ISO 500 2021 Listesinde Yer Alan ISO Üyesi Şirketlerin Finansal Performansının Topsis ve Aras Yöntemleriyle Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 36 - 53, 01.11.2023

Nebi Geçer Bilge Afşar

Öz

Türk Sanayi sektörünün öncü mesleki kuruluşlarından biri olan İstanbul Sanayi Odası (ISO), 1960’lı yıllardan günümüze Türkiye’nin sanayi devlerinin üretim ve ihracat verilerini, yapmış olduğu araştırma ile listeleyerek kamuya ilan etmektedir. ISO bünyesinde kayıtlı 158 şirket, Türk Sanayi sektörünün yaklaşık %36’sı oranında katma değer üretmektedir. Bu çalışma ile amaçlanan, ülke ekonomisine yüksek düzeyde nitelikli katma değer sağlayan ve ISO’ya kayıtlı olup, Borsa İstanbul’da işlem gören 18 şirketin finansal performanslarının Topsis ve Aras yöntemleri ile analiz edilmesidir. Bu çerçevede, 18 şirketin ISO 500 üretimden satışlar, net satışlar ve ihracat sıralamaları ile Topsis ve Aras yöntem sıralamaları ile arasındaki ilişkiler Spearman analizi ile değerlendirilmiştir. Çalışmada ayrıca duyarlılık analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, DEVA ve KARTN şirketleri en iyi finansal performans sıralamasına sahip olan şirketler olarak tespit edilmiştir. ASUZU, KERVGD, SISE ve CCOLA şirketlerinin Topsis ve Aras yöntem sıralamaları aynı iken diğer şirketler için farklılaştığı tespit edilmiştir. Duyarlılık analizi kapsamında Aras yöntemine göre KARTN, BRSAN, SISE ve TATGD sıralamalarının, Topsis yöntemine göre ise KERVGD, DGNMO ve ASUZU alternatiflerinin farklı kriter ağırlıklandırma değerlerine göre sıralama değerlerinin değişmediği tespit edilmiştir. Üretimden satışlar, net satışlar ve ihracat sıralamaları ile Topsis ve Aras yöntem sıralamaları aynı olan tek şirket SISE’dir. Aras yöntemiyle Topsis yöntemi arasında pozitif yönde güçlü bir ilişki bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, Aras yöntemiyle üretimden satışlar, net satışlar ve ihracat arasında zayıf ilişki, Topsis yöntemiyle üretimden satışlar ve net satışlar arasında orta düzeyli bir ilişki bulunduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

ISO 500, Entropi Yöntemi, Topsis Yöntemi, Aras Yöntemi

Evaluation of the Financial Performance of ISO Member Companies in the ISO 500 2021 List by Topsis and Aras Methods

Öz

Istanbul Chamber of Industry (ICI), one of the leading professional bodies of the Turkish Industrial sector, has been publicly disclosed since the 1960s by listing research and export data of Turkey's industrial giants. 158 companies registered in ICI generate added value at a rate of about 36 percent of the Turkish industrial sector.The purpose of this study is to analyze the financial performance of 18 companies traded in Istanbul through the Topsis and Aras methods, which are highly qualified value-added to the economy of the country and registered with the ICI.In this framework, the specifications of 18 companies on the ICI 500 list, including production sales, net sales and export rankings, and the relations with the Topsis and Aras method rankings were evaluated with Spearman analysis. In the study, also, sensitivity analysis was performed. According to the results of the analysis, DEVA and KARTN Karton companies are identified as those with the best financial performance ranking. ASUZU, KERVGD, SISE and CCOLA companies all have the same Topsis and Aras method rankings. It has been found that rankings for other companies have varied. Sentiment analysis has found that the order of the order of the KARTN, BRSAN, SISE, and TATGD rankings by the method of Topsis, and by the different criteria weighting values of KERVGD, DGNMO, and ASUZU alternates are unchanged. SISE is the only company to have the same sales, net sales, and export rankings from production as Topsis and Aras method rankings. A positive relationship was found to exist between the Aras and the Topsis method. In addition, the Aras method identified a weak relationship between sales, net sales and exports from production. It has been found to have a medium-level relationship between sales and net sales from production through Topsis method.

