Yeni Türk Sinemasında Taşra Nostaljisi

Yıl 2023, Sayı: 61, 1 - 19, 29.03.2023

Mehmet Emin Satır

https://doi.org/10.47998/ikad.1129448

Öz

Nostalji olgusu modernleşme sonrasında sosyal bilimlerin temel tartışmalarından birisi olmuştur. Kentleşme, modernleşme ve sanayileşme ile birlikte toplumlarda kolektif düzlemde bir arayış ortaya çıkmış ve modern hayatın açmazlarından kurtulmak noktasında geçmiş zaman idealize edilmeye başlanmıştır. Bu bağlamda nostaljinin kitleselleşmesi ve yaygınlaşması noktasında modernitenin önemli bir etkisi olmuştur. Farklı zamansal ve mekânsal geçmişe duyulan özlem olarak nostalji, birçok alanda kendisini göstermektedir. Özellikle sinema filmlerinde ise nostalji, başat bir temadır. Türk sinemasında bu durumun taşraya duyulan nostalji olarak belirginleştiği ifade edilebilir. Bilhassa 1990’lı yıllar sonrasında hızlı bir biçimde yükselişe geçen Yeni Türk Sinemasında taşra, nostaljik bir uğrak noktası haline gelmiştir. Yapılmış olan bu çalışmanın amacı da Yeni Türk Sinemasında taşra nostaljisinin görünümlerini ortaya çıkartmaktır. Bu bağlamda yargısal örnekleme tekniği kullanılarak seçilmiş olan Dondurmam Gaymak (2006) ve İftarlık Gazoz (2016) filmleri örnekleminde, doküman analizi yöntemi kullanılarak Yeni Türk Sinemasında taşra nostaljisinin ele alınış biçimleri doğrultusunda analiz edilmiştir. Elde edilen veriler, literatürde de yer alan nostaljik paradigmanın temel bileşenleri ekseninde değerlendirilerek, taşra nostaljisinin kurgulanışı üzerine tartışma yürütülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Nostalji, Taşra, Dondurmam Gaymak (2006), İftarlık Gazoz (2016), Yeni Türk Sineması

Country Nostalgia in New Turkish Cinema

Öz

The phenomenon of nostalgia has been one of the main discussions of social sciences after modernization. Along with urbanization, modernization and industrialization, a collective quest has emerged in societies and the past has begun to be idealized to get rid of the deadlocks of modern life. In this context, modernity has had a significant impact on the massification and spread of nostalgia. Nostalgia, as a longing for a different temporal and spatial past, manifests itself in many areas. Nostalgia is a dominant theme, especially in movies. It can be stated that this situation becomes evident in Turkish cinema as nostalgia for the countryside. Especially in the New Turkish Cinema, which started to rise rapidly after the 1990s, the countryside has become a nostalgic haunt. The aim of this study is to reveal the appearances of provincial nostalgia in New Turkish Cinema. In this context, the samples of Dondurmam Gaymak (2006) and İftarlık Gazoz (2016), which were selected using the judgmental sampling technique, were analyzed in line with the way the country nostalgia was handled in New Turkish Cinema by using the document analysis method. The data obtained were evaluated on the axis of the basic components of the nostalgic paradigm, which is also included in the literature, and a discussion was carried out on the construction of countryside nostalgia.

Anahtar Kelimeler

Nostalgia, Country, Dondurmam Gaymak (2006), İftarlık Gazoz (2016), New Turkish Cinema

