Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Law and Change: A Study of the Cultivation of Wasteland in the 16th-17th Century Ottoman Empire

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 2, 351 - 393, 31.12.2023
https://doi.org/10.12730/is.1109963

Öz

This article examines the nature of legal change in Islamic law through the case of the cultivation of wasteland (iḥyāʾ al-mawāt) in the 16th-17th century Ottoman Empire. Imber, one of the leading scholars in modern Ottoman historiography, argues that there was an incompatibility between qānūn and sharīʿah regarding the legal consequences of opening up wastelands (mawāts) for agriculture in the Empire. He asserts that the legal doctrine of the Ḥanafī school gives the right of full ownership (al-milk al-tāmm) to a person cultivating a wasteland with the permission of the ruler (imām), while the Ottoman sultans’ qānūns only grant this person the right of disposal (ḥaqq al-taṣarruf). Imber’s observation about the practice is accurate; however, his claim regarding the Ḥanafī school’s legal doctrine of iḥyāʾ al-mawāt needs revision. This article takes into consideration Ḥanafī nawāzil and fatāwá literature originating from Central Asia and Ottoman Anatolia to demonstrate that the doctrine in question underwent a slow and gradual but essential change over centuries, and then Ottoman Ḥanafī scholars interpreted the practice of the Empire based on this new doctrine, recognizing the sultan’s authority to grant only the right of disposal to those who wished to cultivate the wasteland, suggesting that there was not an actual contradiction between qānūn and sharīʿah on this issue.

Kaynakça

  • Abū l-Ṣuʿūd, Muḥammad ibn Muḥammad al-Iskilibī al-ʿImādī. Fatāwā-yi Abū l-Ṣuʿūd. Compiled by Bozānzādah. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Murad Molla, 1115, 0b-455b.
  • Abū l-Ṣuʿūd, Muḥammad ibn Muḥammad al-Iskilibī al-ʿImādī. Fatāwā-yi Abū l-Ṣuʿūd. Compiled by Walī Yagān ibn Yūsuf. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, İsmihan Sultan, 223, 0b-326a.
  • Abū l-Ṣuʿūd, Muḥammad ibn Muḥammad al-Iskilibī al-ʿImādī. Fatāwā-yi Abū l-Ṣuʿūd. Compiled by Walī Yagān ibn Yūsuf. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, İsmihan Sultan, 226, 0b-282a.
  • Abū l-Ṣuʿūd, Muḥammad ibn Muḥammad al-Iskilibī al-ʿImādī. Ma‘rûzât. Edited by Pehlul Düzenli. İstanbul: Klasik Yayınları, 2013.
  • Abū Yūsuf, Yaʿqūb ibn Ibrāhīm ibn Ḥabīb. Kitāb al-Kharāj. Edited by Ṭāhā ʿAbd al-Raʾūf Saʿd - Saʿd Ḥasan Muḥammad. Cairo: al-Maktabah al-Azhariyyah li-l-Turāth, n.d.
  • Akgündüz, Ahmed. Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri. 11 volumes. İstanbul: Fey Vakfı Yayınları, 1990-2016.
  • Aktan, Hamza. “İhyâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/7-9. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • ʿAlī Ḥaydar Efendī. Sharḥ-i Jadīd li-Qānūn al-Arāḍī. İstanbul: Shirkat-i Murattibiyyah Maṭbaʿahsi, 1321-1322 AH.
  • ʿĀrif Ḥikmat. al-Aḥkām al-marʿiyyah fī l-arāḍī l-amīriyyah. İstanbul: Dār al-Ṭibāʿah al-Maʿmūrah, 1265 AH.
  • Atçıl, Abdurrahman. Scholars and Sultans in the Early Modern Ottoman Empire. London: Cambridge University Press, 2017.
  • al-ʿAttābī, Abū Naṣr Aḥmad ibn Muḥammad. Al-Fatāwá l-ʿAttābiyyah (Jāmiʿ al-fiqh). İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Damat İbrahim, 710, 0b-249b.
  • Aydın, Mehmet Akif. “Liân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/172-173. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • al-ʿAynī, Badr al-Dīn Maḥmūd ibn Aḥmad. Al-Bināyah sharḥ al-Hidāyah. 13 volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 1420.
  • Ayoub, Samy A. “‘The Sulṭān Says’: State Authority in the Late Ḥanafī Tradition”. Islamic Law and Society 23/3 (2016), 239-278. https://doi.org/10.1163/15685195-00233p02
  • Ayoub, Samy A. Law, Empire and the Sultan: Ottoman Imperial Authority and Late Ḥanafī Jurisprudence. New York: Oxford University Press, 2020.
  • al-Bābartī, Akmal al-Dīn Muḥammad ibn Maḥmūd. Al-ʿInāyah sharḥ al-Hidāyah. 10 volumes. Beirut: Dār al-Fikr, n.d.
  • Balat Mahkemesi 1 Numaralı Sicil (964-965/1557-1558). Edited by Mehmet Akman et al. İstanbul: İSAM Yayınları, 2019.
