Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Mahmoūd at-Tahhān ve Cuhūduhū fī Khidmat as-Sunnah: –Dirāsa Tahlīliyyah Takyīmiyyah

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 2, 325 - 354, 31.12.2023

Öz

Bu makale, hadisin bağlam türlerini ortaya koyarak, bağlamın hadisi anlama ve yorumlamadaki rolünü ve sözlü ve fiili peygamberlik davranışlarını sınıflandırmadaki etkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmanın nazarî yönü, hadisi çevreleyen dil dışı bağlamın, hadisin nazil olduğu yerin, sebebin kendine has ortamı ve onunla konuşulacak bağlantının bilinmesinde büyük rol oynadığı sonucuna varmıştır. Tatbîkî boyutunda ise araştırmacı, teorik çalışmanın bulgularını tetkike konu teşkil eden hadîse uygulamış ve dil dışı ve dilsel bağlamların, hadisin özel bir bağlamda geldiğini ve genel olarak söyle-menin bağlamsal olarak kabul edilmediğini kabul ettiği sonucuna varmıştır.

Kaynakça

  • أحمد أمين، ضحى الإسلام. مصر: القاهرة، مؤسسة هنداوي للنشر، ط1، 2012.
  • البخاري، محمد بن إسماعيل، صحيح البخاري. السعودية: جدة، دار طوق النجاة، ط1، 1422.
  • بقاعي، علي نايف، تخريج الحديث الشريف. بيروت: دار البشائر الإسلامية، ط1، 2002.
  • الترمذي، محمد بن سورة، سنن الترمذي. بيروت: دار الغرب الإسلامي، ط1، 1998م.
  • ابن جبير الأندلسي، محمد بن أحمد الكناني، رحلة ابن جبير. بيروت: دار الهلال، ط1، د. ت.
  • الجزائري، طاهر بن صالح، توجيه النظر إلى أصول الأثر. حلب: مكتبة المطبوعات الإسلامية، ط1، 1995.
  • ابن جماعة، محمد بن إبراهيم الكناني، المنهل الروي في مختصر علوم الحديث النبوي. دمشق: دار الفكر، ط2، 1406.
  • حاتم بن عارف العوني، المنهج المقترح لفهم المصطلح. السعودية: الرياض، دار الهجرة، ط1، 1996.
  • حاتم بن عارف العوني، نصائح منهجية لطالب علم السنة النبوية. مكة المكرمة: دار عالم الفوائد، 1418.
  • ابن حجر العسقلاني، أحمد بن علي، النكت على كتاب ابن الصلاح. المدينة المنورة: عمادة البحث العلمي، ط1، 1984.
  • ابن حجر العسقلاني، أحمد بن علي، نزهة النظر. السعودية، الرياض، مطبعة السفير، ط1، 1422.
  • حمود، مصعب، الجودة الشاملة في الكتاب الجامعي. تركيا: مطبعة (gece kitapligi)، ط1، 2021.
  • الحموي، ياقوت بن عبد الله الرومي، معجم البلدان. بيروت: دار صادر، بيروت، ط2، 1995.
  • الخطيب البغدادي، أحمد بن علي، الجامع لأخلاق الراوي وآداب السامع. مكتبة المعارف، الرياض، ط1، 1983.
  • الخطيب، محمد عجاج، لمحات في المكتبة والبحث والمصادر. بيروت: مؤسسة الرسالة، ط19، 2001.
  • أبو داود، سليمان بن الأشعث السِّجِسْتاني. سنن أبي داود، المكتبة العصرية. بيروت. (د. ت.)
  • الدواليبي، محمد معروف، المدخل إلى أصول الفقه. مصر: دار الشواف، ط6. 1995.
