OSMANLI TOPLUM HAYATINDA STATÜ SAHİBİ BİR KADIN: HACI HAFİZE HANIM

Yıl 2020, Sayı: 2020 Sonbahar Özel Sayı I/I, 124 - 133, 23.10.2020

Serkan Polat

Öz

Bu çalışma, Bozok sancağı Mutasarrıfı Çapanoğlu Süleyman Bey’in eşi ve aynı zamanda mutasarrıflık görevlerinde bulunmuş Avkatlızâde Mustafa Paşa’nın kızı olan Hacı Hafize Hanım hakkında bilgiler sunmaktadır. Çalışmanın ana kaynaklarından birini, insanların hayat tarzlarını ve servetlerini değerlendirme biçimini göstermesi bakımından kıymetli bilgiler içeren muhallefât defterleri oluşturmaktadır. Yine kişilerin hayır sahibi olduklarına ya da vakıf kurarken ki beklentilerine şahitlik etmesi açısından mühim kaynaklar arasında bulunan vakıf kayıtlarından yararlanılmıştır. Böylece güçlü bir âyanın zevcesi ve bir paşanın kızı olan Hacı Hafize Hanım ile ilgili değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Muhallefât, Vakıf, Kadın, Hacı Hafize Hanım

Kaynakça

• 1) Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Ali Emîrî Abdülhamid I (AE.SABH.I), 193/12908; Ali Emîrî Osman III (AE.SOSM.III), 96/7354; Bâb-ı Defterî Başmuhasebe Muhallefât Halifeliği (D.BŞM.MHF), 61/9; Bâb-ı Defterî Başmuhasebe Muhallefât Defterleri (D.BŞM.MHF.d), Defter No. 13389;
• Cevdet Askeriye (C.AS), 844/36043; Cevdet Dahiliye (C.DH), 253/12609; Cevdet Maarif (C.MF), 152/7573; Evkaf Vakfiyeler Evrakı (EV.VKF), 5/8; Hatt-ı Hümayun (HAT), 1268/49106-B; HAT, 517/25257; Mühimme Defterleri (MD), Defter No. 184;
• 2) Kaynak Eserler Amasyalı Abdîzâde Hüseyin Hüsameddin (1328-1330), Amasya Tarihi, C. I, (Hikmet) Matbaa-i İslâmiyesi, İstanbul.; İstanbul Mahkemesi 137 Numaralı Sicil (H.1236-1238/M.1821-1822) (2019), Proje Yönetmeni: M. Âkif Aydın, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş Yayınları, İstanbul.; Şemseddin Sâmi (1317), Kâmûs-ı Türkî, İkdâm Matbaası, İstanbul.;
• 3) Araştırma Eserleri Acun, H. (2016), Tüm Yönleriyle Çapanoğulları ve Eserleri, TBMM Milli Saraylar Yayını, 2.Baskı, İstanbul.; Akgündüz, A. (2000), “İcâre-i Vâhide”, DİA, XXI, İstanbul, 388-389.; Barkan, Ö. (1966), “Edirne Askerî Kassamı’na Âit Tereke Defterleri (1545-1659)”, Belgeler, III/5-6, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1-479.; Baysun, M. C. (2001), “Musadere”, MEB İA, VIII, Eskişehir, 669-673.;
• Beydilli, K. (2003), “Mahmud II”, DİA, XXVII, Ankara, 352-357.; Cezar, Y. (1977), “Bir Âyanın Muhallefatı Havza ve Köprü Kazaları Âyanı Kör İsmail-Oğlu Hüseyin (Musadere olayı ve terekenin incelenmesi)”, Belleten, XLI/161, Ocak 1977, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 41-78.; Civelek, G. (2015), “XVII. Yüzyıl Ortalarında Elit Bir Kadının Terekesi: Manastır’lı Aişe Hatun”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 54, Erzurum, Haziran, 241-260.;
• Demirel, Ö. (1990), “1700-1730 Tarihlerinde Ankara’da Ailenin Niceliksel Yapısı”, Belleten, LIV/211, Aralık 1990, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 945-961.;
• Devellioğlu, F. (2004), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, 21. Baskı, Ankara.; Duygu, S. (1953), Yozgat Tarihi ve Çapanoğulları, Sayar Matbaası, İstanbul.; Fekete, L. (1979), “XVI. Yüzyılda Taşralı Bir Türk Efendi Evi”, Çev. M. Tayyib Gökbilgin, Belleten, XLIII/170, Nisan 1979, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 457-480.;
• Küpeli, Ö. (2016), “IV. Murad’ın Torunu Fatma Hanım Sultan’ın Muhallefatı”, Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, II/2, İzmir, Aralık, 163-175.; Küpeli, Ö. (2015), “Kösem Sultan’a Ait Bir Muhallefat Kaydı”, Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, I/2, İzmir, Aralık, 131-143.;
• Mert, Ö. (1991), “Âyan”, DİA, IV, İstanbul, 195-198.; Mert, Ö. (1980), XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Çapanoğulları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.; Mumcu, A. (2007), Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl, Phoenix Yayınevi, Ankara.;Öğün, T. (2006), “Müsâdere”, DİA, XXXII, İstanbul, ss. 67-68.;
• Özger, Y. (2007), “Trabzon Valisi Hazinedârzâde Süleyman Paşa’nın Muhallefâtı”, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S. 2, Bahar, Trabzon, 93-123.; Pakalın, M.Z. (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, II, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.; Parlatır, İ. (2011), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınevi, 3. Baskı, Ankara.;
• Polat, S. (2015), “Çapanoğlu Ahmed Paşa’nın Muhallefâtı”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl. 8, S. XXIV, İzmir, Aralık, 85-120.; Polat, S. (2017), Yenilikçi Bir Âyan: Çapanoğlu Süleyman Bey, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.;
• Sakaoğlu, N. (1998), Anadolu Derebeyi Ocaklarından Köse Paşa Hanedanı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2.Baskı, İstanbul.; Sarıbal, İ. (2018), “Pertevniyal Valide Sultan’ın El Konulan Hazinesine Dair Tutulan Bir Defterin Analizi”, Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, IV/1, İzmir, Temmuz, 131-154.;
• Telci, C. (2007), “Osmanlı Devletinde 18. Yüzyılda Muhallefat ve Müsâdere Süreci”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXII/2, İzmir, Aralık, 145-166.; Uzunçarşılı, İ.H. (1974), “Çapan Oğulları”, Belleten, C. XXXVIII, S. 150, Nisan 1974, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 215-261.