Sosyal Medya Kullanım Amaçları Ölçeği: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Bir Validasyon Çalışması

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 238 - 254, 27.10.2023

Mehmet Salih Ökten

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1325896

Öz

Sosyal medya platformlarının hızlı büyümesi, insanların iletişim kurma, bilgi edinme ve kendini ifade etme şekillerini dönüştürdü. Farklı kullanıcı grupları arasında, üniversite öğrencileri sosyal medyayla aktif olarak etkileşim kuran önemli bir demografik gruptur. Üniversite öğrencilerinin sosyal medya kullanımının motivasyonlarını ve amaçlarını anlamak, araştırmacılar, eğitimciler ve platform tasarımcıları için önemlidir. Bu makale, Üniversite Öğrencilerinin “Sosyal Medya Kullanım Amaçları Ölçeği”nin (SMKAÖ) geliştirilmesini amaçlamaktadır. Bu ölçek, üniversite öğrencilerinin sosyal medya platformlarını nasıl ve hangi amaçlarla kullandıklarını belirlemek, kullanım motivasyonlarını ve tercihlerini saptamak amacıyla tasarlanmıştır.
Ölçeğin saha çalışması, Türkiye’nin yedi farklı coğrafi bölgelerinde ve KKTC’de bulunan toplam 70’in üzerindeki üniversitede ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyinde örgün öğrenim gören 293’ü kadın ve 200’ü erkek olmak üzere toplam 493 sosyal medya kullanan öğrencilerin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Evren içindeki her tabakanın (bölgenin) örneklemde anlamlı ve gerekli bir büyüklükte temsil edilmesi arzu edildiğinden orantısız tabakalı örnekleme yöntemi tercih edilmiştir.
Elde edilen veriler, istatistiksel analizlere tabi tutulmuş ve ölçeğin iç tutarlılık ve faktör yapısı gibi istatistiksel analizlerle değerlendirilmiştir. Ölçeğin Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısının 0,904 olarak hesaplanması, ölçeğin öğeleri arasındaki ilişkinin oldukça güçlü olduğunu göstermiştir. Faktör analizi sonucunda ise ölçeğin kullanım amaçlarını belirlemek için geçerli ve güvenilir bir araç olduğu görülmüştür. Analiz sonuçlarına dayanarak SMKAÖ, 18 maddeden ve dört ayrı faktörden meydana gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Üniversite Öğrencileri, Sosyal Medya, Kullanım Amaçları, Ölçek Geliştirme, Faktör Analizi

