Migrations of Kyrgyz Turks and Kyrgyz Turkish Developmental Periods

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 10, 189 - 206, 30.08.2023

Sefa Çatal

https://doi.org/10.59305/ijvuts.1332767

Öz

Kyrgyz Turks have been one of the oldest representatives of Turkishness. The languages of the Kyrgyz Turks, who are among the peoples that preserved the Turkish nomadism for the longest time, were also affected in these migration journeys. Although they have a characteristically rebellious profile at every stage of history, they were able to maintain their existence mostly as an important part of a state and sometimes as a state during the Hun, Göktürk and Uygur, Çağatay, Uzbek khanates among the Töles tribes. They were also carriers of the Turkish language as of their original period. They were able to use Göktürk or Uyghur in their inscription languages and to carry the Chagatai language and its successors to the present day by incorporating them. They also tried to preserve their original language in this process, and they made additions to their languages after shopping with other communities they interacted with. For the purpose of this study, it has been tried to examine and classify the phases of the Kyrgyz language, especially in the history of Kyrgyz, within the context of important personalities and events. In the study, the history of Turkish and Turkish language in Kyrgyzstan is frequently mentioned, and at the same time, it is aimed to emphasize the effect of the Latin alphabet on the fate of Turkish peoples. Throughout the study, it has been tried to refer to the phases of the Kyrgyz language by taking into account important personalities and events in Kyrgyz history.

Anahtar Kelimeler

Turkestan, Kyrgyz Turks, Kyrgyz Turkish, Latin alphabet, Cyrillic alphabet

Kırgız Türklerinin Göçleri Ve Kırgız Türkçesinin Gelişim Dönemleri

Öz

Kırgız Türkleri Türklüğün en eski temsilcilerinden olmuşlardır. Türk konar göçerliğini en uzun süre koruyan halklardan olan Kırgız Türklerinin bu göç yolculuklarında dilleri de etkilenmiştir. Tarihin her aşamasında karakteristik olarak asi bir profil çizseler de Töles boyları arasında Hun, Göktürk ve Uygur, Çağatay, Özbek hanlıkları döneminde çoğunlukla bir devletin önemli parçası ve bazen devlet olarak varlıklarını muhafaza edebilmişlerdir. Aslen bulundukları dönemler itibariyle Türk dilinin de taşıyıcılığını yapmışlardır. Gerek yazıt dillerinde Göktürkçe veya Uygurca kullanmaları gerek Çağatay dili ve ardıllarını bünyelerinde barındırarak günümüze taşımayı bilmişlerdir. Kendi özgün dillerini de bu süreçte korumaya çalışmışlar, etkileşimde olunan diğer topluluklar ile alışverişler sonrasında dillerine eklentiler yapmışlardır. Bu çalışma amacı itibariyle Kırgız tarihi özelinde Kırgız dilinin geçirdiği evrelerinin önemli şahsiyetler ve olaylar dahilinde incelenmesi, tasniflenmelerine değinilmeye çalışılmıştır. Çalışmada Kırgızistan merkezli Türk ve Türk dili tarihine de sıkça değinilmiş, aynı zamanda Latin alfabesinin Türk halklarının kaderine olan etkisi vurgulanmak amaçlanmıştır. Çalışma genelinde Kırgız tarihi özelinde önemli şahsiyetler ve olaylar dikkate alınarak Kırgız dilinin geçirdiği evrelere değinilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkistan, Kırgız Türkleri, Kırgız Türkçesi, Latin alfabesi, Kiril alfabesi

Kaynakça

• Yunusalıyev, B. M. (2016). Kırgız Dili ve Diyalektikleri, Gazi Türkiyat, (19), 241 – 267
• Yüksel, A. (2019). Nikolay İlminskiy’in Kültürel Emperyalizm Politikası ve Türkistan, Genç Kalemler Tarih Araştırmaları Dergisi, 5 (6), 167 – 170