Ders Kitaplarının Bilimsel İçerik Bakımından İncelenmesi: 5. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Örneği

Yıl 2023, Cilt: 43 Sayı: 3, 1561 - 1585, 30.12.2023

Mehmet Yılmaz Ertunç Gündüz Osman Çimen Ferhat Karakaya Merve Adıgüzel Ulutaş

https://doi.org/10.17152/gefad.1331962

Öz

Ders kitapları, öğretim programında belirlenen kazanımlara ulaşma noktasında hem öğrencilere hem de öğretmenlere yol gösterici öğretim materyallerinden biridir. Bu nedenle ders kitaplarının içerik bakımında güncel ve bilimsel hatalardan arındırılmış bilgilerle oluşturulması gerekmektedir. Bu araştırmada, 5.sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabında yer alan biyoloji konuları, değerlendirme soruları ve görsellerinin bilimsel içerik bakımından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında ders kitabında yer alan “Canlılar Dünyası” ve “İnsan ve Çevre” “ünitelerine odaklanılmıştır. Veriler, doküman analizi yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Ünitelerde yer alan bilgilerin bilimsel doğruluğunu tespit etmek amacıyla uluslararası alanyazında kabul görmüş kitaplar referans alınmıştır. Araştırma sonucunda; “Canlılar Dünyası” ünitesinde yer alan mantarların genel özellikleri, sınıflandırılması, farklı uygulamalarda kullanımı, bitkiler ve hayvanlar âleminin sınıflandırılması, metabolik olayları ve memelilerin karakteristik özellikleriyle ilgili “bilimsel hataların olduğu belirlenmiştir. “İnsan ve Çevre” ünitesinde yer alan; ekosistemin tanımı, biyoçeşitlilik ve tür isimlendirilme sistemiyle ilgili bilimsel hataların olduğu belirlenmiştir. Ayrıca ilgili ünite/konulara yönelik ölçme-değerlendirme sorularında ve görsellerde bilimsel hataların olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel hatalar, Biyoloji, Fen bilimleri, Ders kitabı analizi

The Investigation of Textbooks as Regards to Scientific Concept: 5th Grade Scientific Textbook

Öz

Textbooks are instructional tools that aid both students and teachers in achieving the curriculum's objectives. For this reason, textbooks should be created with up-to-date information free from scientific mistakes in terms of content. The goal of this study is to look at the biology subjects, evaluation questions, and images in the fifth grade Science Textbook in terms of scientific content. In line with this purpose, the "World of Living" and "Human and Environment" units were focused on. The data were analyzed using the document analysis method. Internationally recognized literature were used as references to determine the scientific accuracy of the content in textbook. It has been determined that there are "scientific mistakes" related to the general characteristics, classification, use in different implementation, classification of plants and animals, metabolic path and characteristic features of mammals in the "World of Living" unit. Besides in the “Human and Environment” unit; Furthermore, it has been determined that there are scientific mistakes in the asessment and evaluation questions and visuals related to the relevant unit/subjects.

