Anlam ve Eylem Olarak Şefkat Kavramı / The Concept of Compassion as a Meaning and Action / مفهوم الشفقة معنى وفعلا

Yıl 2019, Sayı: 9, 67 - 80, 19.07.2019

Recep Ertuğay Recep Ertuğay

Öz

Kavram, bir şeyin
dilden bağımsız varlığıdır. Bu varlık duruma göre dış dünyada ve ona bağlı
olarak zihinde bulunmaktadır. Bir davranış düzeni olarak İslâm Ahlâkı,
kavramları ve ıstılahlarıyla birlikte teorik olarak, ortaya konulup sonra
uygulanmış bir sistem değildir. Vahiy önce Hz. Peygamberin şahsında etkin
olmuş; çeşitli zamanlarda değişik vesilelerle nazil olan ayetler onun hayatında
insicamlı bir bütün teşkil etmiştir. Hz. Peygamberin etrafındaki insanlar
vahye; hem lisanı haliyle (Kur’an-ı Kerim) hem de bilfiil hayat/rol model
(Sünnet-i Nebî) olarak bu bütünlük içerisinde şahit olmuşlar ve bunu da bir
hayat tarzı olarak üstlenmişlerdir.^[1]
Böylece dilden ve fiilden bağımsız olduğu ifade edilen kavram/anlam/murat,
eyleme ve söyleme dönüşmek suretiyle somutlaşmıştır. Şefkat kavramı ile ilgili
olarak düşündüğümüzde durum şu minvaldedir. Allah, ‘Müşfik’ olunmasını
vahyetmiş, Hz. Peygamber bu emri, gereğini yerine getirmek ve tatbikatını
göstermek üzere yaşama/sünnete dönüştürmüş, Sahabe-i Kiramın da aynı minval
üzere Rasûlullâh’a ittiba etmesiyle bu içerik ‘şefkat’ olarak
isimlendirilmiştir.

Bu
isimlendirmenin süreçleri, -şefkat kavramının anlamı ve bu anlamın
ıstılah/terim haline dönüşmesi- irdelenirken; kavramın, Arap Dilinde, Kur’an’ı
Kerim’de ve Hadislerdeki kullanımı ele alınmak suretiyle isabetli bir sonuca
varılabilir. Bu nedenle, şefkat kavramını Arap dili açısından inceleyeceğiz.
Şefkati emretmesi, öğretimi ve eğitimine kaynaklık etmesi nedeniyle de
Kur’an’daki ifadesine bakacağız. Uygulama sahasına inişi, hayata aksedişi Hz.
Peygamberin anlayıp anlamlandırması yönüyle de Hadislerde yer alış biçimini ele
alarak kavramı tanımaya/tanıtmaya çalışacağız.

---

[1] Tahsin
Görgün, Cafer Sadık Yaran, Aliye Çınar, Enver Uysal, İslam Ahlak Esasları,
ANÜ, Yay., 2015. 66.

Anahtar Kelimeler

Sünnet, şefkat, kavram, anlam, eylem

مفهوم الشفقة معنى وفعلا

Öz

يعد المفهوم هو كيان الشيء المستقل عن اللغة. ويوجد هذا الكيان، حسب الظروف، في العالم الخارجي وفي العقل. لا تعد الأخلاق الإسلامية، التي هي نظام سلوكي، نظاما طرحت مفاهيمه ومصطلحاته نظريا ثم تم تطبيقها لاحقا. ولقد تجسد الوحي أولا في شخص النبي محمد صلى الله عليه وسلم، ثم شكلت الآيات التي نزلت في أوقات مختلفة ولأسباب متعددة كيانا متناغما في حياته. ولقد شهد من عاشوا حول النبي الوحي في صورة متكاملة بلسان الحال (القرآن الكريم) والحياة الفعلية النموذجية (السنة النبوية)، ليتبنوه كطريقة حياة يعيشون بها. وهكذا تجسد المفهوم/المعنى/المراد، المعبر عنه بشكل مستقل عن اللغة والفعل، في صورة تحول إلى قول وفعل. وعندما نفكر في مفهوم الشفقة، فإننا نرى ما يلي: لقد أوحى الله لنبيه أن يكون "مشفقا"، فح ا ول النبي هذا الأمر إلى سنة/أسلوب حياة من أجل تنفيذ ما فرض وتطبيقه عمليا، ليسمى هذا المفهوم ب"الشفقة" ولقد ت ابع الصحابة الكرام الرسول على نفس المنوال

