ŞEREF HANIM’IN ŞİİRLERİNDE ŞEYH GÂLİB ETKİSİ: “EYLERDİ YÂR” REDİFLİ GAZELİ BAĞLAMINDA

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 1, 47 - 56, 26.01.2024

Fettah Kuzu

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1401883

Öz

Klasik Türk şiirine rağbetin, yerini Batı tarzı şiire bırakmaya başladığı bir dönemde geleneğe bağlı eser verme gayretinde olan şairlerden biri de Şeref Hanım’dır.
19. yüzyıl Osmanlı toplumunda, özellikle dönemin bir kadın için sosyal hayatta kısıtlı sayılabilecek imkânlarına rağmen Şeref Hanım kendini yetiştirebilmiş, klasik şiir geleneğini özümsemiş ve eserlerinde klasik şiir malzemesini kurallarına uygun biçimde işleyebilmiş bir sanatkârdır. Şairin, Dîvânı’nda farklı nazım şekilleriyle kaleme almış olduğu şiirleri, bu şiirlerdeki semboller, edebî sanatlar ve mazmunları kullanmadaki başarısı, şiirlerin tematik kurgusu ve işlenen konulara hâkimiyeti, onun edebî kişiliği hakkında önemli ipuçları sunmaktadır. Ancak onun özellikle bir kadın olmasından kaynaklı zorluklar, sanatına da olumsuz yansımıştır. Şeref Hanım’ın, özellikle aynı kafiye ve redif seçimiyle kaleme aldığı gazellerinde açık bir Şeyh Gâlib etkisi görülmektedir. Kendisi Mevlevî olan Şeref Hanım, Şeyh Gâlib’in vefatından kısa bir zaman sonra dünyaya gelmiş, onun Türk şiirindeki şöhretinden etkilenmiş ve onun bir Mevlevî şeyhi olmasından dolayı kendi edebî gelişiminde ondan ilham almıştır. Şiirlerinden anlaşılacağı üzere Şeref Hanım iyi eğitim almış, bir kadın olarak dönemi için kendini iyi yetiştirmiş entelektüel bir şairdir. Bu çalışmada Şeref Hanım’ın, “eylerdi yâr” redifli gazeli örneğinde aynı redifli bir gazeli bulunan Şeyh Gâlib’den ne ölçüde etkilenmiş olduğu, iki şairin farklı şiirlerinden benzer beyitlerin de incelenmesiyle ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Şeref Hanım, Şeyh Gâlib, Gazel, Etkilenme

The Influence of Sheikh Galib in Poems of Seref Hanım: In the Context of the Poem with “Eylerdi Yar” Redif

Öz

Seref Hanım was one of the poets trying to compose poems adhesion to tradition in a period that classical Turkish poetry began to give its place to Western style poetry. Despite her being a woman and women’s limited facilities in social life, she has been a poet who has succeeded to improve herself, internalized classical Turkish poetry tradition and gained accomplishment in handling classical poetic material concordantly in her poems. In her Divan, poems written in different poetic forms of classical poetry, success of using the materials of Turkish classical poetry like symbols, figures of speech, metaphorical statements, thematic constructions and mastery on subjects treated in these poems provide significant traces about her literery personality. However, problems related to her being a woman have reflected to her art negatively. An obvious influence of Sheikh Galib has been seen especially in her ghazals written with rhymes and redifs same as those of Galib’s poems. Seref Hanım who has been affiliated to Mawlawiyya, was born after the death of Sheikh Galib and gained inspiration from him who has got a rightful reputation and been also a Mawlawi sheikh. As can be understood from her poems Seref Hanım has been a hihgly educated, as a woman well-qualified and intellectual poet of her period. In this study, the influence of Galib on Seref Hanım is tried to be analysed in the sample of ghazals with “eylerdi yar” redif and similar verses from different poems of both poets.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Seref Hanım, Sheikh Galib, Ghazal, Influence

Kaynakça

• Arslan, M. (2018). Şeref Hanım Dîvânı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. (https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59880,seref-hanim-divanipdf.pdf?0 Erişim tarihi 01.10.2023)
• Babacan, İ. (2010). Şeyh Gâlib’in Gazellerinde “Vâsûht” Tarzı Aşkın İzleri. Türklük Bilimi Araştırmaları. Sayı: 28, 57-68.
• Bayram, Y. (2004). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi ve Bir Uygulama. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S:16, 69-93.
• Ertek Morkoç, Y. (2016). Şeref Hanım’ın Şiirlerinde Din ve Tasavvuf. Journal of Human Sciences, 13(3), 5304-5325.
• Kaya, B. (2020). Leylâ Hanım ve Şeref Hanım Divanı’nda Âşık, Sevgili ve Rakip Tasavvuru. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research C. 13, S. 71, s. 43-56.
• Kızıltan, M. (1994). Divan Edebiyatı Özelliklerine Uyarak Şiir Yazan Kadın Şairler. Sombahar Dergisi, Kadın Şairler Özel Sayısı. s.104-169 .
• Okçu, N. (1993). Şeyh Gâlib (Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umûmî Tahlîli ve Divânın Tenkidli Metni). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Parlatır, İ. (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Yılmaz, A. (2012). Geçmişten Günümüze Kadın Şairlerin Konumuna Genel Bir Bakış. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum , C. 1, S. 2 , 46-63.