DİJİTAL EMEK BAĞLAMINDA INSTAGRAM: DİJİTAL EMEĞİN FARKINDALIĞI ÜZERİNE NİTEL BİR ÇALIŞMA

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 210 - 228, 01.12.2023

Batuhan Bozbay Selma Koç Akgül

https://doi.org/10.47107/inifedergi.1334513

Öz

Tarih boyunca toplumsal dönüşümler üretim araçlarıyla neyin, ne şekilde emek nesnesi kılınacağı ile yakından ilişkili olmuştur. Derebeyliği toplumunda emek nesnesi ekseriyetle toprak, iş bölümünün eşgüdümü ise sanayi toplumuna göre görece daha zayıftır. Sanayi toplumuna gelindiğinde emek nesnesi giderek daha gelişmiş üretim araçlarının yardımıyla ölçeklendirilebilen sanayi ürünleri olmuş, beraberinde iş bölümündeki eşgüdüm yoğunlaşmıştır. Böylece giderek üretim araçlarının ölçeklendirme imkânı sınırlarında üretim, toplumsal üretim haline gelmiştir. Fakat değişim devam etmektedir. Günümüzde dijitalleşme aslında üretim araçlarındaki dönüşüm sonucu ortaya çıkan yeni iş bölümü, bu iş bölümünün yeni bir eşgüdüm derecesi ve neyin emek nesnesi kılınacağına dairdir. Dijitalleşme sürecinde dünya insanlık tarihinde hiç olmadığı kadar yüksek düzeyde tedarik ve iletişim zinciriyle birbirine bağlanarak eşgüdümlü hale gelmiş, üretim araçlarının gelişmesiyle ölçeklendirme imkanları artmıştır. Böylece metalaşabilir şeylerin sınırları genişlemiş, sermaye ve iletişimin sınırları büyüdükçe dünya bir fabrikaya dönüşmüştür. Emek formasyonundaki böylesi bir dönüşüm toplumun tüm katmanlarında kendisini göstermektedir. Özellikle metalaşabilir şeylerin sınırları arttıkça iletişimin kendisi de meta haline gelmekte, böylece insan, en temel özüne yabancılaşmaktadır. İşte bu koşullar altında, emek formasyonundaki dönüşümü anlamlandırmak için ortaya atılan dijital emek kavramı, etik, ekonomi politik ve siyasi sorunları beraberinde getirmektedir. Bu problemler arasında etik boyutta dijital emek adına mahremiyetin zedelenmesi, verilerin gözetlenmesi problemi öne çıkarken; ekonomi politik bağlamda emeğin sömürülmesi; siyasi anlamda ise algoritmaların yarattığı yankı odaları dikkat çekmektedir. Ancak bu problemlerle ilgili emek üreticilerinin farkındalığına yönelik saha çalışmaları sınırlıdır. Bu nedenle çalışma giderek önemi artan dijital emek olgusu ve etkilerinin Instagram kullanıcıları tarafından nasıl algılandığı sorunsalı üzerine odaklanmıştır. Araştırmanın amacı Instagram kullanıcılarının platforma dijital emek girdisi sağlarken sömürü ve gözetlenmeye uğradıklarının farkındalık düzeyini saptamaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi tercih edilip maksimun örneklem çeşitlemesi kullanılarak 12 Instagram kullanıcısından oluşan çalışma grubuyla fenomonoloji deseni kapsamında derinlemesine görüşme yapılmıştır. Araştırmada kullanıcıların platform kullanımıyla dijital emek üretimi bağlamında sömürüye ve gözetlemeye uğratıldıklarının bilincinde olmadığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dijital emek, Instagram, dijital kapitalizm, sosyal medya, dijital medya, ekonomi politik

INSTAGRAM IN THE CONTEXT OF DIGITAL LABOR: A QUALITATIVE STUDY OF ON AWARENESS OF DIGITAL LABOR

Öz

Throughout history, social transformations have been closely related to the means of production and what will be made an object of labor and in what way. In the feudal society, the object of labor is mostly land, and the coordination of the division of labor is relatively weaker than in the industrial society. When it comes to industrial society, the object of labor has become industrial products that can be scaled with the help of more advanced production tools, and the coordination in the division of labor has intensified. Thus, production within the limits of the scaling possibility of the means of production has gradually become social production. However, change continues. Today, digitalization is actually about the new division of labor that emerged as a result of the transformation in the means of production, a new degree of coordination of this division of labor, and what will be made an object of labor. In the digitalization process, the world has become more coordinated by being connected to each other with supply and communication chains at a higher level than ever before in human history, and scaling opportunities have increased with the development of production tools. Thus, the boundaries of commoditizable things expanded, and as the boundaries of capital and communication expanded, the world turned into a factory. Especially as the limits of commoditizable things increase, communication itself becomes a commodity, thus human beings become alienated from their most basic essence. Under these conditions, the concept of digital labor, which was put forward to make sense of the transformation in labor formation, brings with it ethical, political economy and political problems. Among these problems, the problem of damaging privacy and surveillance of data in the name of digital labor in the ethical dimension stands out; exploitation of labor in the context of political economy; In the political sense, the echo chambers created by algorithms attract attention. However, field studies on the awareness of labor producers regarding these problems are limited. For this reason, the study focuses on the increasingly important phenomenon of digital labor and the problematic of how its effects are perceived by Instagram users. The aim of the research is to determine the awareness level of Instagram users that they are subjected to exploitation and surveillance while providing digital labor input to the platform. In the study, qualitative research method was preferred and maximum sampling variation was used, and an in-depth interview was conducted with the study group consisting of 12 Instagram users within the scope of the phenomenology pattern. The research found that users were not aware that they were subjected to exploitation and surveillance in the context of digital labor production through the use of the platform.