Kaynakça

• Aras E. & Peker A. (2021). Üniversite öğrencilerinin sosyal medyayı kullanım amaçlarını belirleme ölçeğinin geliştirilmesi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (25), 656-673.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı, kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 32, 470-483.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
• Cai, M., Luo, H., Meng, X., Cui, Y. & Wang, W. (2022). Influence of information attributes on information dissemination in public health emergencies. Humanities and Social Sciences Communications, 9(1), 257. https://doi.org/10.1057/s41599-022-01278-2
• Canöz, N. (2016). İletişim Fakültesi öğrencilerinin kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı çerçevesinde sosyal medya kullanım alışkanlıkları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(39), 423-441. https://doi.org/10.21563/sutad.187022
• Carr, C. T. & Hayes, R. A. (2015). Social media: Defining, developing, and divining. Atlantic Journal of Communication, (23), 46-65. https://doi.org/10.1080/15456870.2015.972282
• Cattell, R. B. (1966). The scree plot test for the number of factors. Multivariate Behavioral Research, 1, 140-161. http://dx.doi.org/10.1207/s15327906mbr0102_10
• Chochol, M. D., Gandhi, K. & Croarkin, P. E. (2023). Social media and anxiety in youth: A narrative review and clinical update. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 32(3), 613-630. https://doi.org/10.1016/j.chc.2023.02.004
• Doğan, C. D. & Aybek, E. C. (2021). R Shiny ile psikometri ve istatistik uygulamaları. Pegem Akademi.
• Ellison, N. B., Steinfield, C. & Lampe, C. (2007). The benefits of Facebook “friends:” social capital and college students use of online social network sites. Journal of Computer‐Mediated Communication, 12(4), 1143-1168. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2007.00367.x
• Eren, Ş. E. (2014). Sosyal medya kullanım amaçları ölçeğinin geliştirilmesi ve bazı kişisel değişkenlere göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(4), 230-243.
• Field, A. (2005). Reliability analysis. In A. Field (Ed.), Discovering statistics using SPSS (2nd ed.). Sage Publications.
• George, D. R. & Dellasega, C. (2011). Use of social media in graduate-level medical humanities education: Two pilot studies from Penn State College of Medicine. Medical Teacher, 33(8), 429-434. https://doi.org/10.3109/0142159X.2011.586749
• Gupta, S. & Bashir, L. (2018). Social networking usage questionnaire: Development and validation in an indian higher education context. Turkish Online Journal of Distance Education-TOJDE, 19(4), 1302-6488. https://doi.org/10.17718/tojde.471918
• International Business Machines. (2023). KMO and bartlett’s test. https://www.ibm.com/docs/en/spss-statistics/29.0.0?topic=detection-kmo-bartletts-test
• Jenkins-Guarnieri, M., Wright, S. L. & Johnson, B. D. (2013). Development and validation of a social media use integration scale. Psychology of Popular Media Culture, (2), 38-50. https://doi.org/10.1037/a0030277
• Karaca, A. P. & Tamer, M. A. (2017). Development of a scale to determine high school students’ purposes for the utilization of social networks via smart phones. E-International Journal of Educational Research, 8(3), 34-45.
• Karal, H. & Kokoç, M. (2010). Üniversite öğrencilerinin sosyal ağ siteleri kullanım amaçlarını belirlemeye yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 1(3), 251-263
• Kindi, S. S. A. & Alhashmi, S. M. (2012). Use of social networking sites among Shinas College of Technology students in Oman. Journal of Information & Knowledge Management, 11(01), 1-9. https://doi.org/10.1142/S0219649212500025
• Koçak, D., Çokluk, Ö. & Kayri, M. (2016). Faktör sayısının belirlenmesinde MAP testi, paralel analiz, K1 ve yamaç birikinti grafiği yöntemlerinin karşılaştırılması. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 330-359.
• Kuss, D. J. & Griffiths, M. D. (2011). Online social networking and addiction—A review of the psychological literature. International Journal of Environment and Public Health, 8(9), 3528-3552. https://doi.org/10.3390/ijerph8093528
• Mazman, G. & Usluel, Y. K. (2011). Gender differences in using social networks. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 10(2), 133-139.
• Karataş, M. (2020). Eğitimde sosyal medya kullanımının önemi ve etkileri, https://www.mkyenimedya.com/egitimde-sosyal-medya-kullaniminin-onemi-ve-etkileri/
• Öztürk, M. & Akgün, Ö. E. (2012). Üniversite öğrencilerinin sosyal paylaşım sitelerini kullanma amaçları ve bu sitelerin eğitimlerinde kullanılması ile ilgili görüşleri. Sakarya University Journal of Education, 2(3), 49-67.
• Rasheed, M. I., Malik, M. J., Pitafi, A. H., Iqbal, J., Anser, M. K. & Abbas, M. (2020). Usage of social media, student engagement, and creativity: The role of knowledge sharing behavior and cyberbullying. Computers & Education, 159(3), 104002. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2020.104002
• Shafiq, M. & Parveen, K. (2023). Social media usage: Analyzing its effect on academic performance and engagement of higher education students. International Journal of Educational Development, 98, 1-9. https://doi.org/10.1016/j.ijedudev.2023.102738
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson.
• Tosun, S. (2021). Faktör analizi nedir?, https://selmatosun.medium.com/fakt%C3%B6r-analizi-nedir-afa-dfa-2c3ba5e06bcf
• Usluel, Y. K., Demir, Ö. & Çınar, M. (2014). Sosyal ağların kullanım amaçları ölçeği. Eğitim Teknolojileri Araştırma Dergisi, 5(2), 1-18.
• Yang, Y., Xu, J., Fan, Z.-P. & Land, L. P. W. (2023). Exploring users’ content creation and information dissemination behavior in social media: The moderating effect of social presence. Acta Psychologica, 233, 103846. https://doi.org/10.1016/j.actpsy.2023.103846
• Yılmaz, E. (2018). Faktör analizi nedir? Nasıl uygulanır?, https://www.veribilimiokulu.com/faktor-analizi-nedir-nasil-uygulanir/
• Yılmaz, H. (2007). Örneklem büyüklüğünün saptanması ve istatistiksel testler. https://www.tavsiyeediyorum.com/makale_298.htm
• Yükseköğretim Kurulu. (2022). 2021-2022 öğretim yılı yükseköğretim istatistikleri. https://istatistik.yok.gov.tr/
• Zach, (2019). A guide to bartlett’s test of sphericity, https://www.statology.org/bartletts-test-ofsphericity/#:~:text=Bartlett%E2%80%99s%20Test%20of%20Sphericity%20compares%20an%20observed%20correlation,that%20the%20variables%20are%20orthogonal%2C%20i.e.%20not%20correlated