وعندما تدرَس مراحل هذه التسمية، معنى مفهوم الشفقة وتحول هذا المعنى إلى مصطلح، يمكن الوصول إلى نتيجة صائبة من خلال تناول استخدام هذا المفهوم في اللغة العربية والقرآن الكريم والأحاديث النبوية الشريفة. ولهذا فإننا سنتناول مصطلح الشفقة من وجهة نظر اللغة العربية. وسنتطرق إلى مفهوم الشفقة في القرآن لأمره بها وكونه مصدرا لتعليمها وتعلمها. كما سنتناول انتقال المفهوم إلى ساحة التطبيق وانعكاسه على الحياة وطريقة تناولها في الأحاديث النبوية من خلال فهم النبي وتفسيرها

Anahtar Kelimeler

السناة, الشفقة, مفهوم, معنى, فعل

The Concept of Compassion as a Meaning and Action

Öz

    A concept is the existence of something independent of language. This being is present in the external world and in the mind depending on the situation. Islamic Morality as a system of behavior is not a system which has been put forward and applied together with its concepts and perspectives. Revelation initially became effective in the person of the Prophet; the verses, which were used for various occasions at various times, constituted a coherent whole in his life. The people around the Prophet witnessed the revelation both as their language (Quran) and as a real life / role model (Sunnah) in this integrity and adopted it as a life style. Thus, the concept/meaning/aim, which is stated to be independent of language and verb, was embodied by being transformed into action and discourse. When we think about the concept of compassion, the situation is as follows. Allah ordered man to be affectionate, the Prophet implemented this order in life / sunnah to fulfill the necessity and to demonstrate his practice, and this content was named as ‘compassion’ as the Companions of the Prophet obeyed Him.

    When the processes of this nomenclature - the meaning of the concept of compassion and the transformation of this meaning into a term- are examined, it can be possible to reach an accurate conclusion by studying the use of the concept in the Arabic language, the Qur'an and the hadiths. Therefore, we will examine the concept of compassion in terms of the Arabic language. We will also study it in the Qur'an as It commands compassion, and is a source of teaching and training. We will try to recognize / introduce the concept by considering the way of its taking place in the hadiths in terms of its reflection in life and the Prophet’s understanding and meaning.

