 19-30. https://doi.org/10.22146/rubikon.v1i1.34157
• Kemal, Y. (1951, 14 Ekim). Anadolu Kadın Kıyafetleri ve Elişleri Sergisi. Cumhuriyet Gazetesi.
• Kup, K. (1956). Asian Artists in Crystal. The Metropolitan Museum of Art Bulletin,14(7), 174–180.
• McMahon, R. J. (2006). U.S. Policy toward South Asia and Tibet during the Early Cold War. Journal of Cold War Studies, 8(3), 131–144. https://www.jstor.org/stable/26925944
• Özbel, K. (1947). Cicim ve Sili. Cumhuriyet Halkevleri Bürosu, Ankara
• Özbel, K. (1976). Türk Köylü Çorapları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özcan, G. (2019). Çevreleme Politikası. Güvenlik Yazıları, 41, 1–7. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.28146.66247
• Özgümüş, Ü. (1995, Mayıs 13). Kenan Özbel' in ardından. Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, s. 20.
• Özmen, S. (2022). Çin Halk Cumhuriyeti’nin Tayvan politikası ve bu politikanın dünya siyasetinde önemi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(3), 1306-1319.
• Öztürk, E. (2018). Türkiye ve Fransa’da 1968: Fransa’daki Mayıs Ayaklanmasını başlatan öğrenci hareketinden farklı yönleriyle Türkiye’de Sosyalist öğrenci hareketi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (34), 371-415. DOI: 10.21550/sosbilder.337844
• Palotay, G. (1946). Kalotaszeg Nakışları Üzerindeki Türk Tesiri. Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi. 8(379). 471- 472.
• Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuydta/issue/951/10722
• Son Posta. (1940, 28 Mart). Bursa’da Bir Resim Sergisi Açıldı.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1963). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967). Ankara: T.C. Başbakanlığı.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1963). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972). Ankara: T.C. Başbakanlığı.
• The Unesco Courier. (1956). Asian Artists in Crystal. The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 10(0). 4-13,
• Tuna, S. (2004). Birinci El İşleri Sergisi ve Küçük Sanatlar Kongresi. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları. 0(5), 177– 227.
• Ulus Gazetesi. (1947, 21 Aralık). Halkevinde: Örgü İşleri Sergisinde.
• Varlık, M. B. (2007). Sivas Çorapları Üzerine Bir Kaynak Gün Yüzüne Çıkmayı Bekliyor. Hayat Ağacı Dergisi. s.7, 108-109.
• Warmus. W. (2016). Asian Artists in Crystal. [Video]. Exhibition Opening.
• https://www.youtube.com/watch?v=dnmkRbBVQW8
• Yapı Kredi Bankası. (2023). Yapı Kredi: Türkiye’nin İlk Banka Sanat Galerisi. https://www.yapikredi.com.tr/yapi- kredi-hakkinda/kurumsal-sosyal-sorumluluk/kurumsal-sosyal-sorumluluk-projeleri/zaman-tuneli/ adresinden alındı (son erişim, 10.47, 03.11.2023)