Lise Öğrencilerinin Sürekli Öfke Düzeyleri ile Empatik Eğilim Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 23 - 46, 30.04.2023

Buğra Öztürk Özlem Şener İbrahim Derin

Öz

Bu araştırmanın amacı lise öğrencilerinin sürekli öfke düzeyleri ile empatik eğilim düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmanın örneklemini İstanbul’un Küçükçekmece ilçesinde devlet okullarında lise öğrenimine devam eden 207’si kadın, 254’ü erkek olmak üzere toplam 461 11. Sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında, öğrencilerin sürekli öfke düzeylerini belirlemek için Sürekli Öfke-Öfke İfade Tarz Ölçeği ile empatik eğilim düzeylerini belirlemek için KA-Sİ Empatik Eğilim Ölçeği kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiyi açıklamak için ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Elde edilen bulgular, lise öğrencilerinin sürekli öfke düzeyleri ile empatik eğilim düzeyleri arasında negatif yönlü ve düşük düzeyde anlamlı bir ilişki bulunduğunu göstermiştir. Ek olarak, ergenlerde sürekli öfke düzeyinin cinsiyete göre anlamlı şekilde farklılaşmadığı görülmüştür. Buna karşın ergenlerin empatik eğilim düzeylerinin cinsiyete göre farklılaştığı, kadın öğrencilerin empatik eğilim düzeyinin erkek öğrencilere kıyasla daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçların, ergenlerin sürekli öfke düzeyleri için hazırlanacak müdahale programlarına fayda sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