  • Bālīzādah Muṣṭafá. Al-Aḥkām al-Ṣamadiyyah fī l-sharīʿah al-Muḥammadiyyah ʿalá l-madhhab al-Nuʿmāniyyah. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Yenicami, 675, 0b-700b.
  • Barkan, Ömer Lütfi. “Türk Toprak Hukuku Tarihinde Tanzimat ve 1274 (1858) Tarihli Arazi Kanunnamesi”. Türkiye’de Toprak Meselesi: Toplu Eserler 1. 291-375. İstanbul: Gözlem Yayınları, 1980.
  • Barkan, Ömer Lütfi. XV ve XVIıncı Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Ziraî Ekonominin Hukukî ve Malî Esasları, Birinci Cilt: Kanunlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü Neşriyatı, 1943.
  • al-Bazzār, Yūsuf ibn ʿUmar ibn Yūsuf al-Kādūrī. Jāmiʿ al-muḍmarāt wa-l-mushkilāt. Edited by ʿAmmār Muḥsin Fuʾād al-Rāwī. 5 volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 2018.
  • Bedir, Murteza. Buhara Hukuk Okulu: Vakıf Hukuku Bağlamında X-XIII. Yüzyıl Orta Asya Hanefî Hukuku Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: İSAM Yayınları, 2nd edition, 2014.
  • al-Bukhārī, Burḥān al-Sharīʿah Maḥmūd ibn Aḥmad. Al-Muḥīṭ al-Burḥānī. 25 volumes. Karachi: Idārat al-Qurʾān wa-l-ʿUlūm al-Islāmiyyah, 2004.
  • al-Bukhārī, Burḥān al-Sharīʿah Maḥmūd ibn Aḥmad. Dhakhīrat al-fatāwá. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Carullah Efendi, 650, 1b-388b.
  • al-Bukhārī, Burḥān al-Sharīʿah Maḥmūd ibn Aḥmad. Tatimmat al-fatāwá. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 2410, 1b-240a.
  • Chehata, Chafik. Etudes de Droit Musulman. Paris: Presses Universitaires de France, 1971.
  • Chīvīzādah, Muḥyī al-Dīn Meḥmed. Fatāwā-yi Chīvīzādah. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Kadızade Mehmed Efendi, 251, 0b-227b.
  • Chīvīzādah, Muḥyī al-Dīn Meḥmed. Majmūʿah-yi Chīvīzādah. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Carullah Efendi, 845, 1b-358a.
  • Çiftci, Adem. “Hanefî Fetva Geleneğinin Önemli Bir Halkası: el-Fetâva’l-Gıyâsiyye”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 35 (2020), 533-563.
  • Coulson, Noel James. A History of Islamic Law. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1964.
  • Coulson, Noel James. “The State and the Individual in Islamic Law”. International and Comparative Law Quarterly 6/1 (January 1957), 49-60. https://doi.org/10.1093/iclqaj/6.1.49
  • Eyüb Mahkemesi (Havâss-ı Refî‘a) 19 Numaralı Sicil (1028-1030/1619-1620). Edited by Yılmaz Karaca et al. İstanbul: İSAM Yayınları, 2011.
  • Farmān Ṣūratlari. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Atıf Efendi, 1734, 1a-285a.
  • al-Fatāwá l-Sīwāsiyyah. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Kılıç Ali Paşa, 487, 0b-174b.
  • Furat, Ahmet Hamdi. “17. Asır Osmanlı Taşrasında Bir Fakih Portresi: Ali en-Nisârî”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2019), 13-33. https://doi.org/10.32950/rteuifd.492435
  • Gerber, Haim. “Rigidity Versus Openness in Late Classical Islamic Law: The Case of the Seventeenth-Century Palestinian Muftī Khayr al-Dīn al-Ramlī”. Islamic Law and Society 5/2 (1998), 165-195. https://doi.org/10.1163/1568519982599481
  • Gerber, Haim. State, Society, and Law in Islam: Ottoman Law in Comparative Perspective. New York: State University of New York Press, 1994.
  • Hacak, Hasan. “Mülkiyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/541-546. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
  • Hallaq, Wael B. “From Fatwās to Furūʿ: Growth and Change in Islamic Substantive Law”. Islamic Law and Society 1/1 (1994), 29-65. https://doi.org/10.2307/3399430
  • Hallaq, Wael B. “Was the Gate of Ijtihād Closed?”. International Journal of Middle East Studies 16/1 (1984), 3-41. https://doi.org/10.1017/S0020743800027598
  • Hallaq, Wael B. Authority, Continuity, and Change in Islamic Law. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
  • al-Ḥalwānī, Shams al-aʾimmah ʿAbd al-ʿAzīz ibn Aḥmad. al-Mabsūṭ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 1381, 2a-852b.