Anahtar Kelimeler

ISO 500, Entropy Method, Topsis Method, Aras Method

Kaynakça

• Akdoğan, N., & Tenker, N. (2007). Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Akpınar, A. & Ödemiş, A. (2021). Faaliyet Tabanlı Maliyet Sistemi ve Lojistik Sektöründe Bir Uygulama. Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 4(1), 54-67.
• Aksoy, E.E. & Göker, İ.E.K. (2020). İhracat ve Karlılık İlişkisine ISO 500 Firmaları Örnekleminde Mikro Bir Bakış Açısı. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 5(2), 358-373.
• Akyol, H. & Özkan, N. (2023). AR-GE ve İhracat Yoğunluğunun Finansal Performansla İlişkisi: Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Örneği. Ekonomi ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 5(1), 51-82.
• Arsu, T. (2021). Finansal Performansın Entropi Tabanlı Aras Yöntemi ile Değerlendirilmesi: BİST Elektrik, Gaz ve Buhar Sektöründeki İşletmeler Üzerine Bir Uygulama. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(1), 15-32.
• Ateş, R. (2017). Ceo’nun C’si. Fastcompany Dergisi, https://fastcompany.com.tr/calisma-hayati/sirketlerin-kultur-ozellikleri/ (Erişim tarihi: 01.07.2022).
• Atılgan, Ö. (2017). Şirket Başarısı ve Borsada İşlem Görmesine Göre Tepe Yöneticisinin Değişim Oranı Farklılaşır mı? İSO 500 Şirketlerinde Bir Araştırma. Kafkas University Journal of the Institute of Social Sciences, Bahar Spring 2018, (21), 207-224.
• Bakırcı, F., Shiraz, S.E. & Sattary, A. (2014). Financial Performance Analysis of Iron, Steel Metal Industry Sector Companies in The Borsa İstanbul: DEA Super Efficiency and TOPSIS Methods. Ege Academic Review, 14(1), 9-19.
• Bektaş, H. & Tekin, M. (2015). Finansal Oranlar ve Borsa Performans Oranları İlişkisi: İMKB’de İşlem Gören Bankaların Kanonik Korelasyon Analizi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(1), 317-329.
• Bülbül, S., & Köse, A. (2011). Türk Gıda Şirketlerinin Finansal Performansının Çok Amaçlı Karar Verme Yöntemleriyle Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(Özel), 71-97.
• Candemir, A., Ventura, K. & Kazançoğlu, İ. (2011). Content Analysis Of Top 1000 Turkish Company Web Sites: Marketing Mix Practices. International Journal of Business and Management Studies, 3(2), 55-68.
• Çakalı, K.R. & Baloğlu, G. (2022). Profitability Performance Analysis Of BİST Manufacturing Sub-Sectors With Different Multi Criteria Decision Making Methods. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 13(2), 377-406.
• Çelik, İ., & Ayan, S. (2017). Veri Zarflama Analizi ile İmalat Sanayi Sektörünün Finansal Performans Etkinliğinin Ölçülmesi: Borsa İstanbul'da Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(18), 56-74.
• Düzgün, R. & Taşçı, H. M. (2016). Türk İşletmelerinin İhracat Performansını Belirleyen Faktörler: İSO-500 Üzerine Bir Uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(3), 7-24.
• Enjolras, M., Camargo, M. & Schmitt, C. (2020). Evaluating Innovation and Export Capabilities of SMEs: Toward a Multi-Criteria Decision-Making Methodology. Journal of Technology Management & amp; Innovation, 15(3), 17-32.
• Erol, İ. & Ferrel W.G. (2009). Integrated Approach for Reorganizing Purchasing: Theory and a Case Analysis on a Turkish Company. Computers & Industrial Engineering, 56(4), 1192-1204.
