Yakın Yüzey Bertaraf Tesislerinin Maliyetlendirilmesi, Türkiye için Senaryo Analizi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 4, 1183 - 1194, 28.12.2023

Semih Sadi Kılıç Halil İbrahim Variyenli

https://doi.org/10.29109/gujsc.1395633

Öz

Radyoaktif atık yönetimi nükleer alanda teknoloji sahibi ülkeleri yakından ilgilendirmektedir. Özellikle nükleer güç santraline sahip olan ülkeler depolamanın da ötesinde bertarafa ihtiyaç duymaktadır. Çok düşük seviyeli ve kısa ömürlü düşük ve orta seviyeli radyoaktif atıklar, radyoaktif atık yönetiminin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bu çalışmada, çok düşük seviyeli ve kısa ömürlü düşük ve orta seviyeli radyoaktif atıklar için bertaraf tesisi maliyetlerinin bulunabilmesi ve Türkiye için uygun senaryo analizlerinin oluşturulması hedeflenmiştir. Maliyetlerin tespiti öncesinde ilk olarak bertaraf tesislerinin türleri, örnekleri ve teknik özellikleri incelenerek tesise dair teknik yaklaşım geliştirilmiştir. Sonrasında tesis kapasitesi, yıllık radyoaktif atık miktarı ve işletme süresinin belirlenebilmesi adına nükleer güç santralleri için işletme ve işletmeden çıkarma döneminde, diğer tesis ve uygulamalarda faaliyetlerin gerçekleştirildiği dönemlerde ortaya çıkan radyoaktif atık miktarları hacimsel bazda ayrı ayrı belirlenmiştir. Nihayetinde ekonomik analiz yöntemleri, maaş faktörü, ölçeklendirme ve belirsizlik yaklaşımları kullanılarak hendek ve tonoz yapılar için ayrı ayrı olmak üzere maliyet formülleri oluşturulmuştur. Bu formüller yakın yüzey bertaraf tesislerinde yüksek seviye maliyet tahmini yapacak ülkeler için ön çalışma veya çalışmaları doğrulayıcı olarak kullanılabilecektir. Ülkemiz içinde 8 veya 12 büyük ölçekli nükleer reaktörün kurulması yani yaklaşık kurulu gücün 10 GWe ve 15 GWe olması durumları için senaryo analizleri yapılarak önerilerde bulunulmuş ve genel değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yakın yüzey bertaraf tesisi, Radyoaktif atık, Çok düşük seviyeli atık, Kısa yarı ömürlü düşük, Ölçeklendirme

Yakın Yüzey Bertaraf Tesislerinin Maliyetlendirilmesi, Türkiye için Senaryo Analizi

Öz

Radyoaktif atık yönetimi nükleer alanda teknoloji sahibi ülkeleri yakından ilgilendirmektedir. Özellikle nükleer güç santraline sahip olan ülkeler depolamanın da ötesinde bertarafa ihtiyaç duymaktadır. Çok düşük seviyeli ve kısa ömürlü düşük ve orta seviyeli radyoaktif atıklar, radyoaktif atık yönetiminin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bu çalışmada, çok düşük seviyeli ve kısa ömürlü düşük ve orta seviyeli radyoaktif atıklar için bertaraf tesisi maliyetlerinin bulunabilmesi ve Türkiye için uygun senaryo analizlerinin oluşturulması hedeflenmiştir. Maliyetlerin tespiti öncesinde ilk olarak bertaraf tesislerinin türleri, örnekleri ve teknik özellikleri incelenerek tesise dair teknik yaklaşım geliştirilmiştir. Sonrasında tesis kapasitesi, yıllık radyoaktif atık miktarı ve işletme süresinin belirlenebilmesi adına nükleer güç santralleri için işletme ve işletmeden çıkarma döneminde, diğer tesis ve uygulamalarda faaliyetlerin gerçekleştirildiği dönemlerde ortaya çıkan radyoaktif atık miktarları hacimsel bazda ayrı ayrı belirlenmiştir. Nihayetinde ekonomik analiz yöntemleri kullanılarak maliyetlendirme işlemleri için hendek ve tonoz yapılar için ayrı ayrı olmak üzere formüller oluşturulmuştur. Ülkemizde 8 veya 12 büyük ölçekli nükleer reaktörün kurulması yani yaklaşık kurulu gücün 10 GWe ve 15 GWe olması durumları için senaryo analizleri yapılarak öneride bulunulmuş ve genel değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yakın yüzey, Bertaraf, Radyoaktif atık, Tesisis maliyetlendirme, ölçeklendirme

