MİHRİ HATUN OR REVANİ? WHO WROTE NAZİRE TO MY POEM?

Yıl 2024, Sayı: 20 [BAHAR 2024], 148 - 170, 30.04.2024

Enes İlhan

https://doi.org/10.28981/hikmet.1429214

Öz

Necâtî, one of the important poets of the 15th century, in his famous poem, which begins with the verse "hey who wrote to me nazire", asks the poet, whom he addresses anonymously, not to write an nazire of his poems, as he thinks that he is not as successful as his own poetry. The claim that this poem was written for Mihrî with the testimony of Latîfî is one of the remarkable literary issues referred to in studies written about Mihrî and Necâtî-Mihrî relation. Although it can be explained by reasons such as the position of female poets in classical Turkish poetry, Mihrî's challenging attitude while aiming for Necâtî's style, and Necâtî's sensitivity to poetry, it can only be considered as a strong possibility that Necâtî wrote his poem to Mihrî. Because, in a qualified Dîvân copy written 31 years before Latîfî's Tezkire and 6 years after Necâtî's death, there is a record that the poem was written to Revânî. This situation not only revealed the need for a questioning and confirmation phase regarding the authenticity of the information obtained from the tezkire texts, but also created the need to focus on Revani in this regard. For this purpose, our study focuses on the possibilities regarding the poet to whom the poem was written based on Necâtî-Mihrî-Revânî relations, what is transferred from the source texts and the poet's temperament. It has been emphasized that Revani, as well as Mihri, should be taken into consideration in academic studies to be carried out with reference to this famous poem of Necâtî.

Anahtar Kelimeler

Necâtî, Mihrî, Revânî, Nazire

MİHRÎ HÂTUN MU REVÂNÎ Mİ? “EY BENÜM ŞİİRÜME NAZİRE DİYEN” KİM?

Öz

XV. yüzyıl önemli şairlerinden Necâtî “ey benüm şiirüme nazire diyen” mısraı ile başlayan meşhur kıtasında, kendi şiiri ölçüsünde başarılı olmadığı gerekçesiyle isim vermeksizin seslendiği şairden şiirlerine nazire yazmaması talebinde bulunmaktadır. Bu şiirin Latîfî’nin delaletiyle Mihrî’ye yazıldığı iddiası, Mihrî’ye ve Necâtî-Mihrî ilişkilerine dair kaleme alınan çalışmalarda atıfta bulunulan dikkat çekici edebî mevzulardandır. Klasik Türk şiirinde kadın şairlerin konumu, Mihrî’nin Necâtî üslubunu hedeflerken gösterdiği meydan okuyucu tavrı, Necâtî’nin şiir hassasiyeti vb. sebeplerle izah getirilse de Necâtî’nin şiirinde Mihrî’yi muhatap olarak alması ancak kuvvetli bir ihtimal olarak değerlendirilebilir. Zira Latîfî Tezkiresi’nden 31 yıl önce ve Necâtî’nin vefatından 6 yıl sonra yazılan nitelikli bir Dîvân nüshasında şiirin Revânî’ye yazıldığına dair bir kayıtla karşılaşılmaktadır. Bu durum tezkire metinlerinden temin edilen bilgilerin sıhhatine dair bir sorgulama ve teyit aşamasının lüzumunu ortaya çıkardığı gibi bahsi geçen mevzuda Revânî’ye de odaklanılması gereğini doğurmuştur. Bu amaçla çalışmamızda Necâtî-Mihrî-Revânî ilişkileri, dönem kaynaklarından nakledilenler ve şair mizaçları doğrultusunda şiirin muhatabı olan şaire dair bazı ihtimaller üzerinde durulmuştur. Necâtî’nin bu meşhur şiirine temasla yapılacak akademik çalışmalarda artık bir ön kabul haline gelen Mihrî’nin yanı sıra Revânî’nin de dikkate alınması gereği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Necâtî, Mihrî, Revânî, Nazire