  • الذهبي، محمد بن أحمد بن عثمان، تذكرة الحفاظ. بيروت: دار الكتب العلمية، ط1، 1998.
  • الرفاعي، محمد بشار، دراسة مقارنة بين جامعي الخسرفية بحلب والخسرفية في سراييفو. دار ناشري للنشر الإلكتروني: 2013.
  • أبو رية، محمود، أضواء على السنة المحمدية. مصر، دار المعارف، د.ت.
  • الزرقا، مصطفى أحمد، المدخل الفقهي العام. دمشق: دار القلم، ط1، 1998.
  • الزهراني، محمد بن مطر، تدوين السنة النبوية. السعودية: الرياض، دار الهجرة، ط1، 1996.
  • زهو، محمد محمد، الحديث والمحدثون. القاهرة: دار الفكر العربي، ط1، 1378.
  • السخاوي، محمد بن عبد الرحمن، فتح المغيث بشرح ألفية الحديث. مصر: مكتبة السنة، ط1، 2003.
  • السيوطي، عبد الرحمن بن أبي بكر، تدريب الراوي في شرح تقريب النواوي. السعودية: دار ابن حزم، ط1، 1431.
  • السيوطي، عبد الرحمن، إتمام الدراية لقراء النقاية. بيروت: دار الكتب العلمية، ط1، 1985.
  • الشحود، علي بن نايف، فتح المغيث في التعليق على تيسير مصطلح الحديث. سوريا: حمص، ط2، 2014.
  • طارق بن عوض الله بن محمد، إصلاح الاصطلاح. مصر: مكتبة التوعية الإسلامية، ط1، 2008.
  • طارق بن عوض الله محمد وآخرين، المعجم الأوسط للطبراني. القاهرة، دار الحرمين، ط1، 1995.
  • الطحان، محمود بن أحمد، أصول التخريج ودراسة الأسانيد. السعودية: الرياض، مكتبة المعارف، ط1، 1996.
  • الطحان، محمود بن أحمد، الحافظ الخطيب البغدادي وأثره في علوم الحديث. طبعت على نفقة المؤلف، ط1، 1981.
  • الطحان، محمود بن أحمد، المعجم الأوسط للطبراني. السعودية: الرياض: مكتبة المعارف، ط1، 1985.
  • الطحان، محمود بن أحمد، تيسير مصطلح الحديث. السعودية: الرياض، مكتبة المعارف، ط1، 2010.
  • الطحان، محمود بن أحمد، عناية المحدثين بمتن الحديث كعنايتهم بإسناده والرد على شبهات المستشرقين وأتباعهم. السعودية: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، كلية أصول الدين بالرياض، مجلة كلية أصول الدين، 1998.
  • الطحان، محمود بن أحمد، مفهوم التجديد بين السنة النبوية وبين أدعياء إلى التجديد المعاصرين. الكويت: مكتبة دار التراث، ط2، 1406.
  • الطحان، محمود بن أحمد، من للسُّنة اليوم، السعودية: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، كلية أصول الدين بالرياض، مجلة كلية أصول الدين، 1980.
  • عبد الله بن عبد الرحمن الخطيب، الرَّد على مزاعم المستشرقين. السعودية: مجمع الملك فهد لطباعة المصحف بالمدينة المنورة، د.ت.
  • عتر، نور الدين، منهج النقد في علوم الحديث. دمشق: دار الفكر، ط3، 1981.
  • عماد علي جمعة، المكتبة الإسلامية. مصر: سلسلة التراث العربي الإسلامي، ط2، 2003.
  • الغماري، أحمد بن محمد، حصول التفريج بأصول التخريج. السعودية: الرياض، مكتبة طبرية، ط1، 1414.
  • الفحل، ماهر ياسين الهيتي، أثر علل الحديث في اختلاف الفقهاء. الأردن: عمان، دار عمار للنشر، ط1، 2000.
