Antropojenik Jeomorfoloji’nin Yükselişini Niceliklendirme: Bibliometrik Bir Analiz

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 232 - 253, 30.04.2024

Sibel Kurucu Sipahi Harun Reşit Bağcı

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1453132

Öz

Günümüz popüler bilim kavramlarından biri olan Antroposen, insan toplumunun Dünya yüzey sistemleri üzerindeki etkisine (özellikle olumsuz manada) vurgu yapan disiplinler arası bir çalışma alanıdır. Jeologlar kavramın yeni bir zaman aralığı olup olmadığını tartışırken jeomorfologların bir kısmı insan faaliyetleri ile muazzam bir dönüşüm geçiren yapay peyzaja odaklanmıştır. Böylelikle Antroposen, Jeomorfoloji’de Antropojenik Jeomorfoloji olarak karşılık bulmuştur. Antropojenik Jeomorfoloji, yer şekillerinin oluşumu ve gelişiminde insanları üçüncü bir ajan olarak ele almakta ve insan yapımı yer şekillerine odaklanmaktadır. Bu çalışmanın amacı Antropojenik Jeomorfoloji’ye ilişkin araştırmaları, veri madenciliği ve niceliksel yolla ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda 01/02/2024 tarihinde Web of Science veri tabanında Antropojenik Jeomorfolojiye ilişkin anahtar kelimelerle gerçekleştirilen sorgu işlemi sonucu yayınlara ait veri setine ulaşılmıştır. Veri seti, temizleme ve filtreleme işlemlerine tabi tutulduktan sonra kalan 103 makale üzerinden bibliometrik analiz gerçekleştirilmiştir. R programlama dili sürüm 4.3.1 içinde yer alan bibliometrix paketinin bir ara yüzü olan biblioshiny kullanılarak veriler analiz edilerek görselleştirilmiştir. Bulgulara göre; 2000’li yılların ortalarından itibaren alandaki yayın sayısı artmaya başlamıştır. 2010 yılından sonra dalgalanmalar olsa da yayın sayısı dikkat çekici şekilde artmıştır. Nitekim yayınların %90’ı bu döneme aittir. Araştırma hacmi açısından öne çıkan ilk üç ülke ise İtalya, Polonya ve İngiltere’dir. Ancak alandaki çalışmalarda uluslararası iş birliğinin sınırlı olduğu görülmektedir. Araştırmalarda yazarların sıklıkla kullandığı kelimeler antropojenik yer şekilleri, Antropojenik Jeomorfoloji, jeomorfolojik haritalama, insan etkisi ve madenciliktir. Bu kelimeler kavramsal ve metodolojik anlamda gelişme içerisinde olan disiplindeki ana araştırma alanlarını yansıtması bakımından önemlidir. İnsan aktivitesi ile bozulan peyzaj, bu alanların restorasyonu ve antropojenik yer şekillerini jeomorfolojik haritalara entegre etme çabası da dikkat çekicidir. Sonuç olarak uzaktan algılama teknolojilerindeki gelişimlerin alana önemli bir katkı sağladığı görülmüştür. Çalışma bu alandaki bilimsel üretime genel bir bakış sunmakla beraber Antropojenik Jeomorfolojinin gelişimini doğrulama çabası olarak değerlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Antropojenik jeomorfoloji, bibliyometrik analiz, bilim haritalama, antroposen

