Mardin İlinin Somut Olmayan Kültürel Mirası: Ulusal Envantere Kayıtlı Unsurlar Üzerinden Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 26 - 38, 30.04.2024

Bestami Bozoğullarından

https://doi.org/10.63046/ijms.1456193

Öz

Kültürel mirası koruma düşüncesi uzun yıllar boyunca sadece obje ve yapı odaklı olarak şekillenmiştir. UNESCO’nun 2003 yılında hazırladığı Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi ile birlikte kültürel miras anlayışı değişmiş ve korunması planlanan miras kapsamına somut olmayan kültürel ürünler de dahil edilmiştir. Söz konusu sözleşmeye Türkiye 2006 yılında taraf olmuştur. Sözleşmeye taraf devletlerin ulusal ve uluslararası alanda yerine getirmesi gereken çeşitli yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu yükümlülüklerin en önemlilerinden biri olan listeleme çalışmaları, ulusal düzeyde il envanterleri ile temsil edilmektedir. İl envanterleri temel alınarak oluşturulan ulusal envantere günümüz itibariyle 1497 unsurun kaydedildiği görünmektedir. Bu unsurlardan on beş adedi Mardin ili adına kayıtlıdır. Bu unsurlara odaklanan çalışmada unsurların bugünkü durumu, yürütülen koruma faaliyetleri ile Mardin ilinin somut olmayan kültürel miras açısından potansiyeli değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mardin, Somut Olmayan Kültürel Miras, Envanter, Koruma

Intangible Cultural Heritage of Mardin Province: A Review Through The Elements Registered in The National Inventory

Öz

The idea of protecting cultural heritage has been shaped only by focusing on objects and structures for many years. With the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritageprepared by UNESCO in 2003, the understanding of cultural heritage changed and intangible cultural products were included in the scope of the heritage planned to be protected. Türkiye became a party to the said agreement in 2006. States parties to the Convention have various obligations to fulfill nationally and internationally. Listing studies, one of the most important of these obligations, are represented by provincial inventories at the national level. As of today, it appears that 1497 elements have been recorded in the national inventory, which was created based on provincial inventories. 15 of these elements are registered in the name of Mardin province. In the study focusing on these elements, the current status of the elements, the conservation activities carried out and the potential of Mardin province in terms of intangible cultural heritage were evaluated.

Anahtar Kelimeler

Mardin, Intangible Cultural Heritage, Inventory, Conservation

Kaynakça

• Allak, F. (2024). Mardin’deki Gümüş Telkâri Atölyeleri ve Ustaları Üzerine Bir Araştırma. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 14, 1370-1391.
• Altun, I. ve Akyüz Öztokmak, Ç. (2019). Reyhanî: An Authentic Combination of Music and Dance in Mardin. Folklor/Edebiyat. 25(100), 839-848.
• Anşin, G., ve Kara, B., (2023), Mardin’de Din ve Dövme ( Deq) İlişkisi. Milli Kültür Araştırmaları Dergisi. 7 (1), 70-83.
• Avcı, C. (2021). Kaşar: Ekolojik Bir Kent İmgesi Örneği. Kültür Araştırmaları Dergisi. (9), 259-276.
• Ayan, A. Ü. (2012). Mardin Folkloru. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, SBE.
• Balaban, T., ve Çınar, C. (2021). Geçiş Dönemlerinde Kadının Rolü: Savur Örneği. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 14(33), 71-93.
• Balıkçı, Ş. (2018). Şahmeran Efsanesi ve Yılan Tılsımlarının Psikanalitik Açıdan Değerlendirilmesi. Uluslararası Folklor Akademi Dergisi. 1 (1), 53-64.
• Bali, A. (2017). Halk Oyunları Üzerine Halkbilimsel Bir Araştırma: Mersin İli Silifke İlçesi Örneği. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi. 33(33), 78-91.
• Baysal, M. (2010). Bir halk sanatı olan camaltı resim ve günümüz örneklerinde gözlenen temalar. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, SBE.
• Begiç, H. N. ve Çapık, Ö. H. (2020). Anadolu Kültüründe Damga/Tamga/Dövme: Mardin Örneği. Milli Folklor, 16, (126),153-74.
• Çapık, Ö., H. (2020). Mardin ve Çevresinde Dövme Geleneği Ve Giysi Tasarımlarına Uygulanabilirliği. Yüksek Lisans Tezi. Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Erol, M., (2018). “Kilis ve Çevresinde Zeyrat Günleri Geleneği”. Gaziantep University Journal of Social Sciences. 17 (1), 113-122.
• Hazar, M. (2007). Mardin Kızıltepe-Bozhöyük Yöresinde Beden İşaretleri. Diyarbakır ve Makalelerle Mardin Cilt III, İstanbul: İmak Ofset, 347-365.
• Karabaşa, S. (2009). Somut olmayan kültürel miras envanteri. Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. (7), 179-182.
• Karabudak, G. (2023). Kültürel Mirasın Korunması: Gaziantep SOKÜM İl Envanteri Analizi. 100. Yılında Cumhuriyet Dönemi Gaziantep. Gaziantep: Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları. 726-742.
• Karakaş, R. ve Yaşar, F. (2022). Kadim Bir Geleneğin Taşıyıcısı Mazıdağı Kadınları ve Dövme Sanatı Üzerine Bir Değerlendirme. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 10 (2),19-28.
• Kobya, E. Ş. (2014). Türkiye’de Yağmur Törenleri ve Yağmurla İlgili İnanışlar. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, SBE.
• Nas, E. (2016). Türk Halk Resminde Eklektik Bir Üslup: Camaltı Resimler. Milli Folklor (112), s. 95-106.
• Nas, E. (2018). Türk Kültüründe Camaltı Resimler”. II. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Çalıştayı Bildiri Kitabı. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı Kültürel Miras Koruma Müdürlüğü. 75-84.
• Oğuz, M. Ö. (2009). Somut olmayan kültürel miras nedir?. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Oğuz, M. Ö. (2013). Terim olarak somut olmayan kültürel miras. Milli Folklor. (100), 5-13.
• Özaltaş S., G. ve Akyüz, İ. (2021). Telkari Sanatı’nın Kültürel Miras ve Turizm Açısından Değerlendirilmesi. International Journal of Mardin Studies. 2(2), 18-30.
• Uygur, H. K. (2013). Geleneksel Mardin Leyli Gecelerinin Dans İcrası: Reyhani. 8. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Bildiriler-I. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi. 479-500.
• Uygur, H. K. (2014) Mardin'in geleneksel eğlencesi: Leyli Gecesi. Milli Folklor. 13 (102), 86-98.
• Yeşilbaş, E. (2018). Mardin Müzesi’nde Bulunan 17.-19. Yüzyıl Gümüş Bilezik Örnekleri. Journal of Turkish Studies. 13(3), 793 - 808.
• URL.1: https://ich.unesco.org/doc/src/00009-TR-PDF.pdf (e.t. 24.02.2024).
• URL.2:https://www.unesco.org.tr/Pages/126/123/UNESCO-Somut-Olmayan-K%C3%BClt%C3%BCrel-Miras-Listeleri (e.t. 24.02.2024).
• URL.3:https://aregem.ktb.gov.tr/TR-50839/somut-olmayan-kulturel-miras-envanter-calismalari.html (e.t. 25.02.2024).