  • al-Ḥaṣkafī, ʿAlāʾ al-Dīn Muḥammad ibn ʿAlī. al-Durr al-mukhtār sharḥ Tanwīr al-abṣār wa-jāmiʿ al-biḥār. Edited by ʿAbd al-Munʿim Khalīl Ibrāhīm. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 2002.
  • Ibn ʿĀbidīn, Muḥammad Amīn ibn ʿUmar. Radd al-mukhtār ʿalá l-Durr al-mukhtār. 6 volumes. Beirut: Dār al-Fikr, 1992.
  • Ibn Nujaym, Zayn al-Dīn ibn Ibrāhīm ibn Muḥammad al-Miṣrī. Al-Baḥr al-rāʾiq sharḥ Kanz al-daqāʾiq, along with Minḥat al-khāliq of Ibn ʿĀbidīn. 8 volumes. 2nd edition. Beirut: Dār al-Kitāb al-Islāmī, n.d.
  • Imber, Colin. “The Cultivation of Wasteland in Hanafī and Ottoman Law”. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae 61/1-2 (March 2008), 101-112. https://doi.org/10.1556/aorient.61.2008.1-2.10
  • Imber, Colin. Ebu’s-su‘ud: The Islamic Legal Tradition. London: Edinburgh University Press, 1997.
  • İnalcık, Halil. An Economic and Social History of the Ottoman Empire: 1300-1600. Edited by Halil İnalcık - Donald Quataert. 2 volumes. London: Cambridge University Press, 1994.
  • İnalcık, Halil. “Filāḥa: iv. Ottoman Empire”. The Encyclopaedia of Islam. Edited by Bernard Lewis – Charles Pellat – Joseph Schacht. 2/906-909. Leiden: Brill, 1991. http://dx.doi.org/10.1163/9789004206106_eifo_COM_0222
  • al-Jaṣṣāṣ, Abū Bakr Aḥmad ibn ʿAlī al-Rāzī. Sharḥ Mukhtaṣar al-Ṭaḥāwī fī l-fiqh al-Ḥanafī. 8 volumes. Beirut - Medina: Dār al-Bashāʾir al-Islāmiyyah - Dār al-Sirāj, 2010.
  • Johansen, Baber. “Legal literature and the Problem of Change: The Case of the Land Rent”. Islam and Public Law. 29-47. Edited by Chibli Mallat. Londra: Graham & Trotman, 1993.
  • Johansen, Baber. The Islamic Law on Land Tax and Rent: the Peasants’ Loss of Property Rights as Interpreted in the Hanafite Legal Literature of the Mamluk and Ottoman Periods. New York: Croom Helm, 1988.
  • “Kânûn-i Cedîd”. İslâm ve Osmanlı Hukûku Külliyâtı: Kamu Hukuku. Edited by Ahmed Akgündüz. 1/747-825. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, 2011.
  • Karakoç, Sarkis. Arāḍī Qānūnu ve Ṭapu Nizāmnāmahsi: Taḥshiyahli. İstanbul: İBB Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin, 2258.
  • al-Kāsānī, ʿAlāʾ al-Dīn Abū Bakr ibn Masʿūd ibn Aḥmad. Badāʾiʿ al-ṣanāʾiʿ fī tartīb al-sharāʾiʿ. 7 volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 1986.
  • al-Kashshī, Aḥmad ibn Mūsá. Majmūʿ al-nawāzil wa-l-wāqiʿāt wa-l-ḥawādith. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 2467, 1b-154b.
  • Khāliṣ Ashraf. Kulliyyāt-i Sharḥ-i Qānūn-i Arāḍī. Dārsaʿādah: Yuvanaki Panayotidis Maṭbaʿahsi, 1315 AH.
  • Khwājah Saʿd al-Dīn. Fatāwā-yi Khwājah Saʿd al-Dīn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 2728, 0b-215a.
  • Majmūʿat al-fawāʾid wa-l-fatāwá. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 914, 6b-383a.
  • al-Marghīnānī, Abū l-Ḥasan Burhān al-Dīn ʿAlī ibn Abī Bakr. al-Hidāyah fī sharḥ Bidāyat al-mubtadī. 4 volumes. Edited by Ṭalāl Yūsuf. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī, n.d.
  • al-Mawṣilī, Abū l-Faḍl Majd al-Dīn ʿAbd Allāh ibn Maḥmūd. al-Ikhtiyār li-taʿlīl al-Mukhtār. 5 volumes. Cairo: Maṭbaʿat al-Ḥalabī, 1937.
  • al-Nithārī, ʿAlī. al-Fawāʾid al-ʿaliyyah min al-masāʾil al-sharʿiyyah. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Nuruosmaniye, 2021, 1b-166a.
  • Öğüt, Salim. “Harim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/188-190. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
  • Özen, Şükrü. “Osmanlı Döneminde Fetva Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 3/5 (2005), 249-378.
  • Pehlivan, Bayram. Sultan, Reaya ve Hukuk: Klasik Dönem Osmanlı Devleti’nde Tarım Topraklarının Mülkiyeti Sorunu. İstanbul: Marmara University, Institute of Social Sciences, Ph.D. Dissertation, 2023.