Kaynakça

• Aguilar, R. G., Owens, R. & Giardino, J. R. (2020). The expanding role of anthropogeomorphology in critical zone studies in the Anthropocene. Geomorphology, (366), 107165.
• Aria, M. & Cuccurullo, C. (2017). Bibliometrix: An R-tool for comprehensive science mapping analysis. Journal of Informetrics, 11(4), 959-975. https://doi.org/10.1016/j.joi.2017.08.007
• Aslan, A. (2018). Sistematik derleme ve meta-analizi. Acta Medica Alanya, (2), 62-63.
• Baiyegunhi, T. L., Baiyegunhi, C. & Pharoe, B. K. (2022). Global research trends on shale gas from 2010–2020 using a bibliometric approach. Sustainability, 14(6), 3461. https://doi.org/ https://doi.org/10.3390/su14063461
• Brandolini, P., Mandarino, A., Paliaga, G. & Faccini, F. (2021). Anthropogenic landforms in an urbanized alluvial-coastal plain (Rapallo city, Italy). Journal of Maps, 17(4), 86-97. https://doi.org/https://www.tandfonline.com/action/showCitFormats?doi=10.1080/17445647.2020.1793818
• Broadus, R. N. (1987). Toward a definition of “bibliometrics”. Scientometrics, 12, 373-379.
• Campbell, J. B. & Wynne, R. H. (2011). Introduction to remote sensing (5 ed.). Guilford press.
• Cao, W., Sofia, G. & Tarolli, P. (2020). Geomorphometric characterisation of natural and anthropogenic land covers. Progress in Earth and Planetary Science, 7, 1-17. https://doi.org/10.1186/s40645-019-0314-x
• Church, M. (2010). The trajectory of geomorphology. Progress in Physical Geography, 34(3), 265-286.
• Cole, I., Paterson, D., Ganther, W., Neufeld, A., Hinton, B., McAdam, G., McGeachie, M., Jeffery, R., Chotimongkol, L. & Bhamornsut, C. (2003). Holistic model for atmospheric corrosion: Part 3-Effect of natural and man made landforms on deposition of marine salts in Australia and south-east Asia. Corrosion Engineering, Science and Technology, 38(4), 267-274.
• Curebal, I., Efe, R., Soykan, A. & Sonmez, S. (2015). Impacts of anthropogenic factors on land degradation during the Anthropocene in Turkey. Journal of Environmental Biology, 36(1), 51.
• Donthu, N., Kumar, S., Mukherjee, D., Pandey, N. & Lim, W. M. (2021). How to conduct a bibliometric analysis: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 133, 285-296. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2021.04.070
• Dorn, R. I. (2002). Analysis of geomorphology citations in the last quarter of the 20th century. Earth Surface Processes and Landforms, 27(6), 667-672.
• Ellegaard, O. (2018). The application of bibliometric analysis: Disciplinary and user aspects. Scientometrics, 116(1), 181-202. https://doi.org/10.1007/s11192-018-2765-z
• Ellegaard, O. & Wallin, J. A. (2015). The bibliometric analysis of scholarly production: How great is the impact?. Scientometrics, 105(3), 1809-1831. https://doi.org/10.1007/s11192-015-1645-z
• Ertek, T. A. (2017). Antropojenik jeomorfoloji: Konusu, kökeni ve amacı. Türk Coğrafya Dergisi,(69), 69-79.
• Glanzel, W. (2003). Bibliometrics as a research field a course on theory and application of bibliometric indicators. Magyar Tudományos Akadémia, Kutatásszervezési Intézet.
• Gorraiz, J., Gumpenberger, C. & Glade, T. (2016). On the bibliometric coordinates of four different research fields in Geography. Scientometrics, (107), 873-897.
• Goudie, A. & Viles, H. (2010). Landscapes and geomorphology: A very short introduction. Oup Oxford. https://doi.org/10.1093/actrade/9780199565573.001.0001
• Goudie, A. S., Burt, T. P. & Viles, H. A. (2022). The global transformation of geomorphology. Memoirs, (58), 1-17. https://doi.org/10.1144/m58-2021-37.
• Goudie, A. S. & Viles, H. A. (2016). Geomorphology in the anthropocene. Cambridge University Press.
• Gutierrez, M. (2012). Geomorphology. CRC Press.
• Haff, P. (2002). Neogeomorphology. Eos, Transactions American Geophysical Union, 83(29), 310-317.