Anahtar Kelimeler

Scientific mistakes, Biology, Science, Textbooks analysis

Kaynakça

• Atıcı, T., Samancı, N. K., & Özel, Ç. A. (2007). İlköğretim fen bilgisi ders kitaplarının biyoloji konuları yönünden eleştirel olarak incelenmesi ve öğretmen görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 115-133.
• Brooker, R. J., Widmaier, E. P., Graham, L. E., & Stiling, P. D. (2017). Biology. McGraw-Hill Education.
• Cecie Starr, Ralph Taggart, Christine Evers, Lisa Starr, (2016). Biology: The Unity and Diversity of Life, Fourteenth Edition Cengage Learning, USA.
• Doğan, E. E., Ekinci, R., & Doğan, D. (2020). Fen bilimleri ders kitapları ile ilgili yapılan çalışmaların incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(5), 3479-3499.
• Donovan, M. S., & Bransford, J. D. (2005). How students learn: science in the classroom. National Academies Press.
• Duda, H. J., Wahyuni, F. R. E., & Setyawan, A. E. (2020). Misconception of the biology education students on the concepts of fermentation. Journal of Physics: Conference Series, 1521(4), 1–8. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1521/4/042006
• Freeman, S., Allison, L., Black, M., Podgorski, G., Quillin, K., Monroe, J. ve Taylor, E. (2014). Biological science (5. Baskı). USA: Pearson Benjamin Cummings.
• Gul, S. (2021). 5th-grade students' misunderstandings and misconceptions about Fungi. Mimbar Sekolah Dasar, 8(2), 179-204. https://doi.org/10.53400/mimbar-sd.v8i2.33033
• Gülen, S. (2020). Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Canlıları Sınıflandırma Düzeylerinin Belirlenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 1053-1065. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020..-628799
• Gündüz, E., Yılmaz, M., & Çimen, O. (2016). MEB ortaöğretim 10. sınıf biyoloji ders kitabının bilimsel içerik bakımından incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2).
• Gündüz, E., Yılmaz, M., Çimen, O. ve Karakaya, F. (2019). 11. sınıf biyoloji ders kitabındaki konuların bilimsel içerik bakımından incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 999-1015. doi: 10.17240/aibuefd.2019.19.49440-559869
• Hall, J.E. (2021). Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology. USA: Elsevier.
• Hickman, P.C., Roberts, S.L., Larson, A., I’ Hanson, A.ve Eisenhour, D.J. (2016). Zooloji Entegre Prensipler, (16.Baskıdan Çev. Ed.: E. Gündüz). Ankara: Palme.
• Hüseyinbas, O., Unal, A., & Yerlikaya, Z. (2021). Ortaokul Öğrencilerinin Yaşadıkları Yakın Çevreye Yönelik Farkındalıklarının Bölgesel Farklılıklara Göre Karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 5(2), 164-184. https://doi.org/10.34056/aujef.800252
• Jung, J. (2020). Diagnosing causes of pre-service literature teachers’ misconceptions on the narrator and focalizer using a two-tier test. Education Sciences, 10(4), 104. https://doi.org/10.3390/educsci10040104
• Karakaya, F., Bilgili, C., Soysal, N., & Yılmaz, M. (2023). Investigation of secondary school students' learning about the fungi kingdom. Turkish Journal of Education, 12(4), 227-242. https://doi.org/10.19128/turje.1334348
• Karakaya, F., Bozkurt, S., & Yilmaz, M. (2022). Developing Preschool Students’ Awareness of Living Things: Fungi in Nature. Pedagogical Research, 7(1), em0116. https://doi.org/10.29333/pr/11552
• Karamustafaoğlu, S., Salar, U. ve Celep, A. (2015). Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders kitabına yönelik öğretmen görüşleri. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 93-118.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Koray, Ö., Akyaz, N., & Köksal, M.S. (2007). Lise öğrencilerinin “çözünürlük” konusunda günlük yaşamla ilgili olaylarda gözlenen kavram yanılgıları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 241-250.
• Koyuncu, İ., & Kılıç, A. F. (2019). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanımı: Bir doküman incelemesi. Eğitim ve Bilim, 44(198), 361-388. doi: 10.15390/EB.2019.7665
• Kuru, M. (2013). Omurgalı Hayvanlar. Ankara: Palme Yayıncılık.
• Machová, M., & Ehler, E. (2023). Secondary school students’ misconceptions in genetics: origins and solutions. Journal of Biological Education, 57(3), 633-646.
• Mader, S. S., & Windelspecht, M. (2018). Essentials of biology, (5th Ed.). USA: McGraw-Hill Education.
• McDonald, C. V. & Abd-El-Khalick, F. (2017). Representations of nature of science in school science textbooks. New York: Routledge.
• Meerah, T. S., Halim, L., & Nadeson, T. (2010). Environmental citizenship: What level of knowledge, attitude, skill and participation the students own? Procedia Social and Behavioral Sciences, 2(2), 5715-5719. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.03.933
• Miller, S. A. ve Harley, J. P. (2016). Zoology. USA: McGraw-Hill Education.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 5 Ders Kitabı, SDR Dikey Yayıncılık, Ankara