• Esmeray, A. & Esmeray, M. (2016). The Relationship Between Profit And Export Performance Revisited: Evidence From Turkish Companies. International Journal of Economics and Financial Issues, 6(3), 1035-1037.
• Hung, C.C. & Chen, L.H. (2009). A Fuzzy TOPSIS Decision Making Model with Entropy Weight under Intuitionistic Fuzzy Environment. Proceedings of the International MultiConference of Engineers and Computer Scientists IMECS, Hong Kong.
• Hwang C.L. & Yoon, K. (1981). Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications. Berlin: Springer-Verlag.
• ISO (2019). Türkiye’nin Büyük Sanayi Kuruluşu 2018, İstanbul Sanayi Odası Dergisi, Mayıs 2019 Özel Sayısı. https://www.iso500.org.tr/Dosyalar/Makale/Liste/7a9e8b/iso-500-2019-1-1408.pdf (Erişim tarihi: 12.07.2022).
• ISO (2022). Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu. https://www.iso500.org.tr/500-buyuk-sanayi-kurulusu (Erişim tarihi: 10.8.2022).
• KAP (2022). Kamuyu Aydınlatma Platformu. https://www.kap.org.tr/tr/bist-sirketler (Erişim tarihi: 17.08.2022).
• Karaatlı, M. (2016). Entropi-Gri İlişkisel Analiz Yöntemleri ile Bütünleşik Bir Yaklaşım: Turizm Sektöründe Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 63-77.
• Karaca, S. S., Kocaman, M., Altemur, N. & Aldemir, S. (2016). Ekonomik Karlılığı Etkileyen Faktörler: İSO 500 Sanayi İşletmeleri Uygulaması / The Factors Affecting Economics Profitability: A Case Study of ISO 500 Industry Firms. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(35), 320-332.
• Karaçayır, E. & Çermikli, A.H. (2021). Piyasa Yoğunlaşması ve İhracat İlişkisi: İSO 1000 Firmaları Üzerine Ampirik Bir Uygulama. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 1090-1107.
• Karapınar, A. & Zaif, F. A. (2018). Finansal Analiz Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile Uyumlu ( 6. Baskı.). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kayalı, C.A. & Aktaş, İ. (2018). BİST’te Hisse Senetleri İşlem Gören Otomotiv Sektöründeki Firmaların TOPSIS Yöntemine Göre Performans Değerlemesi ve Analizi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 43-59.
• Keskin Benli, Y. & Karaca, S.S. (2017). 2008 Kriz Öncesi ve Sonrası İSO 500 Sanayi İşletmelerinin Etkinliklerinin Ölçümü: Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 3(1), 19-34.
• Kılıçarslan, A. (2022). Borsa İstanbul Katılım Sürdürülebilirlik Endeksi Şirketlerine Yönelik Finansal Performans Analizi (Ed. Yüksel Akay), İktisadi ve İdari Bilimler: Araştırma, Metodoloji ve Değerlendirme içinde (s. 1-28). Livre de Lyon.
• Kılıçarslan, A. & Sucu, M. Ç. (2021). Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri ile Finansal Performans Sıralamaları Portföy Yönetim Şirketleri Üzerine Bir Uygulama. Erciyes Akademi, 35(4), 1451-1480.
• Koca, G. & Behdioğlu, S. (2019). Yeşil Tedarik Zinciri Yönetiminde Çok Kriterli Karar Verme: Otomotiv Ana Sanayi Örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 14(3), 675- 698.
• Konuk, F. (2018). Financial and Performance Analysis of Food Companies: Application of TOPSIS and DEA. Manas Journal of Social Studies, 7(3), 381-390.
• Meidelfi, D., Idmayanti, R., Maulidani, F., Ilham, M. & Alfajr, F. (2022). Additive Ratio Assessment (ARAS) Method in The Selection of Popular Mobile Games. Int. J. Adv. Sci. Comput. Eng., 4(1), 56-66.
