More Water at Moatra: Archaeology, Geomorphology and Toponymy in the Territory of Sagalassos

Yıl 2024, Cilt: 28 , 83 - 95, 13.11.2024

Peter Talloen , Diether Schürr , Ralf Vandam

https://doi.org/10.37095/gephyra.1447027

Öz

While evidence of ancient place names is a crucial element for our understanding of the historical landscape, many of those toponyms, other than those of major urban centres, have often disappeared in the course of history. The traditional localization of one such ancient toponym, Moatra in the territory of Sagalassos, at the present-day village of Bereket in the central district of Burdur Province (SW Türkiye) has recently been questioned. Allegedly, the vicinity of the modern village presents insufficient remains to support an identification of an ancient settlement there during the Roman Imperial period and this caused scholars to look for its location elsewhere in the area. This article presents an overview of the archaeological evidence from the Bereket intramontane basin and combines it with other strands of evidence to contest this new localization and explain why Moatra could not have been situated anywhere else but at Bereket. These arguments are based on the combination of the results of past and ongoing archaeological, geomorphological and paleo-environmental research, as well as toponymic study. These data help to shed light on the long occupation of the area and clarify the somewhat exceptional nature of the settlement of Moatra within the territory of Sagalassos, providing an outstanding example of how different disciplines can contribute to our understanding of the ancient settlement landscape and the human-environment relationship in the Late Holocene.

Anahtar Kelimeler

multi-disciplinary archaeology, ancient toponomy, Pisidia, Sagalassos, human-environment relationship

Destekleyen Kurum

This research was supported by the Research Foundation Flanders.

Moatra’da Daha Fazla Su: Sagalassos Bölgesinde Arkeoloji, Jeomorfoloji ve Yer Adları

Öz

Eski yer adlarına dair kanıtlar, tarihi coğrafyayı anlamamız için çok önemli bir unsur olsa da, büyük kent merkezleri dışında bu yer adlarının çoğu tarih içinde kaybolmuştur. Böyle bir antik yer adı olarak Sagalassos topraklarındaki Moatra’nın, günümüzde Burdur ili (GB Türkiye) merkez ilçeye bağlı Bereket Köyü’ne yapılan geleneksel lokalizasyonu yakın zamanda sorgulanmıştır. İddiaya göre, modern köyün çevresi, Roma İmparatorluk döneminde burada antik bir yerleşimin tanımlanmasını desteklemek için yetersiz kalıntılar sunmakta ve bu da akademisyenlerin bölgede başka bir yer aramasına neden olmaktadır. Bu makale, dağlarla çevrili Bereket havzasındaki arkeolojik kanıtlara genel bir bakış sunmakta ve bunları bu yeni lokalizasyona itiraz etmek ve Moatra’nın neden Bereket’ten başka bir yerde bulunamayacağını açıklamak için diğer kanıtlarla birleştirmektedir. Bu argümanlar, geçmişte yapılan ve halen devam eden arkeolojik, jeomorfolojik ve paleo-çevresel araştırmaların yanı sıra yer adları üzerine yapılan çalışmaların sonuçlarının birleşimine dayanmaktadır. Bu veriler, bölgenin uzun süreli iskânına ışık tutmaya ve Sagalassos topraklarındaki Moatra yerleşiminin istisnai niteliğini açıklığa kavuşturmaya yardımcı olarak, farklı disiplinlerin Geç Holosen’deki antik yerleşim peyzajını ve insan-çevre ilişkisini anlamamıza nasıl katkıda bulunabileceğine dair olağanüstü bir örnek sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

çok disiplinli arkeoloji, antik yer adları, Pisidia, Sagalassos, insan-çevre ilişkisi

