Azerbaycan'da Kadın Hareketinin Gelişimi ve Yasal Belgelerde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Kadın Sorunlarının Yeri

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 3, 33 - 45, 31.12.2023

Ilaha Balakıshıyeva

https://doi.org/10.25272/icps.1358093

Öz

Doğu’da kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanıyan ilk ülke olan Azerbaycan’da 1991’de bağımsızlığın kazanılmasının ardından yeni siyasi stratejiler belirlenmektedir. Yeni siyasi stratejilerde yer alan konulardan olan toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili temel sorunlar, kadınların kamu yönetiminde yetersiz temsili, erken yaşta evlilikler, toplumsal cinsiyete dayalı şiddet, kadınların işgücünde daha düşük ücretli işlerde çalışması vb. olmaktadır. Baba ve oğul Aliyev’in cumhurbaşkanlığı döneminde toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadın haklarına ilişkin resmi uluslararası sözleşmeler imzalanmış ve resmi yasalar kabul edilmektedir. Bu makalede cumhurbaşkanlarının resmi kararlarında, devlet kurumlarının ve partilerin programlarında toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadın hakları konusu ve bu kararların etkinliği incelenecektir. Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın resmi kararnameleri, emirleri ve açıklamaları, Azerbaycan Cumhuriyeti Aile, Kadın ve Çocuk İşleri Devlet Komitesi’nin istatistikleri ve projeleri, Devlet İstatistik Komitesi’nin cinsiyet istatistikleri, iktidar partisi olan Yeni Azerbaycan Partisi’nin 1995’ten bu yana programı ve Milli Meclis’in verileri yukarıda belirtilen konulara yönelik araştırma nesneleri olarak analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Kadın Hakları, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Kadınların Siyasi Temsili

The Development of The Women’s Movement and The Place of Gender Equality and Women’s Issues in Legal Documents in Azerbaijan

Öz

As the first country in the East to grant women the right to vote and be elected, new political strategies were defined in Azerbaijan after gaining independence in 1991. The main problems related to gender equality, which is one of the issues included in the new political strategies, are women’s poor representation in public administration, early marriages, gender-based violence, women working in lower-paid jobs in the labor force, etc. During the presidency of both the father and son Aliyev, official international conventions on gender equality and women’s rights were signed and official laws were adopted. The issue of gender equality and women’s rights in official decisions of presidents, programs of state institutions and parties, and the effectiveness of these activities will be observed in this article. The official decrees, orders, and statements of the Presidents, statistics and projects of the State Committee for Family, Women and Children Affairs of the Republic of Azerbaijan, gender statistics of the State Statistical Committee, the program of the ruling New Azerbaijan Party since 1995 and the data of the Milli Majlis will be analyzed as the objects of research addressed to the issues mentioned above.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Women’s Rights, Gender Equality, Women’s Political Representation