Kaynakça

• Alkan İspirli, Serhan. Kadın Divan Şairleri ve Geleneğin Uzantısı. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları, 2007.
• Arslan, Mehmet. Mihrî Hâtun Dîvânı. E-Kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58679,mihri-hatun-divanipdf.pdf?0
• Arslan, Ömer. Necâtî Bey’in XV. ve XVI. Yüzyıl Klasik Türk Şiirine Tesiri. Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021.
• Avşar, Ziya. Necâtî’nin Kâtiplerle İlgili İki Şiiri. I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu Ölümünün 500. Yılında Şair Necâtî Anısına, (s. 100-107). Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, (2009).
• Avşar, Ziya. Revânî Dîvânı. E-Kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56143,revani-divanipdf.pdf?0
• Avşar, Ziya. Dîvân (Revânî). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. 2022. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-revani
• Ayan, Gönül. “Mihri Hatun ve Şiirleri”. Erdem (1989), 5(13), 23-32.
• Aydın, Abdullah. “Divan Şairleri Arasında Şair ve Şiire Dair Atışmalar”. Turkish Studies (2014), 9(7), 213-237.
• Babacan, İsrafil. Tezkire-i Mecâlis-i Şu'arâ-yı Rûm. Ankara: Vizyon Yayınevi, 2010.
• Bıyık, Tuğba. “Mihrî Hatun Divanı’nda Tespit Edilen Özgün Kelime Kullanımları ve Bağlamsal Açıdan Farklı Bir Bağdaştırma Örneği”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi (2018), 2(4), 213-221.
• Canım, Rıdvan. Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. E-Kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-216998/latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzama.html
• Çeltik, Halil. “Rumeli Şairlerinde İntihal ve Tevarüd”. Hece (2005), 9(7), 100-104.
• Çetinkaya, Ülkü. “Divan Edebiyatında Kadına Genel Bakış”. Turkish Studies (2008), 3(4), 279-334.
• Çınarcı, M. Nuri. Türkçe Şair Tezkirelerinin Kaynakları. Ankara: Grafiker Yayınları, 2016.
• Ertek Morkoç, Yasemin. “Klasik Türk Edebiyatında Kadın Şairlere Bir Bakış”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (2011), 9(2), 223-235.
• Ertek Morkoç, Yasemin. “Osmanlı Kadın Şairlerinin Divan Edebiyatı Geleneğinden Ayrılan Sesi ve Farklı İfade Biçimleri”, Journal of Human Sciences (2017), 14(4), 3456-3471.
• Erünsal, İsmail E. “Revânî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. 2020. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/revani
• Gibb, E. J. Wilkinson. Osmanlı Şiir Tarihi, C. I-II. (A. Çavuşoğlu, Çev.) Ankara: Akçağ Yayınları, 1999.
• Günay, Umay. “İslâmî Dönemde Türk Toplumunda Kadının Yeri ve Önemi”. Milli Folklor (2000), 6(46), 4-9.
• Hakverdioğlu, Metin. “Mihrî Hatun’un Necâtî Bey’in Şiirlerine Nazîreleri”. Turkish Studies (2009), 4(2), 522-551.
• Hakverdioğlu, Metin. Mihrî Hâtun’u Anlamak. Amasya: Amasya Belediyesi Kültür Yayını, 2016.
• Havlioğlu, Didem. “On the Margins and Between the Lines: Ottoman Women Poets from the 15th to the 20th Centuries”. Turkish Historical Review 1 (2010a), 25-54.
• Havlioğlu, Didem. “Valideler, Hemşireler, Kerimeler: Osmanlı Şiirinde Kadınlararasılık”. TUBA/JTS, 34/II (2010b), 105-113.
• İlhan, Enes. “Necâtî Bey’in Kastamonu Hayatına Dair Bazı Tespitler ve Düzeltmeler”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi (2021a), 5(2), 1030-1049.