• Mert, M. (2016), SPSS, Stata Yatay Kesit Veri Analizi Bilgisayar Uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ömürbek, N. & Mercan, Y. (2014). İmalat Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS ve ELECTRE Yöntemleri ile Değerlendirilmesi, Çankırı Karatekin Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 237-266.
• Özden, Ü.H. (2011). TOPSIS Yöntemi ile Avrupa Birliğine Üye ve Aday Ülkelerin Ekonomik Göstergelere Göre Sıralanması. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 215-236.
• Özkan, N. (2022). R&D Spending and Financial Performance: An Investigation in an Emerging Market. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 18(1), 38-58.
• Papatya, N., Papatya, G. & Songur, A. (2015). Sürdürülebilir Rekabetçi Üstünlük Sağlamada Kaynak Tabanlı İhracat Performansı: Türkiye İSO-500 İhracatçı İmalat İşletmelerinde Bir Araştırma. SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (21), 1-30.
• Sadeghi, A., Rose, E.L. & Madsen, T.K. (2021). Perceived Export Performance: A Contingent Measurement Approach. Journal of International Marketing, 29(3),63-84.
• Sakarya, Ş. & Koçak, Z.S. (2016) Kazanç Kalitesi ve Yönetiminin İşletmelerin Finansal Performansı Üzerine Etkisi: İSO 500 İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma. Yönetim ve Ekonomi, 23(3), 733-749.
• Satria, B. (2020). Implementation Of Additive Ratio Assessment (ARAS) Method On Decision Support System For Recipient Of Inhabitable House. JITK , 6(1), 121-128.
• Shannon, C.E. (1948). A Mathematical Theory of Communication, The Bell System Technical Journal, 27(3), 379-423.
• Şahin, A. (2020). Sürdürülebilir Büyüme Oranına Göre Hızlı ve Yavaş Büyüyen Firmalarda Finansal Kaldıraç Etkisi: İSO 1000 Üzerine Bir İnceleme, Ekonomi. Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 5(3), 620-642.
• Tezcan, N. (2019). İşletmelerde Finansal Performans ve İhracat Düzeyi Arasındaki İlişki: Türkiye Otomotiv Sanayi Örneği. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 87-101.
• Topal, B., Tunahan, H. & Esen, S. (2014). The Relation Between Export And Profitability: An Analysis On Top 1000 Exporters İn Turkey. Papers Presented at 3rd International Symposium on Accounting and Finance. Tokyo, Japan.
• Turskis, Z. & Zavadskas, E.K. (2010). A New Fuzzy Additive Ratio Assessment Method (ARAS-F) Cases Study: The Analysis of Fuzzy Multiple Criteria in Order to Select The Logistics Centers Location. Transport, 25(4), 423-432.
• Yavuz, H. & Öztel, A. (2017). Entropi Tabanlı Copras Yöntemi ile Ölçek Bazında Finansal Performans Analizi: Bilgi ve İletişim Sektöründe Bir Uygulama. IERFM, Tam Metin Bildiriler Kitabı, 122-141.
• Yayar, R. & Çoban, M. N. (2012). ISO 500 Firmalarının Etkinliklerinin Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı: Dokuma ve Giyim Eşya Sanayi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 165-180.
• Yıldız, Y. (2018). İhracat Yoğunluğu, Ar-Ge Yatırımları ve Firma Performansı: Türkiye Örneği. Ege Akademik Bakış, 18(2), 307-319.
• Yılmaz Ö. & Yakut E. (2021). Entropi Temelli TOPSIS ve VIKOR Yöntemleri ile Bankacılık Sektöründe Finansal Performans Değerlendirmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(4), 1297-1321.
• Yılmaz, A., & Bozkurt, Y. (2011). Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde Türk kamu ve özel işletmelerinin çevreye duyarlılığı üzerine bir uygulama: ISO 500 örneği. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 18(1), 1-18.