Kaynakça

• Aladdinkızı, N. & Ismayılzade, M. (2010). Azərbaycan Qadınlarının Cəmiyyətdə Rolu, Səs Qəzeti , pp. 8-9.
• Aliyev, H. (2000), Azərbaycan Respublikasında Dövlət Qadın Siyasətinin Həyata Keçirilməsi Haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı, Baku.
• Allahyarova, T. & Mammadov, F. (2010), Azərbaycanda Siyasi Partiyalar: Seçkidən Seçkiyə, Strateji Araşdırmalar Mərkəzi, Baku.
• AMEA (2008a), Azərbaycan Tarixi V Cild, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası A.Bakıxanov Adına Tarix İnstitutu, Baku.
• AMEA (2008b), Azərbaycan Tarixi, VI Cild, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası A.Bakıxanov Adına Tarix İnstitutu, Baku.
• AMEA (2008c), Azərbaycan Tarixi VII Cild, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası A.Bakıxanov Adına İnstitutu, Baku.
• AXC (1918), İstiqlal Bəyannaməsi: Azərbaycanın Müstəqil Dövlət Elan Edilməsi Haqqında Azərbaycan Milli Şurasının Qərarı, Azərbaycan Milli Kitabxanası, Baku.
• Constitution (1995), Bərabərlik Hüququ, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, Baku.
• Constitution (1995). Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, https://www.e-qanun.az/framework/897 , accessed: 20.06.2023.
• E-qanun (1995), Birləşmiş Millətlər Təşkilatının «Qadınlara Münasibətdə Ayrı-seçkiliyin Bütün Formalarının Ləğv Olunması Haqqında Konvensiyasına Qoşulmaq Barəsində, https://e-qanun.az/framework/9341, accessed: 25.06.2023.
• E-qanun (2000a), Azərbaycan Respublikasında Dövlət Qadın Siyasətinin Həyata Keçirilməsi Haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı, https://e-qanun.az/framework/597, accessed: 25.06.2023.
• E-qanun (2000b), Azərbaycan Respublikasında Dövlət Qadın Siyasətinin Həyata Keçirilməsi Haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2000-ci il 6 Mart Tarixli 289 Nömrəli Fərmanının İcrası, https://e-qanun.az/framework/499, accessed: 25.06.2023.
• E-qanun (2000c), Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsi, https://www.e-qanun.az/framework/46947#_edn300, accessed: 27.06.2023.
• E-qanun (2000d), Azərbaycan Respublikasının Qadın Problemləri üzrə Milli Fəaliyyət Planı haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı, https://e-qanun.az/framework/868, accessed: 27.06.2023.
• E-qanun (2006a), Azərbaycan Respublikasının Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi haqqında Əsasnamənin, Komitənin Strukturunun Təsdiq Edilməsi Haqqında Qanun, https://e-qanun.az/framework/12320, accessed: 23.06.2023.
• E-qanun (2006b), Gender (Kişi və Qadınların) Bərabərliyinin Təminatları Haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu, https://e-qanun.az/framework/12424, accessed: 24.06.2023.
• E-qanun (2008), 2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında Yoxsulluğun Azaldılması və Davamlı İnkişaf Dövlət Proqramı, https://e-qanun.az/framework/15399, accessed: 30.06.2023.
• E-qanun (2010), “Məişət Zorakılığının Qarşısının Alınması Haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu, https://e-qanun.az/framework/20131, accessed: 29.06.2023.
• E-qanun (2011), Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsi, https://www.e-qanun.az/framework/46947#_edn395, accessed: 30.06.2023.
• E-qanun (2012), “Azərbaycan 2020: Gələcəyə Baxış” İnkişaf Konsepsiyası, https://e-qanun.az/framework/25029, accessed: 30.06.2023.
• Hasanoğlu, M. (2018 ), “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Dövründə Dövlət İdarəçiliyi”, Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Volume: 1, Issue: 1, pp. 16-22.
• Hasanov, A. (2005), Müasir Beynəlxalq Münasibətlər və Azərbaycanın Xarici Siyasəti, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası Dərs Kitabı, Baku.
• Mahmudov, Y. (2004), Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası: I Cild, Lider Nəşriyyat, Baku.
• Mahmudov, Y. (2005), Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası: II Cild, Lider Nəşriyyat, Baku.
• Milli Majlis of the Republic of Azerbaijan (2020), Chair of the Milli Majlis, https://meclis.gov.az/cat-rehber.php?cat=111&lang=en, accessed: 15.06.2023.
• Milli Majlis of the Republic of Azerbaijan (2023), The Culture Committee, https://meclis.gov.az/news-comit.php?id=7&lang=en&cat=55, accessed: 15.06.2023.
• Ministry of Foreign Affairs of Azerbaijan (2023), Relations between Azerbaijan and the Council of Europe (CoE), https://www.mfa.gov.az/en/category/regional-teskilatlar/azerbaycan-avropa-surasi-as, accessed: 16.06.2023.
• Ministry of Justice (2022), News-General, https://justice.gov.az/news/3361, accessed: 05.07.2023.
