Özetleme Stratejileri Eğitiminin 7. Sınıf Öğrencilerinin Özetleme Başarısına Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 1, 388 - 412, 15.05.2024

Yusuf Aydın

https://doi.org/10.17679/inuefd.1209494

Öz

Bu araştırmada ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin özetleme stratejisini kullanma başarısına odaklanılmaktadır. Araştırmanın amacı 7. sınıf öğrencilerine verilen eğitimin, özetleme stratejisini kullanma başarısına etkisini belirlemektir. Öğrencilerin özetleme stratejisi ile ilgili görüş ve deneyimlerini belirlemek de araştırmanın bir diğer amacıdır. Bu amaçlar doğrultusunda araştırma hazırlık ve uygulama olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Hazırlık aşamasında eğitim durumları hazırlanmış, ölçme ve veri toplama araçları geliştirilmiştir. 32 öğrencinin katıldığı hazırlık aşaması 10 ders saatini kapsamaktadır. Uygulama aşaması ise 13 ders saatinde 30. öğrenci ile tamamlanmıştır. Hazırlık ve uygulama aşaması farklı öğrenci grupları üzerinde yürütülmüştür. Araştırmada tek grup ön test-son test deneysel model kullanılmıştır. Bununla birlikte özetleme stratejisine yönelik daha ayrıntılı bir görünüm sunmak amacıyla öğrencilerle görüşmeler de yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre verilen eğitim öğrencilerin özetleme stratejisini kullanma başarısında istatistiksel olarak anlamlı bir artışa neden olmamıştır. Alt özetleme stratejileri incelendiğinde ise öğrencilerin önemli bilgileri/ana düşünceleri kullanma başarısını istatistiksel olarak anlamlı bir biçimde artırmıştır. Görüşmeler öğrencilerin özetlemeye yönelik yeterli eğitim almadığını ve özetlemeye yönelik yanlış öğrenmelerinin bulunduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