Kaynakça

• [1] TENMAK, Ulusal Radyoaktif Atık Yönetimi Planı, 2020
• [2] IAEA, Selection of Technical Solutions for the Management of Radioactive Waste, IAEA TECDOC-1817, 2017 [3] Jürgen K., WOLFGANG N., DETLEF A., Nuclear Fuel Cycle, Heinrich Böll, 2006
• [4] STRLSCHVO, Verordnung über den Schutz vor Schäden durch ionisierende Strahlung in der Fassung der Bekanntmachung vom, 2001
• [5] IAEA, Scientific and Technical Basis for the Near-surface Disposal of Low and Intermediate Level Waste, Technical Reports Series No. 412, 2002
• [6] IAEA, Considerations in the Development of Near-surface Repositories for Radioactive Waste, Technical Reports Series No. 417, 2003
• [7] IAEA, Application of the Concepts of Exclusion, Exemption and Clearance, IAEA Safety Standards Series No. RS-G-1.7, 2004
• [8] IAEA, Options for Management of Spent Fuel and Radioactive Waste for Countries developing New Nuclear Power Programmes, 2013
• [9] IAEA, Costing Methods and Funding Schemes for Radioactive Waste Disposal Programmes, 2020 [10] OECD/NEA, The Economics of the Back End of the Nuclear Fuel Cycle, 2013
• [11] Avrupa Komisyonu, Methodologies of Cost Assessment for Radioactive Waste and Spent Fuel Management an Overview of The Practices, 2020
• [12] P. Carbol, J. Faltejsek, I. Mele ve diğerleri, Guidance on Cost Assessment and Financing Schemes of Radioactive Waste Management Programmes, 2020
• [13] Micheal I. Ojovan ve Hans J. Steinmetz, Approaches to Disposal of Nuclear Waste, 2022
• [14] Fan Xia, Jiyun Zhao ve diğerleri, Dynamic cost analysis for disposal of low and intermediate level nuclear waste in China, 2020
• [15] US DoE, International Low Level Waste Disposal Practices and Facilities, 2011
• [16] US DoE, Integrated Data Base Report: U.S. Spent Nuclear Fuel and Radioactive Waste Inventories, Projections, and Characteristics, 1997
• [17] Haiying Chen, Chunming Zhang ve diğerleri, Discussion on Very Low-Level Radioactive Waste near Surface Disposal, 2013
• [18] Rebecca Harms, Wolfgang Neumann ve diğerleri, The World Nuclear Waste Report, 2019
• [19] IAEA, TECDOC 1572 Disposal Aspects of Low and Intemediate Level Decommissioning Waste, 2007
• [20] IAEA, Estimation of Global Inventories of Radioactive Waste and Other Radioactive Materials, 2008
• [21] OECD/NEA, Low-level Radioactive Waste Repositories, 1999
• [22] Edward L. Parsons, J., Waste Management Project Contingency Analysis, 1999
• [23] D. Pedram, Risk Engineering Society Contingency Guideline, 2019
• [24] W. Georg, Capital Investment Costs of Nuclear Power Plants, 1985
• [25] M.A. Tribe, R.L.W. Alpine, Scale Economies and the "'0.6 rule", Engineering Costs and Production Economics, 1986
• [26] İnternet: El-Cabril Tesisi Resmi Sayfası URL: https://www.enresa.es/eng/index/activities-and-projects/el-cabril Son Erişim Tarihi:18.12.2023
• [27] Tutar H., İşletme Yönetimi, Seçkin, İstanbul, 2015
• [28] Okka M., Proje Yönetimi ve Mühendislik Ekonomisi, KTO, Konya, 2017
• [29] Erdem H., Yatırımların Ekonomik Değer Ölçümü, YTÜ, İstanbul, 2020
• [30] Ay S., Elektrik Enerjisi Ekonomisi, Birsen, İstanbul, 2008
• [31] Yaşar N., Finansal Yönetim ve Mali Analiz, Seçkin, İstanbul, 2015
• [32] Murray R., Understanding Radioactive Waste, Edited by Judith A. Powell, Columbus: Battelle Press, 1994
• [33] OECD-NEA, Radioactive Waste in Perspective NEA No. 6350, 2010
• [34] West PJ., Waste Management for Nuclear Power,1999
• [35] IAEA, Improvements of Radioactive Waste Management at WWER Nuclear Power Plants, 2006
• [36] Akkuyu NGS Elektrik Üretim A.Ş., 4.800 MWe Kurulu Gücünde Olan Akkuyu Nükleer Güç Santrali Projesi Nihai ÇED Raporu, 2014 ICC, Sinop NGS Projesi, Sinop Nükleer Güç Santrali Projesi Nihai ÇED Raporu, 2020