İşverenin Engelli İşçi Çalıştırma Yükümlülüğü

Yıl 2019, Cilt: 77 Sayı: 2, 523 - 553, 31.12.2019

Ayşe Köme Akpulat

Öz

Engelliler; sağlık, eğitim ve istihdam konusunda çeşitli sorunlar yaşamakta ve bu anlamda dezavantajlı gruplar arasında yer almaktadır. 1948 tarihli İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 25. maddesinde, herkesin engellilikten doğan geçim sıkıntısı durumunda korunması gerektiği açıklanmıştır. Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’de de engellilerin hakları ve taraf devletlerin yükümlülükleri düzenlenmiştir. Bu Sözleşmenin 27. maddesine göre, taraf devletler çalışma hakkının gerçekleşmesini güvence altına alacak ve destekleyeceklerdir. Türkiye’de de engellilere ilişkin çok sayıda yasal düzenleme yapılmıştır. Bunlardan biri de 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesidir. Maddede, işverenlere işyerlerinde engelli işçi çalıştırma yükümlülüğü getirilmiştir. Buna göre, elli veya daha fazla sayıda işçi çalıştıran işverenler, belirli sayıdaki engelli işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdür. Bu sayı özel sektör işyerlerinde yüzde üç, kamu işyerlerinde ise yüzde dörttür. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır. Bu çalışma, İş Kanunu’nun 30. maddesini ilgili mevzuat çerçevesinde incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İş Kanunu, Engelliler, İstihdam, Çalışma hakkı, Sosyal devlet, Korumalı işyeri

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almamıştır.

The Liability of the Employer to Employ Disabled Employee

Öz

Disabled people, having various problems with health, education, and employment, are among the disadvantaged groups. In Article 25 of the Universal Declaration of Human Rights 1948, it is explained that everyone should be protected in case of a lack of livelihood arising from disability. The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities also regulates the rights of persons with disabilities and the obligations of the contracting states. According to Article 27 of the Convention, contracting states shall secure and support, ensuring the right to work. Also, in Turkey, a large number of legal arrangements have been made for persons with disabilities. One of them is article 30 of Labour Law no. 4857. By this Article, employers are obliged to employ disabled workers in the workplace. Accordingly, employers employing fifty or more workers are obliged to employ a certain number of disabled workers in jobs suitable for their occupation, body and mental status. This number is 3 percent in private sector workplaces and 4 percent in public workplaces. The number of workers the employer is obliged to employ in this scope is calculated according to the total number of employees for those employers who have more than one workplace within the same province boundaries. This study aims to examine article 30 of the Labour Law within the framework of the relevant legislation.

Anahtar Kelimeler

Labour Law, Person with disabilities, Employment, Right to work, Social state, Sheltered workplaces