• Musavat (2023a), History, https://musavat.org.az/en/home/, accessed: 05.06.2023.
• Musavat (2023b), Regulations, https://musavat.org.az/en/regulations/, accessed: 05.06.2023.
• New Azerbaijan Party (1999), The Program of the New Azerbaijan Party, http://yap.org.az/en/view/pages/9/, accessed: 30.05.2023.
• New Azerbaijan Party (2022), History, http://yap.org.az/az/view/pages/5, accessed: 30.05.2023.
• Office of the High Commissioner for Human Rights (1979), Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women New York, 18 December 1979, https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/convention-elimination-all-forms-discrimination-against-women, accessed: 30.06.2023.
• Ombudsman (2013), Elmira Suleymanova, The Commissioner for Human Rights of the Republic of Azerbaijan,https://web.archive.org/web/20130611183521/http://ombudsman.gov.az/view.php?lang=az&menu=6, accessed: 15.06.2023.
• Örs, H. B. (2014), 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Sîyasal Îdeolojİler, İstanbul Bilgi Universitesi Yayınları, Istanbul.
• President (2016), Decree of the President of the Republic of Azerbaijan on the establishment of the National Coordination Council for Sustainable Development of the Republic of Azerbaijan, https://president.az/az/articles/view/21314 , accessed: 05.07.2023.
• Prosecutor General’s Office of the Republic of Azerbaijan (Genprosecutor) (2019), Statistical Data, https://genprosecutor.gov.az/az/page/prokurorluq/statistik-melumatlar, accessed: 15.06.2023.
• Rehimli, R. (2020), “Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Devlet Yönetimi Yapısı ve Siyasal Sistemi”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, Volume: 3, Issue: 2, pp. 364-384.
• State Committee for Family, Women, and Children Affairs of the Republic of Azerbaijan (2018), Speech of the Chairman of the State Committee Hijran Huseynova at the “III International Women and Justice Summit”, http://scfwca.gov.az/post/1343/dovlet-komitesinin-sedri-hicran-huseynova-iii-beynelxalq-qadin-ve-edalet-zirvesi-nde-cixis-edib, accessed: 05.06.2023.
• State Committee for Family, Women, and Children Affairs of the Republic of Azerbaijan (2020), Information on the Law of the Republic of Azerbaijan on Ensuring Gender Equality (Men and Women) in 2019, http://www.scfwca.gov.az/store/media/GENDER_17.12.20%20obl.pdf, accessed: 05.06.2023.
• State Committee for Family, Women, and Children Affairs of the Republic of Azerbaijan (2021a), Zahra Guliyeva-98 Years, http://scfwca.gov.az/en/post/2242/zehra-xanim-quliyeva-98-il, accessed: 05.06.2023.
• State Committee for Family, Women, and Children Affairs of the Republic of Azerbaijan (2021b), Gender Equality Promotion Projects (2010-2021), http://www.scfwca.gov.az/store/media/Gender%20m%C9%99s%C9%99l%C9%99l%C9%99ri%20%C3%BCzr%C9%99%20%20tedbirler%202010-2021.pdf , accessed: 03.06.2023.
• State Committee for Family, Women, and Children Affairs of the Republic of Azerbaijan (2022), State Women’s Policy, http://www.scfwca.gov.az/en/page/woman-issues , accessed: 03.06.2023.
• State Committee for Family, Women, and Children Affairs of the Republic of Azerbaijan (2023), Hijran Huseynova, http://www.scfwca.gov.az/en/page/hicran-huseynova , accessed: 05.06.2023.
• State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan (2023c), Sex Distribution of Parliamentary Elections, https://www.stat.gov.az/source/gender/?lang=en , accessed: 17.06.2023.
• State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan (2023a), Gender Ratio, https://www.stat.gov.az/search/?q=cins+nisb%C9%99ti+&lang=en , accessed: 17.06.2023.
• State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan (2023b), Number of Women and Men, https://www.stat.gov.az/source/gender/?lang=en , accessed: 17.06.2023.
• United Nations (2023a), The 2030 Agenda for Sustainable Development, https://sdgs.un.org/2030agenda , accessed: 20.06.2023.
• United Nations (2023b), The Sustainable Development Goals in Azerbaijan, https://azerbaijan.un.org/en/sdgs , accessed: 20.06.2023.
• Wollstonecraft, M. (1972 [2020]), A Vindication Of Rights Of Woman, Karbon Kitaplar, Istanbul. World Bank (2022), Population, Female (% of Total Population) - Azerbaijan, https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL.FE.ZS?locations=AZ, accessed: 10.07.2023.
• World Economic Forum (2007), The Global Gender Gap Report 2007, Geneva.
• World Economic Forum (2010), The Global Gender Gap Report 2010, Geneva.
• World Economic Forum (2015), The Global Gender Gap Report 2015, Geneva.
• World Economic Forum (2022), The Global Gender Gap Report 2022, Geneva.