Anahtar Kelimeler

Sunnah, compassion, concept, meaning, action

Kaynakça

• Ahmed Muhammed b. Hanbel, Müsned, thk, Şuayb el-Arnaûdî, Âdil Mürşîd, Müessetü’r-Risâle Yay., Beyrut, 1995-1416, XXII, 463, 506.
• Akay, Hasan, İslamî Terimler Sözlüğü, İşaret Yay., Ankara 1995.
• Asım Efendi, Seyyid Ahmet, Kamus Tercümesi, TYEKB. Yay., İstanbul, 2013.
• Budak, Selçuk, Psikoloji Sözlüğü, Bilim ve San’at Yay., Anakara 2003.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil, Sahîhu’l-Buhârî, Çağrı Yay., İstanbul, 1981.
• Develioğlu, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgât, Aydın Kitabevi Yay., Ankara 2007, 1121.
• Doğan, Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, Vadi Yay., Ankara 2001.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi, Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, Eser Yay., İstanbul, 1970.
• Fidan Ahmet, Kardaş, Nevin, Önen, Salih, Gökdemir, Sevgi, Erkıran, Hanifi, Koç, Hasan, Başbuğ, Namiye, Türkçe Sözlük, Millî Eğitim Basımevi, Yay., Ankara 1979.
• Fîrûz, Âbâdî, el-Kamûsu’l-Muhît, İhya’u-Türasi’l-Arabî, Yay., Beyrut, 1991.
• Foulquıe, Paul, Pedagoji Sözlüğü, Terc. Cenap Karakaya, Sosyal Yay., İstanbul 1994.
• Görgün, Tahsin, Cafer, Sadık, Yaran, Aliye, Çınar, Enver, Uysal, İslam Ahlak Esasları, ANÜ, Yay., 2015.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İmâdü’d-Dîn, İsmail b. Ömer, Hadislerle Kur’an Tefsîri, trc., Bekir Karlığa, Bedrettin Çetiner, Çağrı Yay., İstanbul 1991.
• İbn Manzûr, Ebu'l-Fadl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânü'l-Arab Beyrut 1956.
• Karaman, Fikret, Karagöz, İsmail, Paçacı, İbrahim, Canbulat, Mehmet, Gelişgen, Ahmet, Ural, İbrahim, Dini Kavramlar Sözlüğü, DİB Yay., Ankara, 2010.
• Karaman, Hayrettin, Çağırıcı, Mustafa Dönmez, İbrahim Kâfi, Gümüş, Sadretin, Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, DİB Yay., Ankara 2007.
• Kısakürek, Necip Fazıl, Çile, Büyük Doğu Yay., İstanbul, 1992.
• Kutluer, İlhan, “Muhabbet”, DİA, ,İstanbul, 2005.
• Köse, Saffet, Genetiği ile oynanmış Kavramlar ve Aile Medeniyetinin Sonu, Mehir Vakıf Yay., Konya 2015.
• Mustafa, İbrahîm, Mu’cemu’l-Vesîd, Mektebetül-İslâmiyye Yay.,tsz., yy.
• Mutçalı, Serdar, Arapça Türkçe Sözlük, Aralık Yay., İstanbul 1995.
• Müslim, Ebu'l-Hüseyin b. el- el-Haccâc, el-Kuşeyri en-Nisâbûrî Sahîhu Müslim, Thk., Halîl, Memûn Şeyhâ, Dâru’l-Marife, Lübnan, 2005.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman b. Şuayb, Sünen, thk., Çağrı Yay., İstanbul 1981.
• Özön, Mustafa Nihat, Osmanlıca Türkçe Sözlük, İnkılap Yay., Anakara 1979.
• İsfahanî, Râgıp, Müfredat, Trc., Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu, Çıra Yay., İstanbul, 2012.
• Rıza, Ahmet, Mucemi Metni’l-Luğa, Dar-ı Mektebi’l-Hayat, yay., Beyrut tsz.
• Ersoy, Mehmet Akif, Safahat, Ankara 2010.
• Serinsu, Ahmet, Sürmeli, Nedim, Alkan, Mehmet, Akyürek, Arif, Deliser, Ömer, Baştürk, Bilal, Çınar, Ayhan, Yusuf, Ali, Dîni Terimler Sözlüğü, MEB, Yay., 2008, 137.
• Şemseddin Sâmî, Kamus-i Türkî, Çağrı Yay., İstanbul, 2001.
• Tarhan, Nevzat, Duyguların Psikolojisi, Timaş Yay., İstanbul 2013.
• Tarhan, Nevzat, Makul Çözümler Aile İçi İletişim Rehberi, Timaş Yay., İstanbul, 2007.
• Tirmîzî, Ebû Îsâ Muhammed bin Îsâ, Sünen, thk., Beşâr b. Avâd, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut 1996.
• Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük, Erişim Tarihi: 17.02.2016, http://www.tdk.gov.tr.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvufî Terimler Sözlüğü, Kabak Yay., İstanbul 2001.
• Yeğin, Abdullah, Badıllı, Abdulkadir, Hekimoğlu, İsmail, Çam, İlham, Osmanlıca Türkçe Büyk Lügat, Ziya Ofset, Yay., İstanbul 1993.
• Zebîdi, Ebu'l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed, Tacü'l-Arus Min Cevahiri'l-Kamus, thk., Abdu’s-Settar Ahmet Ferac, Daru’l-İhya’i-Türasi’l-Arabiyye, Lübnan, 1965.