  • Peters, Rudolph. “What Does it Mean to be an Official Madhhab? Hanafism and the Ottoman Empire”. The Islamic School of Law: Evolution, Devolution, and Progress. Edited by Peri Bearman – Rudolph Peters – Frank E. Vogel. 147-158. Cambridge: Harvard University Press, 2005.
  • Powers, David. “Fatwās as Sources for Legal and Social History: A Dispute over Endowment Revenues from Fourteenth-Century Fez”. al-Qantara 11/2 (1990), 295-341.
  • Qawānīn-i ʿUrfiyyah-ʾi Sulṭāniyyah. İstanbul: İBB Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, K223, 1b-147b.
  • al-Qudūrī, Abū l-Ḥusayn Aḥmad ibn Abī Bakr. Mukhtaṣar al-Qudūrī fī l-fiqh al-Ḥanafī. Edited by Kāmil Muḥammad Muḥammad ʿUwayḍah. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 1418 AH.
  • Ṣadr al-Shahīd, Ḥusām al-Dīn ʿUmar ibn ʿAbd al-ʿAzīz al-Bukhārī. al-Wāqiʿāt. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 1086, 1b-321a.
  • al-Samarqandī, Abū l-Layth Imām al-Hudá Naṣr ibn Muḥammad. Fatāwá l-nawāzil. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Carullah Efendi, 960, 1b-244a.
  • al-Sarakhsī, Abū Bakr Shams al-aʾimmah Muḥammad ibn Abī Sahl Aḥmad. al-Mabsūṭ. 30 volumes. Beirut: Dār al-Maʿrifah, 1993.
  • Schacht, Joseph. An Introduction to Islamic Law. Oxford: Clarendon Press, 1964.
  • Schacht, Joseph. The Origins of Muhammadan Jurisprudence. Oxford: Clarendon Press, 1950.
  • Sertoğlu, Midhat (ed.). Sofyalı Ali Çavuş Kanunnâmesi: Osmanlı İmparatorluğu’nda Toprak Tasarruf Sistemi’nin Hukukî ve Mâlî Müeyyede ve Mükellefiyetleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1992.
  • al-Shaybānī, Muḥammad ibn al-Ḥasan. al-Aṣl. 12 volumes. Edited by Mehmet Boynukalın. Beirut: Dār Ibn Ḥazm, 2012.
  • Shaykhīzādah, ʿAbd al-Raḥmān ibn Meḥmed. Majmaʿ al-anhur fī sharḥ Multaqá l-abḥur, along with al-Durr al-muntaqá of al-Ḥaṣkafī. 2 volumes. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī, n.d.
  • al-Ṭabarānī, Abū l-Qāsim Musnid al-dunyā Sulaymān ibn Aḥmad. Al-Muʿjam al-kabīr. 25 volumes. Edited by Ḥamdī ibn ʿAbd al-Majīd al-Salafī. Cairo: Maktabat Ibn Taymiyyah, 1994.
  • al-Uskūbī, Pīr Meḥmed. Muʿīn al-muftī fī-l-jawāb ʿalá l-mustaftī (Fatāwā-yi Uskūbī). İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Aşir Efendi, 133, 1b-352b.
  • al-Uskūbī, Pīr Meḥmed [as Mawlānā Pīrī Efendī]. Ṣuwar al-fatāwá (Muʿīn al-muftī). İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Amcazade Hüseyin Paşa, 243, 1b-245a.
  • al-Uskūbī, Pīr Meḥmed. Ẓahīr al-Quḍāh. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 852, 1b-87a.
  • al-Uskūbī, Pīr Meḥmed [as Üskübî Pir Mehmed Efendi]. “Zahîru’l-Kudât”. Osmanlı Kanunnameleri ve Hukukî Tahlilleri. Edited by Ahmed Akgündüz. 9/395-456. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 1996.
  • Üsküdar Mahkemesi 2 Numaralı Sicil (924-927/1518-1521). Edited by Rıfat Günalan et al. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010), 2/142.
  • Üsküdar Mahkemesi 51 Numaralı Sicil (987-988/1579-1580). Edited by Rıfat Günalan et al. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
  • al-Walwālijī, Abū l-Fatḥ ʿAbd al-Rashīd ibn Abī Ḥanīfah. al-Fatāwá l-Walwālijiyyah. 5 volumes. Edited by Miqdād ibn Mūsá Furaywī. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 2003.
  • al-Zaylaʿī, Fakhr al-Dīn ʿUthmān ibn ʿAlī. Tabyīn al-ḥaqāʾiq sharḥ Kanz al-daqāʾiq, along with al-Ḥāshiyah of Shihāb al-Dīn Aḥmad ibn Muḥammad al-Shalabī. 6 volumes. Cairo: Maṭbaʿat al-Kubrá l-Amīriyyah, 1895 AH.