• Heimerl, F., Lohmann, S., Lange, S. & Ertl, T. (2014). Word cloud explorer: Text analytics based on word clouds [Conference presentation]. 47th Hawaii International Conference on System Sciences, Waikoloa, HI, USA.
• Herrera-Franco, G., Montalván-Burbano, N., Carrión-Mero, P., Apolo-Masache, B. & Jaya-Montalvo, M. (2020). Research trends in geotourism: A bibliometric analysis using the scopus database. Geosciences, 10(10), 379.
• Hogg, C.S. (2010). Filtered tailings in Western Australian iron ore projects — comparison of filtered tailings with other tailings disposal methods. In R Jewell & AB Fourie (Eds.), Mine Waste 2010: Proceedings of the first ınternational seminar on the reduction of risk in the management of tailings and mine waste (pp. 463-472). Australian Centre for Geomechanics, Perth. https://doi.org/10.36487/ACG_rep/1008_38_Hogg
• Hood, W. W. & Wilson, C. S. (2001). The literature of bibliometrics, scientometrics, and informetrics. Scientometrics, (52), 291-314.
• Hooke, R. L. (1994). On the efficacy of humans as geomorphic agents [Article]. GSA Today, 4(9), 217- 225. https://www.scopus.com/inward/record.uri?eid=2-s2.0-0028553558&partnerID=40&md5=e0ac2a6dd8e7ed1f32df91dba5171fcf
• Hooke, R. L. (2000). On the history of humans as geomorphic agents. Geology, 28(9), 843-846.
• Hooke, R. L. & Martín-Duque, J. F. (2012). Land transformation by humans: A review. GSA Today, 12(12), 4-10.
• Huggett, R. & Shuttleworth, E. (2022). Fundamentals of geomorphology. Routledge.
• Kahraman, M. (2022). İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi’nin bibliyometrik analizi. Coğrafya Dergisi, (44), 207-218.
• Karagel, H. (2020). Türkiye’de coğrafyacıların sağlık coğrafyası çalışmaları üzerine bibliyotektik bir analiz. Turkish Studies-Social Sciences, 15(8), 3585-3610.
• Karatas, A., Belge, R., Duman, E., Aalijahan, M., Duman, C., Abdullah, A. (2019). Kocaeli Platosu’nun Karadeniz kıyılarında antroposen. İçinde B. Gonencgil, T. A. Ertek, I. Akova & E. Elbasi (Eds.), 1st Istanbul ınternational geography congress proceedings book (s. 346-355). Istanbul University Press. https://doi.org/10.26650/PB/PS12.2019.002.035
• Kopar, İ., Çelik, M. A. & Bayram, H. (2018). Kapadokya volkanik provensi’ndeki volkan rölyefinin Antropojenik degradasyonu üzerine bir analiz. Türk Coğrafya Dergisi, (71), 37-46.
• Linnenluecke, M. K., Marrone, M. & Singh, A. K. (2020). Conducting systematic literature reviews and bibliometric analyses. Australian Journal of Management, 45(2), 175-194. https://doi.org/10.1177/0312896219877678
• Liu, Z., Zhou, S., Yu, H., Zhang, W., Guo, F., Chen, X. & Guo, J. (2022). Quantitative analysis of tectonic geomorphology research based on web of science from 1981 to 2021. Remote Sensing, 14(20), 5227.
• Lóránt, D. (2012). Introduction to anthropogenic geomorphology. In Piacentini, T & Miccadei, E (Eds), Studies on enviromental and applied geomorphology (pp.267-280). IntechOpen. https://www.intechopen.com/books/1015
• Marta Marsilio, M., Cappellaro, G. & Cuccurullo, C. (2011). The Intellectual Structure of Research into Pps. Public Management Review, 13(6), 763-782.
• Merigó, J. M., Mulet-Forteza, C., Valencia, C. & Lew, A. A. (2019). Twenty years of Tourism Geographies: A bibliometric overview. Tourism Geographies, 21(5), 881-910.
• Mokhnacheva, Y. V. & Tsvetkova, V. A. (2020). Development of bibliometrics as a scientific field. Scientific and Technical Information Processing, 47(3), 158-163. https://doi.org/10.3103/s014768822003003x
• Nir, D. (1983). Man, a geomorphological agent: An introduction to anthropic geomorphology. Springer Science & Business Media.
• Noorjima, A. W., Mohd, K., Mohd, E. T., Hafizan, J., Muhammad, H., Frankie, M. A., Adiana, G., Abdul, R. H., Hanif, A. &
• Khairul, N. M. (2019). Sedimentation and water quality deterioration problems at Terengganu River Basin, Terengganu, Malaysia. Desalination and Water Treatment, 149, 228-241.