Anahtar Kelimeler

Digital labor, Instagram, digital capitalism, social media, digital media, political economy

Kaynakça

• Akgül, Koç, S. (2020). Dijital ekonomi ve medya endüstrisinin dijital serüveni. S. Koç ve B. Pazarbaşı (Ed.). Dijitalin ritmi: İletişim, Medya ve Kültür Alanlarında Yeni Perspektifler içinde (s. 111-149). İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Althusser, L. (2017). Kapital’i okumak. (1. Baskı). (Çev. I. Ergüden). İstanbul: Nora Kitap.
• Althusser, L. (2015). Marx için. (1. Baskı). (Çev. I. Ergüden). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (6. Baskı). (Çev. A. Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Bozbay, B. (2020). Ekonomi politik bağlamda sosyal ağlarda kişisel imajın işlevselleşmesi: Dijital emek. (Yüksek lisans tezi.) Ulusal Tez Merkezi. (611099).
• Rodriguez, S. (2019). As calls grow to split up Facebook, employees who were there for the Instagram acquisition explain why the deal happened. CNBC. Erişim adresi: https://www.cnbc.com/2019/09/24/facebook-bought-instagram-because-it-was-scared-of-twitter-and google.html#:~:text=Instagram%20co%2Dfounder%20Kevin%20Systrom,13%20employees%20at%20the%20time/
• Creswell, J.W. (2017). Araştırma deseni. (3. Baskı). (Çev. S. Beşir Demir). Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
• Crowley, D. ve Heyer, P. (2017). İletişim tarihi: teknoloji-kültür-toplum. (2. Baskı). (Çev. B. Ersöz). Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Datareportal.com. (2021). Digital 2023 Global Overview Report. Erişim adresi: https://datareportal.com/reports/digital-2021-global-overview-report/
• Datareportal.com. (2023). Digital 2023 Global Overview Report. Erişim adresi: https://datareportal.com/reports/digital-2023-global-overview-report/
• Kirksey, C. (2019). Online Marketing vs Traditional Marketing. Direction. Erişim adresi: https://direction.com/marketing/online-marketing-vs-traditional-marketing/
• Duman, K. ve Özdoyran, G. (2018). Dijital emek ve kullanıcı içeriğinin metalaşması: katılımcı sözlük yazarları üzerine inceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 75-99. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.419811
• Fuchs, C. (2016). Digital labor and imperialism. Monthly Review, 67(8), 14-24. https://doi.org/10.14452/MR-067-08-2016-01_2.
• Fuchs, C. (2015). Dijital emek ve karl marx. (1. Baskı). (Çev. T. Emre Kalaycı ve S. Oğuz). İstanbul: NoteBene.
• Fuchs, C. (2014). Sosyal medya: Eleştirel Bir Giriş. (1. Baskı). (Çev. D. Saraçoğlu ve İ. Kalaycı). İstanbul: NoteBene.
• Fuchs, C. (2021). Marx’ı yeniden okumak. (1. Baskı). (Çev. D. Saraçoğlu). İstanbul: NoteBene.
• Fuchs, C. ve Sandoval, M. (2014). Digital workers of the world unite! A framework for critically theorising and analysing digital labour. TripleC: Journal for a Global Sustainable Information Society, 12( 2). 486-563.
• Fuchs, C. ve Sevignani, S. (2013). What is digital labour? What is digital work? What’s their difference? And why do these questions matter for understanding social media?. TripleC: Journal for a Global Sustainable Information Society, 11(2), 237-293.
• Garfinkel, H. (1991). Studies in ethnomethodology. Cambridge: Polity Press.
• Ghanem, F. (2019). Awareness of digital labor in the economic system. International Journal of Business Marketing and Management (IJBMM), 4(5), 8-20.
• Geray, H. (2017). Toplumsal araştırmalarda nicel ve nitel yöntemlere giriş. Ankara Ütopya Yayınevi.
• Goffman, E. (2018). Günlük yaşamda benliğin sunumu. (2. Baskı). (Çev. B. Çezar). İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2014). Postmodernliğin durumu. (2. Baskı). (Çev. S. Savran). İstanbul: Metis Yayınları.
• Hardt, M. ve Negri, A. (2015). İmparatorluk. (3. Baskı). (Çev. A. Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hobsbawn, E. (2017). Sermaye çağı: 1848-1875. (1. Baskı). (Çev. U. Balaban). Ankara: Dost Kitapevi.