öfke, sürekli öfke, empati, empatik eğilim, ergenlik

Kaynakça

• Ahmad, N. S., Aman, R. C., & Khairani, A. Z. (2021). Gender Differences in Anger Expressions among Secondary Students. International Journal of Evaluation and Research in Education, 10(3), 1100-1106.
• Albayrak, B. & Kutlu, Y. (2009). Ergenlerde öfke ifade tarzı ve ilişkili faktörler. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2, 57-69.
• Alver, B. (2004). Güzel sanatlar eğitimi alan öğrencilerin empatik beceri ve karar verme stratejilerinin çeşitli değişkenlere göre incenlenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 93-108.
• Averill, J. R. (1982). Anger and aggression: An essay on emotion. New York: Spring-Verlag.
• Averill, J. R. (1983). Studies on anger and aggression: Implications for theories of emotion. American psychologist, 38(11), 1145-1159.
• Averill, J. R., Douglas Frost, W., & Averill, J. R. (1982). Differences between men and women in the everyday experience of anger. Anger and aggression: An essay on emotion, 281-316.
• Balkaya, F., & Şahin, N. H. (2003). Çok boyutlu öfke ölçeği. Türk Psikiyatri Dergisi, 14(3), 192-202.
• Batson, C. D., Sager, K., Garst, E., Kang, M., Rubchinsky, K., & Dawson, K. (1997). Is empathy-induced helping due to self–other merging?. Journal of personality and social psychology, 73(3), 495.
• Batson, C. D., Shaw, L. L., & Oleson, K. C. (1992). Differentiating affect, mood, and emotion: Toward functionally based conceptual distinctions. Newbury Park, CA: Sage.
• Blair, R. J. R. (2018). Traits of empathy and anger: implications for psychopathy and other disorders associated with aggression. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 373(1744), 20170155.
• Bostancı, N., Çoban, Ş., Tekin, Z., & Özen, A. (2006). Üniversite öğrencilerinin cinsiyete göre öfke ifade etme biçimleri. Kriz Dergisi, 14(3), 9-18.
• Bozkurt, S., & Çam, O. (2010). Çalışan Ergenlerde Öfke Bileşenleri ile Ruhsal Belirtiler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Nöro-Psikiyatri Arşivi, 47(2), 105-112.
• Busch, F. N. (2009). Anger and depression. Advances in psychiatric treatment, 15(4), 271-278.
• Corey, G. (2008). Psikolojik Danışma, Psikoterapi Kuram ve Uygulamaları. Ankara: Mentis Yayınları.
• Çelik, G., Tahiroğlu, A., & Avcı, A. (2008). Ergenlik Döneminde Beynin Yapısal ve Nörokimyasal Değişimi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 11(1), 42-47.
• Davey, L., Day, A., & Howells, K. (2005). Anger, over-control and serious violent offending. Aggression and Violent Behavior, 10(5), 624-635.
• Day, A., Mohr, P., Howells, K., Gerace, A., & Lim, L. (2012). The role of empathy in anger arousal in violent offenders and university students. International journal of offender therapy and comparative criminology, 56(4), 599-613.
• Deffenbacher, J. L., & Swaim, R. C. (1999). Anger expression in Mexican American and White non-Hispanic adolescents. Journal of Counseling Psychology, 46(1), 61.
• Doğan, H., Üngüren, E., & Algür, S. (2010). Öfke ve empati ilişkisine yönelik otel zincirinde bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 277-298.
• Dökmen, Ü. (1994). İletişim Çatışmaları ve Empati. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Dökmen, Ü. (2009). Sanatta ve Günlük Yaşamda İletişim Çatışmaları ve Empati. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Duru, E. (2002). Öğretmen adaylarında empatik eğilim düzeyinin bazı psikososyal değişkenler açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (12), 21-35.
• Eisenberg, N., & Lennon, R. (1983). Sex differences in empathy and related capacities. Psychological bulletin, 94(1), 100.
• Eisenberg, N., & Miller, P. A. (1987). The relation of empathy to prosocial and related behaviors. Psychological bulletin, 101(1), 91.
• Ellis, A. (1977). Psychotherapy and the value of a human being. Handbook of rational-emotive therapy, 1, 99-112.
• Fernandez, E., & Johnson, S. L. (2016). Anger in psychological disorders: Prevalence, presentation, etiology and prognostic implications. Clinical Psychology Review, 46, 124-135.
• Filiz, A. (2009). Farklı Lise Türlerindeki Öğrencilerin Empatik Eğilimleri ve Saldırganlık Düzeylerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to Design and Evaluate Research in Education (7th Ed.). New York: McGraw-Hill.
• Frijda, N. (1986). The Emotions. Cambridge: Cambridge University Press.
• Geçtan, E. (1990). Varoluş ve Psikiyatri. Remzi Kitabevi.
• Geçtan, E. (1999). İnsan Olmak. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ghanizadeh, A. (2008). Gender difference of school anger dimensions and its prediction for suicidal behavior in adolescents. International Journal of Clinical and Health Psychology, 8(2), 525-535.
• Granic, I., & Butler, S. (1998). The relation between anger and antisocial beliefs in young offenders. Personality and Individual Differences, 24(6), 759-765.
• Halperin, E., Russell, A. G., Dweck, C. S., & Gross, J. J. (2011). Anger, hatred, and the quest for peace: Anger can be constructive in the absence of hatred. Journal of Conflict Resolution, 55(2), 274-291.
• Hankins, G. & Hankins, C. (1988). Prescription of Anger. New York: Warner.
• Hawkins, T. (2021). Aggression and Empathy in Athletes. Celebrating Scholarship and Creativity Day, Undergraduate Research. New York: Saint John’s University.
• Hoffman, M. L. (1977). Sex differences in empathy and related behaviors. Psychological bulletin, 84(4), 712. Jolliffe, D., & Farrington, D. P. (2004). Empathy and offending: A systematic review and meta-analysis. Aggression and violent behavior, 9(5), 441-476.
• Karataş, Z. (2008). Lise öğrencilerinde öfke ve saldırganlık. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 277-294.
• Kaya, A. ve Siyez, M. D. (2010) KA-Sİ çocuk ve ergenler için empatik eğilim ölçeği: Geliştirilmesi geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 35(156), 110-125
• Kırımoğlu, H., Yıldırım, Y., & Temiz, A. (2010). A study on trait anger–anger expression and friendship commitment levels of primary school 2nd stage students who play–do not play sports. Journal of Human Sciences, 7(2), 682-695.
• Küçükkaragöz, H., & Canbulat, Y. A. T. (2011). Bir grup ilköğretim öğrencisinin bazı psiko-sosyal değişkenlere göre empatik beceri düzeyleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 88-100.