Kaynakça

• Adiego, I.-X. 2019. “A Kingdom for a Carian Letter.” In: I.-X. Adiego, J. V. García Trabazo, M. Vernet, B. Obrador-Cursach – E. Martínez Rodríguez (edd.), Luwic Dialects and Anatolian: Inheritance and Diffusion. Barcino Monographica Orientalia 1; Series Anatolica et Indogermanica 1. Barcelona: University of Barcelona, 11-50.
• von Aulock, H. 1964. Sylloge nummorum graecorum, III, 1. Sammlung von Aulock, Heft 12. Pisidien, Lykaonien, Isaurien, Berlin: Gebr. Mann.
• Bakker, J. – Paulissen, E. – Kaniewski, D. et al. 2012. “Man, Vegetation and Climate during the Holocene in the Territory of Sagalassos, Western Taurus Mountains, SW Turkey.” Vegetation History and Archaeobotany 21: 249-266.
• Balzat, J. S. 2016. “Le toponyme Magastara (territoire de Sagalassos).” Philia 2: 149.
• Bean, G. E. 1959. “Notes and inscriptions from Pisidia. Part I.” AS 9: 67-117.
• Bean, G. E. 1960. “Notes and inscriptions from Pisidia. Part II.” AS 10: 43-82.
• Büyükkolancı, M. 1996. Pisidia Bölgesi Tapınak Mimarisi. PhD diss., Istanbul University.
• Çelgin, A. V. 2002. “Termessos’taki Artemis Tapınakları. Epigrafik Verilere Göre Genel bir Değerlendirme.” AnAr 16: 87-114.
• Çelgin, A. V. 2003. “Termessos Egemenlik Alanında Artemis Kültleri II: Keldağ/Göldağ (Neapolis) Antik Yerleşmesindeki ‘Aspalos - Artemis Akraia’ Kültü. Epigrafik ve Arkeolojik Veriler Işığında Bir Değerlendirme.” Adalya 6: 141-170.
• Cole, S. G. 2004. Landscapes, Gender and Ritual Space: The Ancient Greek Experience. Berkeley: University of California Press.
• Coulton, J. J. 2005. “Pedestals as ‘altars’ in Roman Asia Minor.” AS 55: 127-157.
• Daems, D. – Vandam, R. – Cleymans, S. et al. 2021. “The Social Metabolism of Past Societies. A New Approach to Environmental Changes and Societal Responses in the Territory of Sagalassos (SW Turkey).” In: P. Erdkamp, J. G. Manning – K. Verboven (edd.), Climate and Society in Ancient Worlds. Diversity in Collapse and Resilience. Palgrave Studies in Ancient Economies. Cham: Palgrave Macmillan, 587-614.
• Debord, P. 1973. “L’esclavage sacré: Etat de la question.” In: Actes du colloque 1971 sur l’esclavage. Centre de recherches d’histoire ancienne 6. Paris : Les belles lettres, 135-150.
• del Monte, G. F. – Tischler, J. 1978. Die Orts- und Gewässernamen der hethitischen Texte. Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Reihe B, Nr. 7/Répertoire Géographique des Textes Cuneiformes, Bd. 6. Wiesbaden: Ludwig Reichert.
• eDiAna = Digital Philological-Etymological Dictionary of the Minor Ancient Anatolian Corpus Languages (DEMO-Build 2).
• Gérard, R. 2006. “Le(s) nom(s) de la montagne en louvite.” RAnt 3: 245-251.
• Harmanşah, Ö. – Johnson, P. – Marsh, B. et al. 2017. “Lake-Places, Local Hydrology and the Hittite Imperial Projects in the Ilgın Plain: Yalburt Yaylası Archaeological Landscape Research Project 2015-2016 Seasons.” In: S. Steadman – G. McMahon (edd.), The Archaeology of Anatolia, Volume II. Recent Discoveries (2015-2016). Cambridge: Cambridge Scholars Publishing, 302-320.
• Hill, G. F. 1897. Catalogue of the Greek Coins of Lycia, Pamphylia and Pisidia. Catalogue of the Greek Coins in the British Museum 19. London: Quaritch.
• Horsley, G. H. R. 1992. “The Mysteries of Artemis Ephesia in Pisidia: A New Inscribed Relief.” AS 42: 119-150.
• Kaniewski, D. – Paulissen, E. – De Laet, V. et al. 2007, “A high-resolution Late Holocene landscape ecological history inferred from an intramontane basin in the Western Taurus Mountains, Turkey.” Quaternary Science Review 18: 2201-2218.
• Kaptijn, E. – Poblome, J. – Vanhaverbeke, H. – Bakker, J. et al. 2013. “Societal changes in the Hellenistic, Roman and early Byzantine periods. Results from the Sagalassos Territorial Archaeological Survey 2008 (southwest Turkey).” AS 63: 75-95.
• Kerschner, M. 2022. “The Artemision of Ephesus.” In: Y. Ersoy – E. Koparal (edd.), Ionians: The Sages of the Aegean Shore. Istanbul: Yapı Kredi Yayınları, 378-399.
• Köse, V. 2005. Nekropolen und Grabdenkmäler von Sagalassos in Pisidien in hellenistischer und römischer Zeit. Studies in Eastern Mediterranean Archaeology 7. Turnhout: Brepols Publishers.