• Husserl, E. (2015). Fenomenoloji üzerine beş ders. (3. Baskı). (Çev. H. Tepe). Ankara: Bilgisu Yayıncılık.
• Husserl, E. (2014). Kesin bir bilim olarak felsefe. (1. Baskı). (Çev. A. Kaygı). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Huws, U. (2018). Küresel dijital ekonomide dijital emek. (1. Baskı). (Çev. C. Şeneşen). İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx, K. (2011). Ekonomi politiğin eleştirisine katkı. (6. Baskı). (Çev. S. Belli). Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K. (2018a). Felsefenin sefaleti. (4. Baskı). (Çev. A. Kardam). Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K. (2018b). Kapital: 1. Cilt. (1. Baskı). (Çev. M. Selik ve N. Satlıgan). İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx, K. (2013). Grundrisse. (2. Baskı). (Çev. A. Gelen). Ankara: Sol Yayınları.
• Mead, G.H. (2017). Zihin, benlik ve toplum. (1. Baskı). (Çev. Y. Erdem). Ankara: Heretik Yayınları.
• Miçoğulları, S.Ü. (2018). Yeni ekonomide dijital emek. International Journal of Labour Life and Social Policy, 1(5), 5-17.
• Özmakas, U. (2015). İnsan sermayesinin kaynağı: Maddi olmayan emek. Toplum ve Bilim, 135, 8-17.
• Pazarbaşı, B. (2020). Dijital çağda “habere inanmıyorsunuz” sahte haber, gazetecilik/ve gerçek. S. Koç Akgül ve B. Pazarbaşı (Ed.). Dijitalin ritmi: İletişim, medya ve kültür alanlarında yeni perspektifler içinde (s. 202-227). İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Pencole, M.A. (2018). Digital Labour. Krisis Journal for Contemporary Philosophy, 2, 39-41.
• Saf, H.H. (2018). Dijital emeğin biyopolitikası: Heteretopya ve mikropolitika mümkün mü?. Humanitas-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12). 78-95. doi: 10.20304/humanitas.424030.
• Farley, N. (2023). Meta blames weak advertising demand, rivals for q4 2022 revenue decline. Searchengineland. Erişim adresi: https://searchengineland.com/meta-blames-weak-advertising-demand-rivals-for-q4-2022-revenue-decline-392607#:~:text=Advertising%20revenue%20was%2097%25%20of,%E2%80%9D%20in%20the%20table%20below/
• Schütz, A. (2018). Fenomenoloji ve toplumsal ilişkiler. (1. Baskı). (Çev. A. Akan ve S. Kesikoğlu). Ankara: Heretik Yayınları.
• Smythe, D. (1977). Communications: Blindspot of Western Marxism. Canadian Journal of Political and Social Theory, 1(3), 1-28.
• Statista.com. (2023). Top companies in the world by market capitalization. Erişim adresi: https://www.statista.com/statistics/263264/top-companies-in-the-world-by-market-capitalization/
• Statista.com. (2022). Annual revenue generated by Meta Platforms from 2009 to 2022. Erişim adresi: https://www.statista.com/statistics/268604/annual-revenue-of facebook/#:~:text=In%202022%2C%20the%20revenue%20general,in%20the%20previous%20fiscal%20year/annual-revenue-of-facebook/#:~:text=In%202022%2C%20the%20revenue%20general,in%20the%20previous%20fiscal%20year
• Tr-tr.facebook.com. (2023). Reklam ilkelerimiz. Erişim adresi: https://tr-tr.facebook.com/business/about/ad-principles.
• Uzunoğlu, S. (2015). Yeni medyada dijital emek sömürüsü: Tüketiciden ürketiciye yeni medya, yeni sömürü pratikleri. Intermedia International E-journal, 2(1). 181-194.
• Toffler, A. (2008). Üçüncü dalga. (2. Baskı). (Çev. S. Yeniçeri). İstanbul: Koridor Yayıncılık.
• Weber, M. (2018). Sosyolojinin temel kavramları. (11. Baskı). (Çev. M. Beyaztaş). İstanbul: Yarın Yayınları.
• Woodcock, J. ve Johnson, M. (2019). The affective labor and performance of live streaming on Twitch.tv. Sage Journals: Television & New Media, 20(8), 1-17.
• Yağar, F. ve Dökme, S. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: Araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlilik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-9.
• Yıldırım, M.Ö. (2020). Akışkan modernite ile dijital emek süreçlerini birlikte düşünmek. Galatasaray İletişim Dergisi, 5, 30-32.