• Lamb, J. M., Puskar, K. R., Sereika, S., Patterson, K., & Kaufmann, J. A. (2003). Anger assessment in rural high school students. The Journal of School Nursing, 19(1), 30-40.
• Lochman, J. E., Barry, T., Powell, N., & Young, L. (2010). Anger and aggression. Practitioner's guide to empirically based measures of social skills, 155-166.
• Maan Diong, S., Bishop, G. D., Enkelmann, H. C., Tong, E. M., Why, Y. P., Ang, J. C., & Khader, M. (2005). Anger, stress, coping, social support and health: Modelling the relationships. Psychology & Health, 20(4), 467-495.
• McCloskey, M. S., Lee, R., Berman, M. E., Noblett, K. L., & Coccaro, E. F. (2008). The relationship between impulsive verbal aggression and intermittent explosive disorder. Aggressive behavior, 34(1), 51-60.
• Millî Eğitim Bakanlığı, (2018). 23 Ekim 2018 tarihli 2023 Eğitim Vizyonu Açıklandı haberi. Erişim adresi: meb.gov.tr/17298/tr.
• Milovchevich, D., Howells, K., Drew, N., & Day, A. (2001). Sex and gender role differences in anger: An Australian community study. Personality and Individual differences, 31(2), 117-127.
• Mustafa, K. O. Ç. (2004). Gelişim psikolojisi açısından ergenlik dönemi ve genel özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(17), 231-238.
• Novaco, R. W. (2010). Anger and psychopathology. International handbook of anger: Constituent and concomitant biological, psychological, and social processes, 465-497.
• Okuda, M., Picazo, J., Olfson, M., Hasin, D. S., Liu, S. M., Bernardi, S., & Blanco, C. (2015). Prevalence and correlates of anger in the community: results from a national survey. CNS spectrums, 20(2), 130-139.
• Olmuş, G. Ö. (2001). Ergenlerin, aile içi psikolojik örüntülere göre sürekli öfke ve öfke ifade tarzlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Ören, N. & Gençdoğan, B. (2007). Lise öğrencilerinin depresyon düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 85-92.
• Özdemir, K., Sevimli-Güler, D., Şahin, S., Ünsal, A. ve Kuni, F. (2019). Hemşirelerde empati ve öfke kontrolünün değerlendirilmesi. Journal of Health Science and Profession, 6(3), 470-478.
• Özen, S., Bez, Y., Arı, M., & Özkan, M. (2010). Examination of anger reactions and psychiatric diagnoses in terms of gender in a group of university students having difficulty with anger control. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(4), 319-330.
• Özer, A. K. (1994). Sürekli Öfke (SL-Öfke) ve Öfke İfade Tarzı (Öfke-Tarz) Ölçekleri Ön Çalışması, Türk Psikoloji Dergisi, 9(31), 26-35.
• Özgür, G., Yörükoğlu, G., & Baysan-Arabacı, L. (2011). Lise öğrencilerinin şiddet algıları, şiddet eğilim düzeyleri ve etkileyen faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2(2), 53-60.
• Özmen, D., Özmen, E., Çetinkaya, A., & Akil, I. Ö. (2016). Ergenlerde sürekli öfke ve öfke ifade tarzları. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17(1), 65-73.
• Öztürk, F., Koparan, Ş., HAŞIL, N., Mehmet, E. F. E., & Özkaya, G. (2004). Antrenör ve hakemlerin empati durumlarının araştırılması. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(1), 19-25.
• Rehber, E. & Atıcı, M. (2007). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin empatik eğilim düzeylerine göre çatışma çözme davranışlarının incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 323-342.
• Roberts, W., Strayer, J., & Denham, S. (2014). Empathy, anger, guilt: Emotions and prosocial behaviour. Canadian Journal of Behavioural Science/Revue canadienne des sciences du comportement, 46(4), 465-474.
• Rogers, C. R. (1975). Empathic: An unappreciated way of being. The counseling psychologist, 5(2), 2-10. Russell, J. A., & Mehrabian, A. (1977). Evidence for a three-factor theory of emotions. Journal of research in Personality, 11(3), 273-294.
• Sağlam, E. (2020). Üniversite öğrencilerinde sürekli öfke ve öfke ifade tarzı düzeyleri ile empati ve affedicilik düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Siyez, D. M., & Dilek, T. A. N. (2016). Lise öğrencilerinin öfke kontrolü ve iletişim becerilerinde çözüm odaklı psiko-eğitim programının etkisi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 5(41), 12-22.
• Spielberger, C. D. (1985). The experience and expression of anger: Construction and validation of an anger expression scale. Anger and hostility in cardiovascular and behavioral disorders, 5-30.
• Spielberger, C. D. (1988). Manual fort he State-Trait Anger Expression Inventory. Odessa, FL: Psychogical Assessment Resources.
• Stanger, N., Kavussanu, M., & Ring, C. (2012). Put yourself in their boots: Effects of empathy on emotion and aggression. Journal of sport and exercise psychology, 34(2), 208-222.
• Starner, T. M., & Peters, R. M. (2004). Anger expression and blood pressure in adolescents. The Journal of School Nursing, 20(6), 335-342.
• Strayer, J., & Roberts, W. (2004). Empathy and observed anger and aggression in five‐year‐olds. Social Development, 13(1), 1-13.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2013). Using multivariate statistics. Boston, MA: Pearson.
• Taner Derman, M. (2013). Çocukların empati beceri düzeylerinin ailesel etmenlere göre belirlenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(1), 1365-1382.
• Tatlıoğlu, K. & Karaca, M. (2013). Öfke olgusu hakkında sosyal psikolojik bir değerlendirme. International Journal of Social Science, 6(6), 1101-1123.
• Thomas, S. P. (2002). Age differences in anger frequency, intensity, and expression. Journal of the American Psychiatric Nurses Association, 8(2), 44-50.
• Vitaglione, G. D., & Barnett, M. A. (2003). Assessing a new dimension of empathy: Empathic anger as a predictor of helping and punishing desires. Motivation and Emotion, 27, 301-325.
• Yavuzer, H. (1982). Çocuk ve Suç, Ergenlik. İstanbul: Altın Kitabevi.
• Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2006). Schema therapy: A practitioner's guide. guilford press.
• Zahn-Waxler, C., Cole, P. M., Richardson, D. T., Friedman, R. J., Michel, M. K., & Belouad, F. (1994). Social problem solving in disruptive preschool children: Reactions to hypothetical situations of conflict and distress. Merrill-Palmer Quarterly,40, 98-119.
• Zirkelbach, A. L. (2005). Examining the role of empathy training in anger management programs for young children. Dissertations and Theses. Iowa: Univeristy of Northern Iowa.