  • Ziriklī, Khayr al-Dīn ibn Maḥmūd ibn Muḥammad. al-Aʿlām: Qāmūs tarājim li-ashhar al-rijāl wa-l-nisāʾ min al-ʿArab wa-l-mustaʿribīn wa-l-mustashriqīn. 8 volumes. Beirut: Dār al-ʿIlm li-l-Malāyīn, 2002.
Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 2, 351 - 393, 31.12.2023
https://doi.org/10.12730/is.1109963

Öz

Kaynakça

  • Abū l-Ṣuʿūd, Muḥammad ibn Muḥammad al-Iskilibī al-ʿImādī. Fatāwā-yi Abū l-Ṣuʿūd. Compiled by Bozānzādah. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Murad Molla, 1115, 0b-455b.
  • Abū l-Ṣuʿūd, Muḥammad ibn Muḥammad al-Iskilibī al-ʿImādī. Fatāwā-yi Abū l-Ṣuʿūd. Compiled by Walī Yagān ibn Yūsuf. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, İsmihan Sultan, 223, 0b-326a.
  • Abū l-Ṣuʿūd, Muḥammad ibn Muḥammad al-Iskilibī al-ʿImādī. Fatāwā-yi Abū l-Ṣuʿūd. Compiled by Walī Yagān ibn Yūsuf. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, İsmihan Sultan, 226, 0b-282a.
  • Abū l-Ṣuʿūd, Muḥammad ibn Muḥammad al-Iskilibī al-ʿImādī. Ma‘rûzât. Edited by Pehlul Düzenli. İstanbul: Klasik Yayınları, 2013.
  • Abū Yūsuf, Yaʿqūb ibn Ibrāhīm ibn Ḥabīb. Kitāb al-Kharāj. Edited by Ṭāhā ʿAbd al-Raʾūf Saʿd - Saʿd Ḥasan Muḥammad. Cairo: al-Maktabah al-Azhariyyah li-l-Turāth, n.d.
  • Akgündüz, Ahmed. Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri. 11 volumes. İstanbul: Fey Vakfı Yayınları, 1990-2016.
  • Aktan, Hamza. “İhyâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/7-9. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • ʿAlī Ḥaydar Efendī. Sharḥ-i Jadīd li-Qānūn al-Arāḍī. İstanbul: Shirkat-i Murattibiyyah Maṭbaʿahsi, 1321-1322 AH.
  • ʿĀrif Ḥikmat. al-Aḥkām al-marʿiyyah fī l-arāḍī l-amīriyyah. İstanbul: Dār al-Ṭibāʿah al-Maʿmūrah, 1265 AH.
  • Atçıl, Abdurrahman. Scholars and Sultans in the Early Modern Ottoman Empire. London: Cambridge University Press, 2017.
  • al-ʿAttābī, Abū Naṣr Aḥmad ibn Muḥammad. Al-Fatāwá l-ʿAttābiyyah (Jāmiʿ al-fiqh). İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Damat İbrahim, 710, 0b-249b.
  • Aydın, Mehmet Akif. “Liân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/172-173. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • al-ʿAynī, Badr al-Dīn Maḥmūd ibn Aḥmad. Al-Bināyah sharḥ al-Hidāyah. 13 volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 1420.
  • Ayoub, Samy A. “‘The Sulṭān Says’: State Authority in the Late Ḥanafī Tradition”. Islamic Law and Society 23/3 (2016), 239-278. https://doi.org/10.1163/15685195-00233p02
  • Ayoub, Samy A. Law, Empire and the Sultan: Ottoman Imperial Authority and Late Ḥanafī Jurisprudence. New York: Oxford University Press, 2020.
  • al-Bābartī, Akmal al-Dīn Muḥammad ibn Maḥmūd. Al-ʿInāyah sharḥ al-Hidāyah. 10 volumes. Beirut: Dār al-Fikr, n.d.
  • Balat Mahkemesi 1 Numaralı Sicil (964-965/1557-1558). Edited by Mehmet Akman et al. İstanbul: İSAM Yayınları, 2019.
  • Bālīzādah Muṣṭafá. Al-Aḥkām al-Ṣamadiyyah fī l-sharīʿah al-Muḥammadiyyah ʿalá l-madhhab al-Nuʿmāniyyah. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Yenicami, 675, 0b-700b.
  • Barkan, Ömer Lütfi. “Türk Toprak Hukuku Tarihinde Tanzimat ve 1274 (1858) Tarihli Arazi Kanunnamesi”. Türkiye’de Toprak Meselesi: Toplu Eserler 1. 291-375. İstanbul: Gözlem Yayınları, 1980.
  • Barkan, Ömer Lütfi. XV ve XVIıncı Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Ziraî Ekonominin Hukukî ve Malî Esasları, Birinci Cilt: Kanunlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü Neşriyatı, 1943.
  • al-Bazzār, Yūsuf ibn ʿUmar ibn Yūsuf al-Kādūrī. Jāmiʿ al-muḍmarāt wa-l-mushkilāt. Edited by ʿAmmār Muḥsin Fuʾād al-Rāwī. 5 volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 2018.