  • الكتاني، محمد بن جعفر الحسني، الرسالة المستطرفة لبيان مشهور كتب السنة المشرفة. بيروت: دار البشائر الإسلامية، ط6، 2000.
  • الكتاني، محمد بن جعفر الحسني، نظم المتناثر من الحديث المتواتر. مصر: دار الكتب السلفية، ط2، د.ت.
  • اللالكائي، هبة الله بن الحسن، شرح أصول اعتقاد أهل السنة والجماعة. السعودية، دار طيبة، ط8، 2003.
  • المباركفوري، عبيد الله، مرعاة المفاتيح شرح مشكاة المصابيح. الهند: بنارس، إدارة البحوث العلمية في الجامعة السلفية، ط3، 1984.
  • محمد بن عبد الوهاب، مؤلفات الشيخ الإمام محمد بن عبد الوهاب. السعودية: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، ط1، 1976.
  • ابن الملقن، عمر بن علي بن أحمد، المقنع في علوم الحديث. السعودية: دار فواز، ط1، 1413.
  • المليباري، حمزة وآخرين، علم تخريج الحديث. الأردن: عمان، دار الرازي، ط1، 1998.
  • الهيثمي، علي بن أبي بكر، مجمع البحرين في زوائد المعجمين، الرياض: مكتبة الرشد، ط1، 1992.
  • الوادي آسي، أحمد بن علي البلوي، ثبت أحمد بن علي البلوي. بيروت: دار الغرب الاسلامي، ط1، 1403.
  • https://ar.wikipedia.org/wiki
  • https://www.do3atalsham.com/?p=31286
  • Abdullah bin Abdurrahman el-Hatîb, er-Red alâ Mezâ‘imi’l-Müsteşrikîn. Suudi Arabistan: Mecmau'l-Melik Fahd li-Tabâati Mushafü'ş-şerîf bi’l-Medineti’l-Münevvere. ts.
  • Ahmed Emin, Duha’l-İslam. Mısır: Kahire, Müssesetü’l-Hindâvî li’n-Neşr, 1. Basım, 2012.
  • Buhârî, Muhammed bin İsmail, Sahih-i Buhârî. Suudi Arabistan: Cidde, Dâr Tûgu’n-Necât, 1.Basım, 1422.
  • Bikâî, Ali Nâyif, Tahrîcü’l-Hadis eş-Şerif. Beyrut: Dârü’l-Beşâir el-İslâmiyye, 1. Basım, 2002.
  • Cezâirî, Tâhir bin Sâlih, Tevcîhü'n-nazar ilâ usûli'l-eser. Halep: Mektebetü'l-Matbuâti'l-İslamiyye, 1.Basım, 1995.
  • Devâlibî, el-Medhal ilâ usûli'l-fıkh. Mısır: Dâr’üş-Şevaf, 6. Baskı, 1995.
  • Ebu Dâvûd, Süleyman bin Eş’as Es-Sicistâni. es-Sünen Ebî Dâvûd. el-Mektebetü'l-Asriyye. Beyrut: Tarih yok.
  • Ebu Reyye, Mahmud, Advâ ale's-sünneti'l-Muhammediyye. Mısır: Dârü’l-Meârif, ts.
  • Ebu Zehv, Muhammed Muhammed, el-Hadis ve'l-Muhaddisun. Kahire: Darü'l-Fikri'l-Arabi, 1.Basım, 1378.
  • el-Fahl, Mahir Yasin el-Hiti, Eseru İleli'l-hadîs fi ihtilâfi'l-fukahâ. Ürdün: Amman, Dâr Ammar li’n-Neşr, 1. Basım, 2000.
  • Gamârî, Ahmed bin Muhammed, Husûlü’t-tefrîc bi usûli’t-tahrîc. Suudi Arabistan: Riyad, Mektebe Taberiyye, 1. Basım, 1414.
  • Hamavî, Yâkut bin Abdullah er-Rûmî, Mûcemü’l-Büldân. Beyrut: Dâr Sâdır, Beyrut, 2. Basım, 1995.
Toplam 64 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Hadis
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Najmeddin İsa