Kaynakça

• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni (2019).
• Alpagut G, ‘4857 Sayılı Yasa’da Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru Çalıştırma Yükümlülüğü’ (2004) (Nisan) Mercek Dergisi (Özürlü Çalıştırma) 118-129.
• Alpagut G, ‘Özürlüler Hakkında Kanun ve Özürlü Çalıştırma Zorunluluğu Konusunda Mevzuattaki Son Değişiklikler’ (2005) (Ekim) Mercek Dergisi (Son Değişiklikler) 152-160.
• Alpagut G, ‘Korumalı İşyeri Kavramı ve Korumalı İşyerleri Hakkında Yönetmeliğin Değerlendirilmesi’ (2006) (3) Sicil İş Hukuku Dergisi (Korumalı İşyeri) 29-39.
• Arıcı K, ‘Türk Hukukunda Sakat ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu ve Uygulaması’ (1982) 73(1) Adalet Dergisi 84-97.
• Beveridge WH, Full Employment in A Free Society (2nd edition, 1960)
• Bozkurt T, ‘Anayasa Mahkemesi’nin 4857 Sayılı İş Kanunu’ndaki Engelli ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğunun Anayasa’ya Uygun Olduğuna Dair Verdiği Karar Üzerine Düşünceler’ (2009) (2) Ankara Barosu Dergisi 98-105.
• Caniklioğlu N, Hastalık ve Sakatlığın Hizmet Akdine Etkisi (Beta 2002).
• Centel T, ‘Özürlü Çalıştırma Yükümüne Aykırılığa İlişkin Cezai Sorumluluk Esasları’ (2010) (20) Sicil İş Hukuku Dergisi 5-10.
• Çelik N, Caniklioğlu N and Canbolat T, İş Hukuku Dersleri, (31st edition, Beta 2018).
• Ekmekçi Ö, ‘Yeni Tüzük Hükümleri Uyarınca Sakat İşçi Çalıştırma Yükümü’ (1987) (4,5,6) İstanbul Barosu Dergisi (Sakat İşçi Çalıştırma) 309-327.
• Ekmekçi Ö, ‘Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamında Yaşanan Sorunlar ve İtiraz Usulündeki Değişiklikler’ (2005) 19(5) Çimento İşveren Dergisi (Yaşanan Sorunlar) 42-53.
• Engin EM, ‘Çalışma Yaşamında Özürlülük’ (2009) (2) Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 13-30.
• Güzel A, Okur AR and Caniklioğlu N, Sosyal Güvenlik Hukuku, (17th edition, Beta 2018).
• Kregel J and Dean HD, ‘Sheltered vs Supported Employment: A Direct Comparison of Long-Term Earnings Outcomes for İndividuals with Cognitive Disabilities’, (2001) <https://worksupport. com/documents/shelteredchap3.pdf,> 63-83, Erişim Tarihi 10.9.2019.
• Köme Akpulat A, İş Mahkemelerinde Yargılamanın Özellikleri, (On İki Levha 2018).
• Makas R, ‘Korumalı İşyeri’ (2011) 25(6) Çimento İşveren Dergisi 4-13.
• Manav AE, ‘İşverenin Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru Çalıştırma Zorunluluğu’ (2006) 10(1-2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 137-169.
• Savaş FB, ‘Çalışma Yaşamında Engelli Bireyin İstihdam Sorunları ve Yasal Yükümlülükler’ (2014) 2 Prof. Dr. Feridun Yenisey’e Armağan (Beta 2014) 2615-2646.
• Stoevska V, ‘Disability Statistics - Labour Market Characteristics of Persons with Disabilities’ (2018) 20th International Conference of Labour Statisticians 10 - 19 October 2018, Geneva (ILO 2018).
• Subaşı İ, ‘İş Hukukunda Özürlülerin Durumu’ (2011) Prof. Dr. Tankut Centel’e Armağan (İstanbul Üniversitesi Yayını 2011) 477-540.
• Süzek S, İş Hukuku (18th edition, Beta 2019).
• Şen M, ‘İnsan Hakları Bağlamında Çalışma Hakkı’ (2013) 2(2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 13-37.
• Şen M, ‘Türkiye’de Engellilere Yönelik İstihdam Politikaları’ (2018) 8(2) Sosyal Güvenlik Dergisi 129-152.
• Talas C, ‘Çalışma Hakkı ve Türkiye’deki Durum’ (1991) XLVI(1) Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 407-421.
• Tuncay AC and Ekmekçi Ö, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, (19th edition, Beta 2017).
• Tunçomağ K, ‘Sakat ve Eski Hükümlü Çalıştırma Yükümü’ (1974) 40(4) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 375-391.
• Uşan MF, İş Hukukunda Sakat İstihdamı, (Türkiye Sağlık İşçileri Sendikası 1999).
• Ünal C, Özürlülerin Sosyal Güvenlik Hakları, (Beta 2012). Visier L, ‘Sheltered Employment For Persons With Disabilities’ (1998) (137) International Labour Review 347-365.
• WHO, World Report on Disability (2011).
• WHO, International Classification of Impairments, Disabilities and Handicaps (1976).
• Yıldız GB, ‘Türk İş Hukukunda Özürlülük ve Sağlık Durumuna Dayalı Ayrımcılık Yasağı’ (2008) (10) Sicil İş Hukuku Dergisi 80-87. Elektronik Kaynaklar/Electronic Resources
• http://www.tuik.gov.tr
• https://ec.europa.eu
• https://www.ilo.org.
• https://www.iskur.gov.tr
• https://www.kazanci.com
• https://www.ohchr.org
• https://www.un.org