• Pitty, A. F. (2020). Introduction to geomorphology. Routledge.
• Schumann, G. J.-P., Bates, P. D., Neal, J. C. & Andreadis, K. M. (2015). Measuring and mapping flood processes. In Shroder, J.F, Paron, P. & Baldassarre, G.D. (Eds), Hydrometeorological hazards, risks and disasters (pp. 35-64). Elsevier.
• Sengupta, I. N. (1992). Bibliometrics, informetrics, scientometrics and librametrics - an overview. Libri, 42(2), 75-98. https://doi.org/DOI 10.1515/libr.1992.42.2.75
• Smith, M. & Pain, C. (2009). Applications of remote sensing in geomorphology. Progress in Physical Geography, 33(4), 568-582.
• Szabó, J. (2010). Anthropogenic Geomorphology: Subject and System. In Szabó, J., Dávid, L. & Lóczy, D. (Eds.) Anthropogenic Geomorphology (pp.3 – 10) Springer. https://doi.org/10.1007/978-90-481-3058-0_1
• Tarolli, P. (2014). High-resolution topography for understanding Earth surface processes: Opportunities and challenges. Geomorphology, 216, 295-312.
• Tarolli, P. & Sofia, G. (2016). Human topographic signatures and derived geomorphic processes across landscapes. Geomorphology, 255, 140-161.
• Uncu, L. & Karakoca, E. (2021). Antropo-Jeomorfolojik bir yaklaşımla Bilecik (merkez ilçe) taş ocaklarının mekânsal ve zamansal değişimi. Türk Coğrafya Dergisi, (77), 119-130.
• Uzun, A. (2005). Samsun ili kıyılarında antropojenik değişmeler. İçinde Tüysüz, O. & Erturaç M. K. (Eds.), TURQUA Türkiye Kuvaterner Sempozyumu V Bildiriler Kitabı (ss. 183 – 190). İTÜ/Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü.
• Uzun, M. (2020). Dilderesi Havzası’nda (Gebze-Dilovası) antropojenik jeomorfoloji: Değişimler, boyutları ve etkileri. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (41), 319-345. https://doi.org/10.32003/igge.623378
• Uzun, S. M. (2020). Antropojenik Jeomorfoloji kapsamında rölyefin değişim analizi: Ataşehir (İstanbul) örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 18(1), 57-84.
• Uzun, S. M. (2021a). Antropojenik kaynaklı Jjomorfolojik değişimlerin oluşmasındaki faktörlerin coğrafi analizi: Maltepe İlçesi (İstanbul) örneği. Öneri Dergisi, 16(56), 389-418.
• Uzun, S. M. (2021b). İzmit Körfezi kıyılarında insan kaynaklı jeomorfolojik değişimler ve süreçler. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, (7), 61-81.
• Uzun, S. M. (2023a). Antropojenik jeomorfoloji yaklaşımı ile Marmara Adası’nda mermer ocaklarından kaynaklı değişimlerin analizi. Doğu Coğrafya Dergisi, 28(50), 75-87.
• Uzun, S. M. (2023b). Riva (İstanbul) kıyılarında doğal ve antropojenik etkenlerle değişen kıyı çizgisinin DSAS aracı ile analizi. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, (11), 95-113.
• Wang, J. & Liu, Z. (2014). A bibliometric analysis on rural studies in human geography and related disciplines. Scientometrics, 101, 39-59.
• Xiang, J., Li, S., Xiao, K., Chen, J., Sofia, G. & Tarolli, P. (2019). Quantitative analysis of anthropogenic morphologies based on multi-temporal high-resolution topography. Remote Sensing, 11(12), 1493.
• Xie, H., Zhang, Y., Wu, Z. & Lv, T. (2020). A Bibliometric analysis on land degradation: Current status, development, and future directions. Land, 9(1), 28.
• Yang, S., Yuan, Q. & Dong, J. (2020). Are scientometrics, informetrics, and bibliometrics different?. Data Science and Informetrics, 1(01), 50.
• Yılmaz, C. & Kaya, M. (2020). Şehir Coğrafyası ve afet yönetimi bağlamında Samsun–Atakum sel ve taşkınları. Doğu Coğrafya Dergisi, 25(44), 31-46.
• Yılmaz, K. (2021). Sosyal bilimlerde ve eğitim bilimlerinde sistematik derleme, meta değerlendirme ve bibliyometrik analizler. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 1457-1490.
• Zupic, I. & Čater, T. (2015). Bibliometric methods in management and organization. Organizational research methods, 18(3), 429-472.