Yayımlanma Tarihi 31 Aralık 2023
Gönderilme Tarihi 18 Kasım 2023
Kabul Tarihi 31 Aralık 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023 Cilt: 22 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA İsa, N. (2023). Mahmoūd at-Tahhān ve Cuhūduhū fī Khidmat as-Sunnah: –Dirāsa Tahlīliyyah Takyīmiyyah. Hadis Tetkikleri Dergisi, 22(2), 325-354.
AMA İsa N. Mahmoūd at-Tahhān ve Cuhūduhū fī Khidmat as-Sunnah: –Dirāsa Tahlīliyyah Takyīmiyyah. HTD. Aralık 2023;22(2):325-354.
Chicago İsa, Najmeddin. “Mahmoūd at-Tahhān Ve Cuhūduhū Fī Khidmat As-Sunnah: –Dirāsa Tahlīliyyah Takyīmiyyah”. Hadis Tetkikleri Dergisi 22, sy. 2 (Aralık 2023): 325-54.
EndNote İsa N (01 Aralık 2023) Mahmoūd at-Tahhān ve Cuhūduhū fī Khidmat as-Sunnah: –Dirāsa Tahlīliyyah Takyīmiyyah. Hadis Tetkikleri Dergisi 22 2 325–354.
IEEE N. İsa, “Mahmoūd at-Tahhān ve Cuhūduhū fī Khidmat as-Sunnah: –Dirāsa Tahlīliyyah Takyīmiyyah”, HTD, c. 22, sy. 2, ss. 325–354, 2023.
ISNAD İsa, Najmeddin. “Mahmoūd at-Tahhān Ve Cuhūduhū Fī Khidmat As-Sunnah: –Dirāsa Tahlīliyyah Takyīmiyyah”. Hadis Tetkikleri Dergisi 22/2 (Aralık 2023), 325-354.
JAMA İsa N. Mahmoūd at-Tahhān ve Cuhūduhū fī Khidmat as-Sunnah: –Dirāsa Tahlīliyyah Takyīmiyyah. HTD. 2023;22:325–354.
MLA İsa, Najmeddin. “Mahmoūd at-Tahhān Ve Cuhūduhū Fī Khidmat As-Sunnah: –Dirāsa Tahlīliyyah Takyīmiyyah”. Hadis Tetkikleri Dergisi, c. 22, sy. 2, 2023, ss. 325-54.
Vancouver İsa N. Mahmoūd at-Tahhān ve Cuhūduhū fī Khidmat as-Sunnah: –Dirāsa Tahlīliyyah Takyīmiyyah. HTD. 2023;22(2):325-54.