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı [MEB TTKB]. (2019a). Ders Kitabı Hakkında Merak Edilenler, Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. http://fethiye.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_11/12095522_ders_kitaplarY_inceleme_1.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı [MEB TTKB]. (2019b). Taslak ders kitabı ve eğitim araçları ile bunlara ait e-içeriklerin incelenmesinde değerlendirmeye esas olacak kriterler ve açıklamaları. Ankara: MEB. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_08/26172658_Kitap_Ynceleme_deg_kriter.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Molles, M.C. (2016). Ecology: Concepts and Applications, Seventh Edition, McGraw-Hill Education, USA. Nasirliel, E., & Ünal, C. (2021). 8. Sınıf Öğrencilerin Bağlam Temelli Basınç Sorularını Çözme Süreçleri. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 11(1), 340-366.
• Özdemir, E. (2022). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının bilim insanları bağlamında incelenmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(2), 403-429. https://doi.org/10.51725/etad.1098860.
• Raven, P. and Johnson, G. (2002). Biology, Mc-Graw-Hill Companies, USA.
• Reece, J.B, Urry, L.A.,Cain, M.L., Wasserman, S.A., Minorsky, P.V. ve Jackson, R.B. (2013). Campbell Biyoloji, (Çev. Ed.: E. Gündüz ve İ. Türkan). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Remillard, J. T. (2005). Examining key concepts in research on teachers’ use of mathematics curricula. Review of Educational Research, 75(2), 211-246. https://doi.org/10.3102/00346543075002211.
• Sadava, D., Hillis, M. D., Heller, H. C., & Berenbaum, M. R. (2014). Yaşam bilimi biyoloji (Çev. Ed.: E. Gündüz ve İ. Türkan), Palme Yayıncılık.
• Sevinç, Ö. S., Zeynoğlu, E., & İmert, M. N. (2022). Ortaöğretim 11. sınıf Biyoloji ders kitaplarındaki dolaşım sistemine ait görsellerin bilimsel içerik bağlamında incelenmesi. Asian Journal of Instruction, 10(2), 21-40. https://doi.org/10.47215/aji.1153086
• Simon, E. J., Dickey, J. L. & Reece, J. B. (2020). Campbell Essential Biology with Physiology, USA: Pearson Education Limited.
• Solomon, E. P., Martin, C.E., Martin, D. W., & Berg, L.R. (2015). Biology, (Tenth Edition), USA: Cengage Learning.
• Tan Şişman, G., & Akkaya, G. (2017). Ortaöğretim dokuzuncu sınıf matematik ders kitaplarının öğretim programına uygunluğu açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(42), 1-14.
• Taşdemir, A., & Demirbaş, M. (2010). İlköğretim öğrencilerinin fen ve teknoloji dersinde gördükleri konulardaki kavramları günlük yaşamla ilişkilendirebilme düzeyleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 124-148.
• Toprak, T. (1993). İlkokul ders kitaplarının öğretim programına uygunluğunun değerlendirilmesi (Adana ilinde bir araştırma), (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• URL 1: https://www.cnnturk.com/turkiye/anadolu-parsina-ozel-koruma-bolgesi-talebi?page=1 URL 2: https://www.gazeteduvar.com.tr/turkiyede-bir-ilk-cizgili-sirtlan-vahsi-dogada-yavrusuyla-goruntulendi-galeri-1556870
• Urry, L.A., Cain, M.L., Wasserman, S.A., Minorsky, P.V. & Orr, R.B. (2022). Campbell Biyoloji, Çev. Ed.: E. Gündüz ve İ. Türkan), Ankara: Palme Yayıncılık.
• Wood, S., Henning, J. A., Chen, L., McKibben, T., Smith, M. L., Weber, M., Zemenick, A., & Ballen, C. J. (2020). A scientist like me: Demographic analysis of biology textbooks reveals both progress and long-term lags. Proceedings of the Royal Society B, 287(1929), 20200877. https://doi.org/10.1098/rspb.2020.0877
• Yıldırım, A., & Şimşek, H.(2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, M. , Gündüz, E. , Çimen, O. , Karakaya, F. & Aslan, İ. (2021). 6. Sınıf fen bilimleri ders kitaplarının bilimsel içerik ve kazanımlar açısından incelenmesi . e-Kafkas Journal of Educational Research, 8(2), 101-122 . https://doi.org/10.30900/kafkasegt.947938
• Yılmaz, M., Gündüz, E., Çimen, O., & Karakaya, F. (2017). 7. sınıf fen bilimleri ders kitabı biyoloji konularının bilimsel içerik incelemesi. Turkish Journal of Education, 6(3), 128-142. https://doi.org/10.19128/turje.318064
• Yılmaz, M., Gündüz, E., Üçüncü, G., Karakaya, F. ve Çimen, O. (2018). Sekizinci sınıf fen bilimleri ders kitabındaki biyoloji konularının bilimsel içerik bakımından incelenmesi. Anadolu Öğretmen Dergisi, 2(2), 1-16.
• Yılmaz, Z., & Yıldırım, H. İ. (2023). Fen bilimleri ders kitaplarının değerler açısından incelenmesi üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 21(2), 933-958.
• Yücel, M., & Karamustafaoğlu, S. (2020). Ortaokul 5. ve 6. sınıf fen bilimleri ders kitapları hakkında öğretmen görüşleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 93-120.