• İlhan, Enes. Dîvân (Necâtî). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. 2021b. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-necati-bey
• İlhan, Enes. Necati Bey Divanı: Metin - Bağlamlı Dizin-İşlevsel Sözlük, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, 2023.
• İpekten, Haluk, vd.. Heşt Bihişt. E-Kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78460/tezkireler.html
• Kaplan, Hasan. “Divan Edebiyatında İntihal: Alıntı mı Çalıntı mı?”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (2017), (40), 39-98.
• Karataş, Turan. “İntihâl Terimi Etrafında Bazı Tespitler”. Hece (2005), 9(7), 65-68.
• Karataş, Turan. Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Sütun Yayınları, 2014.
• Kaya, Bayram Ali. Necâtî Bey'in Poetikası. İstanbul: Akademik Kitaplar, 2019.
• Kılıç, Filiz. Meşâ’irü’ş-şu’arâ. E-kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210485/asik-celebi-mesairus-suara.html
• Köksal, M. Fatih. Sana Benzer Güzel Olmaz Divan Şiirinde Nazire. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
• Köksal, M. Fatih. “Osmanlının Meçhul Kadın Şairleri”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (2023), 30(30), 343-368.
• Kurnaz, Cemal. Osmanlı Şair Okulu. Ankara: Birleşik Yayınevi, 2007.
• Necâtî Bey. Dîvân-ı Necâtî. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi, 45, 85b-86a.
• Necâtî Bey. Dîvân-ı Necâtî. Viyana: Avusturya Milli Kütüphanesi, Cod. Af 376, 198a-205b.
• Özgül, M. Kayahan. “İntihâl’den Çalıntı’ya İntikal’den Alıntı’ya”. Hece (2005), 9(7), 52-64.
• Özyıldırım, Ali Emre. Hamdullah Hamdî ve Dîvânı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999.
• Pala, İskender. “Kadın Şair Olursa Gör Başına Neler Gelir”. Âşinâ Güzeller, İstanbul: Kapı Yayınları, 2013.
• Reis, Huriye. “Medieval Women, Poetry And Mihri Hatun”. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (2008), 10(20), 147-5.
• Revânî. Dîvân-ı Revânî. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, 5664.
• Revânî. Dîvân-ı Revânî. Millet Yazma Eserler Kütüphanesi, 178.
• Sona, İbrahim. Necâtî'nin Döne Döne Gazeliyle Amasyalı Şaire Mihrî Hatun'un Naziresinin Karşılaştırılması. Uluslararası Amasya Şairleri Bilim Şöleni (s. 297-306), Ankara: Kıbatek Yayınları, 2018.
• Sertkaya, Osman Fikri. “Tevârüd mü? Adaptasyon mu? Nazîre mi? Yoksa İntihâl Yani Sirkat-i Şiir mi?”. İlmî Araştırmalar (1999), 7, 191-199.
• Şentürk, Ahmet Atillâ. Necâtî Beğ’in Sultan Beyazıt Methiyesi ve Bazı Gazelleri Hakkında Notlar. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1995.
• Tanyıldız, Ahmet. “Necâtî ve Revânî Dîvânlarındaki Mükerrer Gazeller Üzerine”. Hikmet - Akademik Edebiyat Dergisi (2015), 1, 10-24.
• Toska, Zehra. Divan Şiirinde Kadın Şairlerin Sesi. Türk Edebiyatı Tarihi, (s. 672-682), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2007.
• Yılmaz, Kadri Hüsnü. “Divan Şairlerinin Meydan Okumaları ve Kendi Şiirlerine Nazire İstekleri”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi (2018), 7(3), 1660-1678.
• Zavotçu, Gencay. “Necâtî’nin İntihal Konulu Bir Hicviyyesi”, Ölümünün 500. Yılında Necati Bey’e Armağan, (s. 221-231), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.