İlim Tasavvurumuz Üzerine…

İslâm ilim geleneği, ihtiva ve temsil ettiği zâhirî, aklî, felsefî ve irfânî zenginliği ile küllî bir gerçekliği yansıtmaktadır. Söz konusu zenginlik alanlarının her birisi meşrûiyyetini, kendi usûlü dairesinde hakikat arayışı süreci içerisinde bulunuşuyla temellendirmektedir. Başlı başlarına müstakil birer ilim dalı olmaları ve bunun neticesinde tarifi, gayesi ve mesâili itibariyle sınırları belirgin olsa da, ortak bir tasavvura aracılık etmeleri dolayısıyla kaçınılmaz biçimde, bünyesinde sair ilimlerle kendi zaviyelerinden müştereklikler barındırır. Ne var ki, kendine has mesâildeki farklılaşmalar, bütünün temsil ettiği küllî tasavvurun varlığına engel değildir.
Geçmişte ve günümüzde, geleneğin bu yönü gözden kaçırıldığında, ilimler arası irtibat, sözü edilen müştereklikler üzerinden değil, ayrışmalardan hareketle kurulmaya çalışılmıştır. Esasen İslâm ilim geleneğini, ilimler arası iç çekişmelerin ve tartışmaların odağı olarak görmek böyle bir yaklaşım neticesinde ortaya çıkmıştır. Kadîm ilim geleneğimizi fikrî karışıklığın odağı olarak görme zafiyetini sadece şarkiyat geleneğinin bir refleksi imiş gibi kabul etmek kolaycı bir yaklaşımdır. Şarkiyat geleneği ‘ötekinin duruşunu’ temsil ettiği için dikkate alınması ve zafiyetlerine odaklanılması gereken, ‘öteki’lerin dışında kalanlar, yani ‘biz’ olmalıyız.
İlim ehli taifeyi teşkil eden bizlerin bu süreçte yapması gereken, dışardan ve çatışma odaklı yaklaşımı bir yana bırakıp; kendilerini İslâm tasavvurunu zayıflatmaya adamış kişilerin yöntemlerinin üst dilini keşfederek, benzer hatalara düşmekten kurtulmak, muhtelif ilimleri aynı müştereklikte cem eden kadîm geleneğimizin üst tasavvuruna odaklanmaktır.
İslâm toplumu olarak, fikrî hamlemizi gerçekleştirmemiz, körü körüne taklîdi bir yana bırakıp, bize ait değerler manzumemizi keşfetmemize bağlıdır. Modern çağın bilgi üzerindeki bizi kuşatan tahakkümü ve kendi değerlerini bize taşıyan imkânlarını ‘mihengimize’ vurmadan özümseme, bizi sürekli olarak kimliğimizden uzaklaştırmaktadır. Günümüzde öğrendiğimiz en önemli esas, ‘bilginin/ma‘lûmâtın’ kutsallığı iddiasıdır. Oysa her dönemde, mukaddes olan hakikat ve ma‘rifettir. Bir başka ifade ile varlığımız meşrûiyyetini bilgi peşinde koşmamızdan değil, hakikat yolcusu olmamızdan almalıdır.
Doğru yanlış her türlü bilginin kutsanması sebebiyledir ki, arama motorları ve sosyal medya plâtformaları üzerinden paylaşılan veriler, tıpkı, geçmişte ilimler ve ilim ehli arasında sadece ma‘lûmâta odaklanıldığında, ilimler arasındaki müşterek zeminin fark edilememesi ve İslâm tarihinin çatışmalar tarihi şeklinde algılanması gibi, bir ölçüye vurulmaksızın yaygınlığı nisbetinde doğru ve tayin edici bir konum ihrâz etmiştir. Bizler geçmişin ve günümüzün tecrübesinden istifade ederek, tekrar aynı hataya düşmediğimizden emin olmalıyız.
Şu halde, ilim ehline düşen, öncelikle ilimlerin usûlleri ve telif tarzlarının müşterekliğini temin eden ‘üst dilini’; bir başka ifade ile ‘küllî tasavvurunu’ keşfe yönelik gayretlerini arttırmaktır. İlmin bugünkü temsilcilerinin, İlâhî hakîkati zâhirî, aklî, rûhî, kalbî, irfânî plânda idrak için ömür tüketen geçmiş âlim, hakîm ve ârifler ile eserler üzerinden bağ kurmak suretiyle, onların arayış tecrübelerinden istifade etmeleri, ilimleri kuşatan küllî tasavvurun idrâkini mümkün kılacaktır. Bizi küllî tasavvura ulaştıracak olan vasıta, bazen dilin sunduğu imkânlar, bazen akıl, mantık ve felsefenin hâsıl ettiği kazanımlar, bazen de kalbin ve irfânî geleneğin ulaştığı hakikatler olabilecektir.
Bütün bu hususların arayışı içerisinde olan, Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile de, bize ait duruşa ve müşterek tasavvuru keşfin zaruretine dikkat çekmeyi kaçınılmaz görüyoruz. Bir başka ifade ile, tedbirimizi alıp, tedârikimizi ikmâl ederek seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunu fark ederek, ‘cihet-i vahdemizi’ yeniden hatırlamalı, uydu olmaktan, ezilmişlikten kurtulmalı, kendimize ait usûl, ulemâ ve kitâbiyâta dönmeli, ilmî düşünüşümüzü yeniden ‘âlî tasavvurumuza’ uygun hâle getirmeliyiz.
Kırk ikinci sayımızla, akademik dergicilikte kemâle erdiğimizin göstergesi olarak, kesintisiz yayın hayatını sürdürerek, geride bıraktığımız ilk yirmi yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu nüshasında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. İslâm coğrafyasının uzak diyarlarının tasavvurlarını bize sunan makaleler, eser tetkikleri, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) işaret edilen hususlarda bize iletilen her türlü talebe açık olup, bütün imkânlarını kullanarak arzu edilen hususlarda yazarlarımızın yanında olmaya çalışacaktır.
Geride bıraktığımız yirmi yıl ve kırk iki sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran hayatta olan ve ahirete irtihal eden bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken, bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz. Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...

İbrahim HATİBOĞLU