  • Bedir, Murteza. Buhara Hukuk Okulu: Vakıf Hukuku Bağlamında X-XIII. Yüzyıl Orta Asya Hanefî Hukuku Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: İSAM Yayınları, 2nd edition, 2014.
  • al-Bukhārī, Burḥān al-Sharīʿah Maḥmūd ibn Aḥmad. Al-Muḥīṭ al-Burḥānī. 25 volumes. Karachi: Idārat al-Qurʾān wa-l-ʿUlūm al-Islāmiyyah, 2004.
  • al-Bukhārī, Burḥān al-Sharīʿah Maḥmūd ibn Aḥmad. Dhakhīrat al-fatāwá. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Carullah Efendi, 650, 1b-388b.
  • al-Bukhārī, Burḥān al-Sharīʿah Maḥmūd ibn Aḥmad. Tatimmat al-fatāwá. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 2410, 1b-240a.
  • Chehata, Chafik. Etudes de Droit Musulman. Paris: Presses Universitaires de France, 1971.
  • Chīvīzādah, Muḥyī al-Dīn Meḥmed. Fatāwā-yi Chīvīzādah. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Kadızade Mehmed Efendi, 251, 0b-227b.
  • Chīvīzādah, Muḥyī al-Dīn Meḥmed. Majmūʿah-yi Chīvīzādah. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Carullah Efendi, 845, 1b-358a.
  • Çiftci, Adem. “Hanefî Fetva Geleneğinin Önemli Bir Halkası: el-Fetâva’l-Gıyâsiyye”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 35 (2020), 533-563.
  • Coulson, Noel James. A History of Islamic Law. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1964.
  • Coulson, Noel James. “The State and the Individual in Islamic Law”. International and Comparative Law Quarterly 6/1 (January 1957), 49-60. https://doi.org/10.1093/iclqaj/6.1.49
  • Eyüb Mahkemesi (Havâss-ı Refî‘a) 19 Numaralı Sicil (1028-1030/1619-1620). Edited by Yılmaz Karaca et al. İstanbul: İSAM Yayınları, 2011.
  • Farmān Ṣūratlari. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Atıf Efendi, 1734, 1a-285a.
  • al-Fatāwá l-Sīwāsiyyah. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Kılıç Ali Paşa, 487, 0b-174b.
  • Furat, Ahmet Hamdi. “17. Asır Osmanlı Taşrasında Bir Fakih Portresi: Ali en-Nisârî”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2019), 13-33. https://doi.org/10.32950/rteuifd.492435
  • Gerber, Haim. “Rigidity Versus Openness in Late Classical Islamic Law: The Case of the Seventeenth-Century Palestinian Muftī Khayr al-Dīn al-Ramlī”. Islamic Law and Society 5/2 (1998), 165-195. https://doi.org/10.1163/1568519982599481
  • Gerber, Haim. State, Society, and Law in Islam: Ottoman Law in Comparative Perspective. New York: State University of New York Press, 1994.
  • Hacak, Hasan. “Mülkiyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/541-546. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
  • Hallaq, Wael B. “From Fatwās to Furūʿ: Growth and Change in Islamic Substantive Law”. Islamic Law and Society 1/1 (1994), 29-65. https://doi.org/10.2307/3399430
  • Hallaq, Wael B. “Was the Gate of Ijtihād Closed?”. International Journal of Middle East Studies 16/1 (1984), 3-41. https://doi.org/10.1017/S0020743800027598
  • Hallaq, Wael B. Authority, Continuity, and Change in Islamic Law. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
  • al-Ḥalwānī, Shams al-aʾimmah ʿAbd al-ʿAzīz ibn Aḥmad. al-Mabsūṭ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 1381, 2a-852b.
  • al-Ḥaṣkafī, ʿAlāʾ al-Dīn Muḥammad ibn ʿAlī. al-Durr al-mukhtār sharḥ Tanwīr al-abṣār wa-jāmiʿ al-biḥār. Edited by ʿAbd al-Munʿim Khalīl Ibrāhīm. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 2002.
  • Ibn ʿĀbidīn, Muḥammad Amīn ibn ʿUmar. Radd al-mukhtār ʿalá l-Durr al-mukhtār. 6 volumes. Beirut: Dār al-Fikr, 1992.
  • Ibn Nujaym, Zayn al-Dīn ibn Ibrāhīm ibn Muḥammad al-Miṣrī. Al-Baḥr al-rāʾiq sharḥ Kanz al-daqāʾiq, along with Minḥat al-khāliq of Ibn ʿĀbidīn. 8 volumes. 2nd edition. Beirut: Dār al-Kitāb al-Islāmī, n.d.
  • Imber, Colin. “The Cultivation of Wasteland in Hanafī and Ottoman Law”. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae 61/1-2 (March 2008), 101-112. https://doi.org/10.1556/aorient.61.2008.1-2.10
  • Imber, Colin. Ebu’s-su‘ud: The Islamic Legal Tradition. London: Edinburgh University Press, 1997.