özetleme stratejisi, özetleme stratejisi eğitimi, okuma eğitimi

Kaynakça

• Aktaş, E. ve Bayram, B. (2017). Ortaokul öğrencilerinin okuduğunu anlamada özetleme stratejilerini kullanma becerilerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(1), 346–360.
• Armbruster, B. B., Anderson, T. H., & Ostertag, J. (1987). Does Text Structure/Summarization Instruction Facilitate Learning from Expository Text? Reading Research Quarterly, 22(3), 331–346. https://doi.org/10.2307/747972
• Askew, S., & Lodge, C. (2004). Gifts, ping-pong and loops – linking feedback and learning. Içinde S. Askew (Ed.), Feedback for Learning (ss. 1–17). RoutledgeFalmer.
• Bean, T. W., & Steenwyk, F. L. (1984). The Effect of Three Forms of Summarization Instruction on Sixth Graders’ Summary Writing and Comprehension. Journal of Reading Behavior, 16(4), 297–306. https://doi.org/10.1080/10862968409547523
• Bensoussan, M., & Kreindler, I. (1990). Improving advanced reading comprehension in a foreign language: summaries vs. short-answer questions. Journal of Research in Reading, 13(1), 55–68. https://doi.org/https://doi.org/10.1111/j.1467-9817.1990.tb00322.x
• Boğa, K. (2019). Soru sorarak okuma stratejisinin iki dilli 7. sınıf öğrencilerinin özet çıkarma becerilerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Bogaerds-Hazenberg, S. T. M., Evers-Vermeul, J., & van den Bergh, H. (2020). A Meta-Analysis on the Effects of Text Structure Instruction on Reading Comprehension in the Upper Elementary Grades. Reading Research Quarterly, n/a(n/a). https://doi.org/https://doi.org/10.1002/rrq.311
• Brown, A. L., & Day, J. D. (1983). Macrorules for summarizing texts: The development of expertise. Journal of verbal learning and verbal behavior, 22(1), 1–14.
• Bulut, P. (2013). İlköğretim 5. sınıf öğrencileri ve öğretmenlerinin özetleme stratejilerinin değerlendirilmesi: Türkçe dersi örneği [Yayımlanmamış doktora tezi] Gazi Üniversitesi.
• Burgoon, J. N., Heddle, M. L., & Duran, E. (2010). Re-Examining the Similarities Between Teacher and Student Conceptions About Physical Science. Journal of Science Teacher Education, 21(7), 859–872. https://doi.org/10.1007/s10972-009-9177-0
• Çakır, Ö. (1995). Büyükölçekli kuralların öğretiminin okuduğunu anlamaya etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Çıkrıkçı, S. S. (2004). İlköğretim öğrencilerinde özetleme becerisinin gelişimi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Deneme, S. (2009). İngilizce öğretmen adaylarının özetleme stratejilerini kullanım tercihleri. Journal of Language and Linguistic Studies, 5(2), 85–91.
• Dilidüzgün, Ş. (2017). Metindilbilim ve Türkçe öğretimi: uygulamalı bir yaklaşım. Anı Yayıncılık.
• Doğan, Y. (2013). Dinleme eğitimi. Pegem Akademi. Graham, S., & Hebert, M. (2010). Writing to read: evidence for how writing can improve reading. https://production-carnegie.s3.amazonaws.com/filer_public/9d/e2/9de20604-a055-42da-bc00-77da949b29d7/ccny_report_2010_writing.pdf
• Hattie, J., & Timperley, H. (2007). The Power of Feedback. Review of Educational Research, 77(1), 81–112. https://doi.org/10.3102/003465430298487
• Hayes, D. A. (1989). Helping students GRASP the knack of writing summaries. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 33(2), 96.
• Karadağ, Ö. (2019). Türkçe ders kitaplarında yer alan özetleme etkinlikleri üzerine bir değerlendirme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 469–485. https://doi.org/10.16916/aded.449294
• Karatay, H., Güngör, H., Bolat, K. K. ve Okur, S. (2013). 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin özetleme becerileri. Prof. Dr. Abdurrahman Güzel’e Armağan, 277–298.
• Kaya, B., Ateş, S., Yıldırım, K. ve Rasinski, T. (2019). Geri bildirimin ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin akıcı yazma becerilerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 45(201), 189-205. http://eb.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/8413/3005
• Knudson, R. E. (1998). College students’ writing: An assessment of competence. The Journal of Educational Research, 92(1), 13–19.
• Kurnaz, H. ve Akaydın, Ş. (2015). Türkçe öğretmeni adaylarının bilgilendirici ve öyküleyici metinleri özetleme becerileri. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 141–156.
• Kuşdemir, Y., Düşünsel, C. M., & Çelik, M. (2018). İlkokul öğrencilerinin özetleme becerilerinin incelenmesi. Journal of Human Sciences, 15(2), 893–910.
• Li, J., & Wang, Q. (2021). Development and validation of a rating scale for summarization as an integrated task. Asian-Pacific Journal of Second and Foreign Language Education, 6(1), 11. https://doi.org/10.1186/s40862-021-00113-6
• MEB. (2015). Uluslararası Öğrenci Başarılarını Değerlendirme Programı PISA Örnek Okuma Becerileri Soruları. Millî Eğitim Bakanlığı, Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü. https://pisa.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_01/24130047_pisa-ornek-sorular-okumabecerileri.pdf
• Okuyan, H. Y. ve Gedikoğlu, Y. G. (2011). Öğretmenlerce üretilen yazılı özet metinlerin niteliksel özellikleri. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 1007–1020. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/223379
• Özçakmak, H. (2015). Türkçe öğretmeni adaylarının not alarak dinlemede özetleme stratejilerini kullanma becerileri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Özdemir, Y. ve Kıroğlu, K. (2019). Okuduğunu Anlama Becerilerinin Gelişimine Uzamsal Bir Bakış. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 85–124.
• Pothos, E. M., & Wills, A. J. (2011). Introduction. Içinde E. M. Pothos & A. J. Wills (Ed.), Formal Approaches in Categorization (ss. 1–17). Cambridge University Press.
• Rinehart, S. D., Stahl, S. A., & Erickson, L. G. (1986). Some Effects of Summarization Training on Reading and Studying. Reading Research Quarterly, 21(4), 422–438. https://doi.org/10.2307/747614
• Seidlhofer, B. (1991). Discourse analysis for summarisation [Doctoral dissertation]. University of London. Sever, S., Kaya, Z. ve Aslan, C. (2011). Etkinliklerle Türkçe öğretimi. Tudem.
• Shelton, A., Lemons, C. J., & Wexler, J. (2021). Supporting Main Idea Identification and Text Summarization in Middle School Co-Taught Classes. Interventıon in School And Clinic, 56(4), 217–223. https://doi.org/10.1177/1053451220944380
• Stevens EA, Vaughn S, House L, Stillman-Spisak S. (2020). The Effects of a Paraphrasing and Text Structure Intervention on the Main Idea Generation and Reading Comprehension of Students with Reading Disabilities in Grades 4 and 5. Sci Stud Read, 24(5), 365-379. doi: 10.1080/10888438.2019.1684925.
• Taylor, A. K., & Kowalski, P. (2004). Naïve Psychological Science: The Prevalence, Strength, and Sources of Misconceptions. The Psychological Record, 54(1), 15–25. https://doi.org/10.1007/BF03395459
• Terry, W. S. (2013). Kısa Süreli Hatırlama. B. Cangöz (Çev. Ed.) ve M. Mısırlısoy (Çev.) Öğrenme ve Bellek (3. Baskı, 385-432) içinde. Anı Yayıncılık (Orijinal eserin yayın tarihi 2013).
• Ülper, H. (2010). Okuma ve anlamlandırma becerilerinin kazandırılması. Nobel Yayın Dağıtım.
• Ülper, H. (2011). Öğrencilerin Ürettikleri Taslak Metinlerine Yönelik Geri Bildirim Almaya İlişkin Yeğleyişleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 280–300. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/181362
• Ülper, H. (2012). Taslak Metinlere Öğretmenler Tarafından Sunulan Geribildirimlerin Özellikleri. Eğitim ve Bilim, 37(165), 121–136.
• van Dijk, T. A., & Kintsch, W. (1983). Strategies of discourse comprehension. Academic Press New York.
• Webb, S. (2007). The Effects of Repetition on Vocabulary Knowledge. Applied Linguistics, 28(1), 46–65. https://doi.org/10.1093/applin/aml048
• Yu, G. (2009). The shifting sands in the effects of source text summarizability on summary writing. Assessing Writing, 14(2), 116–137. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.asw.2009.04.002