• Labarre, G. 2015. “Réflexions sur la diffusion de la sculpture d’Héraclès en Pisidie aux IIe-IIIe siècles après J.-C.” In: S. Montel (ed.), La sculpture gréco-romaine en Asie Mineure: Synthèse et recherches récentes. Colloque international de Besançon - 9 et 10 octobre 2014. Besançon: Presses Universitaires de Franche-Comté, 147-164.
• Levante, E. – Weiss, P. (eds.). 1994. Sylloge nummorum graecorum. France, 3. Catalogue des monnaies de Pamphylie, Pisidie, Lycaonie et Galatie conservées au Cabinet des médailles de la Bibliothèque nationale de France. Paris: Numismatica ars classica Bibliothèque nationale de France.
• Locatelli, L. 2017. La toponymie et l’ethnonymie de la Pisidie antique (XIIIe s. a.C. - début IVe s. p.C.). PhD diss., Université de Franche-Comté under joint supervision with Université catholique de Louvain.
• Melchert, H. C. 1994. Anatolian Historical Phonology. Leiden Studies in Indo-European 3. Amsterdam/Atlanta (GA): Rodopi.
• Melchert, H. C. 2004. A Dictionary of the Lycian Language. Ann Arbor/New York: Beech Stave Press.
• Neumann, G. 1994. Ausgewählte kleine Schriften, Innsbruck: Inst. für Sprachwiss. der Univ.
• Neumann, G. 2007. Glossar des Lykischen: Überarbeitet und zum Druck gebracht von J. Tischler. Dresdner Beitr. z. Hethitologie 21. Wiesbaden: Harrassowitz.
• Özsait, M. 2010. “Surveys in Isparta and Burdur in 2009.” ANMED 8: 127-135.
• Özsait, M. 2012. “Surveys in Burdur and Isparta in 2011.” ANMED 10: 154-163.
• Özsait, M. – Özsait, N. 2018. “Moatra.” In: M. Arslan – F. Baz (edd.), Arkeoloji, Tarih ve Epigrafi’nin Arasında: Prof. Dr. A. Vedat Çelgin’in 68. Doğum Günü Onuruna Makaleler. Istanbul, 709-715.
• Öztürk, H. S. – Aktaş, A. – Demirhan-Öztürk, E. 2020. “New Inscriptions from Nikaia XII. Sanctuary of Zeus Bronton in Ahmetler Village, Pazaryeri District.” Gephyra 20: 171-192.
• Poblome, J. – Vandam, R. – Broisch, M. et al. 2018. “The 2016 Sagalassos Survey Activities.” AST 35/2: 59-83.
• Polat-Becks, A. 2015. “Burdur Müzesi’nden Bir Adak Steli Işığında Pisidia Bölgesi’nde Herakles Kültü.” In: H. Metin – B. A. Polat Becks – R. Becks – M. Fırat (edd.), Pisidia Yazıları: Hacı Ali Ekinci Armağanı, Istanbul: Ege Yayınları, 111-121.
• Potter, D. 2015. “Hierodouloi”, in: Oxford Classical Dictionary, at: https://doi.org/10.1093/acrefore/9780199381135.013.3089
• Ramsay, W. M. 1895. Cities and Bishoprics of Phrygia. Vol. I. Oxford: Clarendon Press.
• Schürr, D. 2020. “Auf Wassersuche in Anatolien.” In: M. Fritz, T. Kitazumi – M. Veksina (edd.), Maiores philologiae pontes: Festschrift für Michael Meier-Brügger zum 70. Geburtstag. New York: Beech Stave Press, 244-258.
• Ševoroškin, V. 1979. “On the Hittite-Luwian Numerals.” JIES 7: 177-198.
• Smith, A. H. – Ramsay, W. M. 1887. “Notes on a tour in Asia Minor.” JHS 8: 216-267.
• Stafford, E. 2012. Herakles. Gods and Heroes of the Ancient World. London/New York: Routledge.
• Talloen, P. 2015. Cult in Pisidia: Religious Practice in Southwestern Asia Minor from Alexander the Great to the Rise of Christianity. Studies in Eastern Mediterranean Archaeology 10. Turnhout: Brepols Publishers.
• Vandam, R. – Kaptijn, E. – Broothaerts, N. et al. 2019. “‘Marginal’ Landscapes: Human Activity, Vulnerability, and Resilience in the Western Taurus Mountains (Southwest Turkey).” Journal of Eastern Mediterranean Archaeology and Heritage Studies 7/4: 432-450.
• Verstraeten, G. – Broothaerts, N. – Van Loo, M. et al. 2017. “Variability in Fluvial Geomorphic Response to Anthropogenic Disturbance.” Geomorphology 294: 20-39.
• Waelkens, M. – Poblome, J. – Paulissen, E. et al. 2000. “The 1996 and 1997 surveys in the territory of Sagalassos”, in: M. Waelkens – L. Loots (edd.), Sagalassos V. Report on the Survey and Excavation Campaigns of 1996 and 1997. Acta Archaeologica Lovaniensia Monographiae 11. A. Leuven: Leuven University Press, 17-216.
• Yakubovich, I. 2009. Sociolinguistics of the Luvian Language. Brill’s Studies in Indo-European Languages & Linguistics 2, Leiden: Brill.