  • İnalcık, Halil. An Economic and Social History of the Ottoman Empire: 1300-1600. Edited by Halil İnalcık - Donald Quataert. 2 volumes. London: Cambridge University Press, 1994.
  • İnalcık, Halil. “Filāḥa: iv. Ottoman Empire”. The Encyclopaedia of Islam. Edited by Bernard Lewis – Charles Pellat – Joseph Schacht. 2/906-909. Leiden: Brill, 1991. http://dx.doi.org/10.1163/9789004206106_eifo_COM_0222
  • al-Jaṣṣāṣ, Abū Bakr Aḥmad ibn ʿAlī al-Rāzī. Sharḥ Mukhtaṣar al-Ṭaḥāwī fī l-fiqh al-Ḥanafī. 8 volumes. Beirut - Medina: Dār al-Bashāʾir al-Islāmiyyah - Dār al-Sirāj, 2010.
  • Johansen, Baber. “Legal literature and the Problem of Change: The Case of the Land Rent”. Islam and Public Law. 29-47. Edited by Chibli Mallat. Londra: Graham & Trotman, 1993.
  • Johansen, Baber. The Islamic Law on Land Tax and Rent: the Peasants’ Loss of Property Rights as Interpreted in the Hanafite Legal Literature of the Mamluk and Ottoman Periods. New York: Croom Helm, 1988.
  • “Kânûn-i Cedîd”. İslâm ve Osmanlı Hukûku Külliyâtı: Kamu Hukuku. Edited by Ahmed Akgündüz. 1/747-825. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, 2011.
  • Karakoç, Sarkis. Arāḍī Qānūnu ve Ṭapu Nizāmnāmahsi: Taḥshiyahli. İstanbul: İBB Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin, 2258.
  • al-Kāsānī, ʿAlāʾ al-Dīn Abū Bakr ibn Masʿūd ibn Aḥmad. Badāʾiʿ al-ṣanāʾiʿ fī tartīb al-sharāʾiʿ. 7 volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 1986.
  • al-Kashshī, Aḥmad ibn Mūsá. Majmūʿ al-nawāzil wa-l-wāqiʿāt wa-l-ḥawādith. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 2467, 1b-154b.
  • Khāliṣ Ashraf. Kulliyyāt-i Sharḥ-i Qānūn-i Arāḍī. Dārsaʿādah: Yuvanaki Panayotidis Maṭbaʿahsi, 1315 AH.
  • Khwājah Saʿd al-Dīn. Fatāwā-yi Khwājah Saʿd al-Dīn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 2728, 0b-215a.
  • Majmūʿat al-fawāʾid wa-l-fatāwá. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 914, 6b-383a.
  • al-Marghīnānī, Abū l-Ḥasan Burhān al-Dīn ʿAlī ibn Abī Bakr. al-Hidāyah fī sharḥ Bidāyat al-mubtadī. 4 volumes. Edited by Ṭalāl Yūsuf. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī, n.d.
  • al-Mawṣilī, Abū l-Faḍl Majd al-Dīn ʿAbd Allāh ibn Maḥmūd. al-Ikhtiyār li-taʿlīl al-Mukhtār. 5 volumes. Cairo: Maṭbaʿat al-Ḥalabī, 1937.
  • al-Nithārī, ʿAlī. al-Fawāʾid al-ʿaliyyah min al-masāʾil al-sharʿiyyah. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Nuruosmaniye, 2021, 1b-166a.
  • Öğüt, Salim. “Harim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/188-190. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
  • Özen, Şükrü. “Osmanlı Döneminde Fetva Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 3/5 (2005), 249-378.
  • Pehlivan, Bayram. Sultan, Reaya ve Hukuk: Klasik Dönem Osmanlı Devleti’nde Tarım Topraklarının Mülkiyeti Sorunu. İstanbul: Marmara University, Institute of Social Sciences, Ph.D. Dissertation, 2023.
  • Peters, Rudolph. “What Does it Mean to be an Official Madhhab? Hanafism and the Ottoman Empire”. The Islamic School of Law: Evolution, Devolution, and Progress. Edited by Peri Bearman – Rudolph Peters – Frank E. Vogel. 147-158. Cambridge: Harvard University Press, 2005.
  • Powers, David. “Fatwās as Sources for Legal and Social History: A Dispute over Endowment Revenues from Fourteenth-Century Fez”. al-Qantara 11/2 (1990), 295-341.
  • Qawānīn-i ʿUrfiyyah-ʾi Sulṭāniyyah. İstanbul: İBB Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, K223, 1b-147b.
  • al-Qudūrī, Abū l-Ḥusayn Aḥmad ibn Abī Bakr. Mukhtaṣar al-Qudūrī fī l-fiqh al-Ḥanafī. Edited by Kāmil Muḥammad Muḥammad ʿUwayḍah. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 1418 AH.