Kaynakça

• Abisel, N. (2005). Türk sineması üzerine yazılar. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Akbulut, H. (2005). Nuri Bilge Ceylan sinemasını okumak: Anlatı, zaman, mekân. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Aksu, Y. (Yapımcı), & Aksu, Y. (Yönetmen). (2006). Dondurmam Gaymak. [Sinema Filmi]. Türkiye.
• Alkan, A. T. (2005). Memleketin taşra hali. İçinde T. Bora (Der.), Taşraya bakmak. (ss. 68-77). İletişim Yayınları.
• Argın, Ş. (2005). Taşraya içeriden bakmak mümkün müdür? İçinde T. Bora (Der.), Taşraya bakmak. (ss. 271-297). İletişim Yayınları.
• Bogdan, R. C. ve Biklen, S. K. (2007). Qualitative research for education: An introduction to theories and methods. London: Pearson Education Publishing.
• Bora, T. (2005). Taşralaşan ve taşrasını kaybeden Türkiye. İçinde T. Bora (Der.), Taşraya bakmak. (ss. 37-67). İletişim Yayınları.
• Bora, T. (2015). Cereyanlar: Türkiye’de siyasi ideolojiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T. ve Onaran, B. (2003). Nostalji ve muhafazakârlık: “mâzi cenneti”. İçinde T. Bora ve M. Gültekingil (Editörler.). Modern Türkiye’de siyasi düşünce cilt 5: Muhafazakârlık. (ss. 234-261). İletişim Yayınları.
• Boym, S. (2009). Nostaljinin geleceği. (F. B. Aydar, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Canefe, N. (2007). Anavatandan yavruvatana: Milliyetçilik, bellek ve aidiyet (D. Boyraz, Çev.). Bilgi. (Orijinal basım tarihi 2007). Cantek, L. (2019). Cumhuriyetin büluğ çağı: Gündelik yaşama dair tartışmalar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cassin, B. (2018). İnsan ne Zaman evindedir? Odysseus, Aeneas, Arendt (S. Kaynak, Çev.). Kolektif. (Orijinal basım tarihi 2016).
• Corbin, J. ve Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. San Jose: Sage Publications.
• Çelik, C. (2017). Taşrayı anlamak: Dönüşen taşra tasavvuru. İçinde K. Alver (Ed.), Taşra halleri. (ss. 27-41). Çizgi Kitabevi.
• Çiğdem, A. (2005). Taşra karalaması-küçük bir sosyolojik deneme. İçinde T. Bora (Der.), Taşraya bakmak. (ss. 101-115). İletişim Yayınları.
• Dağdeviren, E. ve Aksu, Y. (Yapımcı), & Aksu, Y. (Yönetmen). (2016). İftarlık Gazoz. [Sinema Filmi]. Türkiye.
• Davis, F. (1979). Mourning for yesterday: A sociology of nostalgia. New York: The Free Press.
• Durkheim, E. (2006). Toplumsal işbölümü (Ö. Özankaya, Çev.). Cem. (Orijinal basım tarihi 1893).
• Gürbilek, N. (1995). Yer değiştiren gölge. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gürbilek, N. (2012). Kötü çocuk Türk. İstanbul: Metis Yayınları.
• Laçiner, Ö. (2005). Merkez(ler) ve taşra(lar) dönüşürken. İçinde T. Bora (Der.), Taşraya bakmak. (ss. 13-37). İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2020). Türkiye’de toplum ve siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Maxwell, J. A. (1996). Qualitative research design: An interactive approach. California: Sage Publications.
• Megill, A. (1998). Aşırılığın peygamberleri: Nietzsche, Heidegger, Foucault, Derrida (T. Birkan, Çev). Bilim ve Sanat. (Orijinal basım tarihi 1985).
• Mumford, L. (2019). Tarih boyunca kent: Kökenleri, geçirdiği dönüşümler ve geleceği (G. Koca ve T. Tosun, Çev.). Ayrıntı. (Orijinal basım tarihi 1961).
• Narlı, M. (2013). Romanlar ve taşralar: Türk romanında taşra algıları üzerine bir değerlendirme. Bilig. 64, 285-316.
• Oktay, A. (1983). Yazılanla okunan. İstanbul: Yazko Yayınları.
• Onaran, A. Ş. (1994). Türk sineması I. cilt. İstanbul: Kitle Yayınları.
• Onaran, A. Ş. (1995). Türk sineması II. cilt. İstanbul: Kitle Yayınları.
• Özbek, M. (1991). Popüler kültür ve Orhan Gencebay arabeski. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özçınar, M. (2020). Yeni Türk sinemasında yersizyurtsuzluk olarak taşra. Turkish Studies. 15(3), 1993-2015.
• Özön, N. (2010). Türk sineması tarihi: 1896-1960. İstanbul: Doruk Yayınları.
• Sancar, S. (2014). Türk modernleşmesinin cinsiyeti: Erkekler devlet, kadınlar aile kurar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Satır, M. E. (2021). Yeni medya ve nostalji: TRT Arşiv üzerine bir değerlendirme. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi. 13(24), 116-129.
• Shils, E. (1982). The constitution of society. Chicago: Chicago University Press.
• Simmel, G. (2018). Paranın felsefesi (Ö. D. Aydın, Çev.). İthaki. (Orijinal basım tarihi 1900).
• Stauth, G. ve Turner, B. (1997). Nietzsche’nin dansı: Toplumsal hayatta hınç, karşılıklılık ve direniş (M. Küçük, Çev.). Ark. (Orijinal basım tarihi 1988).
• Suner, A. (2006). Hayalet ev: Yeni Türk sinemasında aidiyet, kimlik ve bellek. İstanbul: Metis Yayınları.
• Suner, A. (2012). Yusuf’u yanlış anlamak: Semih Kaplanoğlu’nun Yumurta-Süt-Bal üçlemesi üzerine. İçinde U. T. Arslan (Ed.), Bir kapıdan gireceksin: Türkiye sineması üzerine denemeler. (ss. 57-71). Metis Yayınları.
• Teksoy, R. (2005). Rekin Teksoy’un sinema tarihi I. cilt. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Tönnies, F. (2019). Cemaat ve cemiyet (E. Güler, Çev.). Vakıfbank. (Orijinal basım tarihi 1887).
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zürcher, E. J. (2019). Modernleşen Türkiye’nin tarihi (Y. Saner, Çev.). İletişim. (Orijinal basım tarihi 2003).