  • Ṣadr al-Shahīd, Ḥusām al-Dīn ʿUmar ibn ʿAbd al-ʿAzīz al-Bukhārī. al-Wāqiʿāt. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 1086, 1b-321a.
  • al-Samarqandī, Abū l-Layth Imām al-Hudá Naṣr ibn Muḥammad. Fatāwá l-nawāzil. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Carullah Efendi, 960, 1b-244a.
  • al-Sarakhsī, Abū Bakr Shams al-aʾimmah Muḥammad ibn Abī Sahl Aḥmad. al-Mabsūṭ. 30 volumes. Beirut: Dār al-Maʿrifah, 1993.
  • Schacht, Joseph. An Introduction to Islamic Law. Oxford: Clarendon Press, 1964.
  • Schacht, Joseph. The Origins of Muhammadan Jurisprudence. Oxford: Clarendon Press, 1950.
  • Sertoğlu, Midhat (ed.). Sofyalı Ali Çavuş Kanunnâmesi: Osmanlı İmparatorluğu’nda Toprak Tasarruf Sistemi’nin Hukukî ve Mâlî Müeyyede ve Mükellefiyetleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1992.
  • al-Shaybānī, Muḥammad ibn al-Ḥasan. al-Aṣl. 12 volumes. Edited by Mehmet Boynukalın. Beirut: Dār Ibn Ḥazm, 2012.
  • Shaykhīzādah, ʿAbd al-Raḥmān ibn Meḥmed. Majmaʿ al-anhur fī sharḥ Multaqá l-abḥur, along with al-Durr al-muntaqá of al-Ḥaṣkafī. 2 volumes. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī, n.d.
  • al-Ṭabarānī, Abū l-Qāsim Musnid al-dunyā Sulaymān ibn Aḥmad. Al-Muʿjam al-kabīr. 25 volumes. Edited by Ḥamdī ibn ʿAbd al-Majīd al-Salafī. Cairo: Maktabat Ibn Taymiyyah, 1994.
  • al-Uskūbī, Pīr Meḥmed. Muʿīn al-muftī fī-l-jawāb ʿalá l-mustaftī (Fatāwā-yi Uskūbī). İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Aşir Efendi, 133, 1b-352b.
  • al-Uskūbī, Pīr Meḥmed [as Mawlānā Pīrī Efendī]. Ṣuwar al-fatāwá (Muʿīn al-muftī). İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Amcazade Hüseyin Paşa, 243, 1b-245a.
  • al-Uskūbī, Pīr Meḥmed. Ẓahīr al-Quḍāh. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 852, 1b-87a.
  • al-Uskūbī, Pīr Meḥmed [as Üskübî Pir Mehmed Efendi]. “Zahîru’l-Kudât”. Osmanlı Kanunnameleri ve Hukukî Tahlilleri. Edited by Ahmed Akgündüz. 9/395-456. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 1996.
  • Üsküdar Mahkemesi 2 Numaralı Sicil (924-927/1518-1521). Edited by Rıfat Günalan et al. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010), 2/142.
  • Üsküdar Mahkemesi 51 Numaralı Sicil (987-988/1579-1580). Edited by Rıfat Günalan et al. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
  • al-Walwālijī, Abū l-Fatḥ ʿAbd al-Rashīd ibn Abī Ḥanīfah. al-Fatāwá l-Walwālijiyyah. 5 volumes. Edited by Miqdād ibn Mūsá Furaywī. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 2003.
  • al-Zaylaʿī, Fakhr al-Dīn ʿUthmān ibn ʿAlī. Tabyīn al-ḥaqāʾiq sharḥ Kanz al-daqāʾiq, along with al-Ḥāshiyah of Shihāb al-Dīn Aḥmad ibn Muḥammad al-Shalabī. 6 volumes. Cairo: Maṭbaʿat al-Kubrá l-Amīriyyah, 1895 AH.
  • Ziriklī, Khayr al-Dīn ibn Maḥmūd ibn Muḥammad. al-Aʿlām: Qāmūs tarājim li-ashhar al-rijāl wa-l-nisāʾ min al-ʿArab wa-l-mustaʿribīn wa-l-mustashriqīn. 8 volumes. Beirut: Dār al-ʿIlm li-l-Malāyīn, 2002.
Toplam 87 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil İngilizce
Konular Din Araştırmaları
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Bayram Pehlivan 0000-0002-6908-9571

Yayımlanma Tarihi 31 Aralık 2023
Gönderilme Tarihi 27 Nisan 2022
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023 Cilt: 14 Sayı: 2

Kaynak Göster

ISNAD Pehlivan, Bayram. “Law and Change: A Study of the Cultivation of Wasteland in the 16th-17th Century Ottoman Empire”. Ilahiyat Studies 14/2 (Aralık 2023), 351-393. https://doi.org/10.12730/is.1109963.

Web of Science Rank by Journal Citation Indicator (JCI)

2022-web-of-science-quarterly-bilgileri2.jpg