Kur’an’da Bazı Kelimelerin Kullanım Özelliklerine Dair Genel Kaideler

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 1, 86 - 104, 16.02.2017

Celalettin Divlekci

Öz

Kur’an kelimelerinin kullanım özelliklerine dair
tespitleri konu alan bu çalışmada, konunun tarihçesi ve kaynakları ele alınıp
tartışılmıştır. Kaynaklar klasik ve çağdaş olmak üzere iki kategoride
incelenmiş, bu arada asıl kaynak konumunda olan eserlerin tespitine
gidilmiştir. Çalışmada takip edilen yönteme ve konunun Kur’an ilimleri
içerisinde vücûh ve nazâirle olan ilişkisine yer verilmiştir.

Bu çerçevede, Kur’an kelimelerinin kullanım
özelliklerini, bağlam incelemesi ve istatistiki bir metotla ortaya koyan, çeşitli
eserlerde dağınık vaziyette bulunan otuz iki kadar kaide niteliğinde tespit bir
araya getirilmiştir. Tespitlerin seçiminde, Kur’an’ın anlaşılması ve
yorumlanmasında sorun oluşturan kimi meselelere çözüm getirebilecek türden
olmalarına dikkat edilmiştir. Seçilen tespitler, Kur’an’dan örneklerle daha da
anlaşılır hâle getirilmeye çalışılmıştır. Bu arada tespitlerin doğruluğu,
kelimenin Kur’an’da geçtiği yerler ve bağlamları incelenmek suretiyle gözden
geçirilirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kur’an Kelimeleri, Tefsir Usûlü, Bağlam, Üslûp, Kur'an ilimleri

General Principles On The Use Of The Quranic Verses

Öz

This study discusses the main
features of the use of the Quranic words in a historical context. It examines
the sources related to this subject in two categories, classical and
contemporary, and puts its emphasis to point out the original ones.  It gives a particular attention on the
methodology and how the study of the Quranic words has a close relation with wujūh
and nadhāir.

This study offers a corpus of
principles related to the use of the Quranic words. These principles are
gathered from various accounts by using the methodologies of contextual
analysis and statistics. In an effort to make the principles understandable,
this study draws on examples from the Quran. To verify the authenticity of
these principles, this study also pays close attention to the Quranic verses
and their contexts.

Anahtar Kelimeler

Qur’anic Words, Usool At-Tafseer (Methodology of Explaining the Qur'an), Context, Style, Qur’anic Sciences ('Ulum Al-Qur'an)

Kaynakça

• Abbâs, Fadl-Senâ, İ‘câzü’l-Kur’an, Amman: Dâru’l-Furkan, 2004.
• Abbâs, Fadl Hasen, Muhâdarât fî Ulûmi’l-Kur’an, Amman: Dâru’n-Nefâis, 2007.
• Abdullah Şehhâte, Ulûmu’t-Tefsîr, Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 2001.
• Aişe Abdurrahman, el-İ’câzü’l-Beyânî, Mısır: ty.
• Bureyk b. Said el-Karanî, Külliyâtü’l-Elfâz fi’t-Tefsîr, el-Cemi’yyetü’l-İlmiyyetü’s-Süûdiyye, Riyad: 2005.
• Divlekci, Celalettin, “Dilbilim ve Kur’an İlimleri Açısından el-Fîruzâbâdî’nin Besâir’i” Yüksek Lisans Tezi, SDÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2000.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf, el-Bahru’l-Muhît, thk. Adil Ahmed Abdülmevcud v.dğr., Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Ebu’l-Beka el-Kefevî, el-Külliyât, haz. Adnan Derviş, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.
• el-Fîruzâbâdî, Besâiru Zevi’t-Temyiz fî Letâifi’l-Kitabi’l-Aziz, thk. Ali en-Neccar, Kahire: y.y., 1969.
• İbrahim b. Samayil es-Sülemî, “Sıyagu’t-Tahrîm inde’l-Usûliyyîn”, Yüksek Lisans Tezi, Ummu’l-Kurâ Üniversitesi, 1431.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tahir, Tefsîru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbnü’l-Cevzî, Abdurrahman b. Ali, Nüzhetü’l-A’yüni’n-Nevâzır fî İlmi’l-Vücûh ve’n-Nezâir, thk. M. Abdulkerim er-Râdî, Beyrut: y.y., 1985.
• İbn Fâris, Ahmed, Kitâbü’l-Efrâd, thk. Hâtim Salih ed-Dâmin, Dimaşk: Dâru’l-Beşâir, 2002.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Bedâiu’l-Fevâid, thk. Ali b. Muhammed el-Umrân, y.y., Dâr Alemi’l-Fevâid, t.y.
• Halid b. Osman es-Sebt, Kavâidü’t-Tefsîr, Riyad: Dâr İbn Affân, 1997.
• Hasen, Abbâs, en-Nahvü’l-Vâfî, Mısır: Dâru’l-Meârif, ty.
• Hârûf, Muhammed Fehd, el-Müyesser fî’l-Kırââti’l-Erbea Aşara, Dımaşk: Dâru İbn Kesir, 1995.
• er-Râgıb, el-Isfehânî, Müfredâtü Elfâzı’l-Kur’an, thk. Safvan Adnân Dâvûdî Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1992.
• es-Sa’dî, Abdurrahman, el-Kavâidü’l-Hisân, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1999.
• Semin el-Halebî, Umdetü’l-Huffaz fî Tefsîri Eşrafi’l-Elfaz, thk. Muhammed et-Tuncî, Beyrut: y.y., 1993.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’an, Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1973.
• Şinkîtî, Muhammed, Advâü’l-Beyan, haz. Bekr b. Abdillah Ebû Zeyd, Mekke: Dâr Alemi’l-Fevâid, 1426.
• Komisyon, Kur’an Yolu, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Malatî Ebü’l-Hüseyin Muhammed b. Ahmed, et-Tenbîh ve’r-Red alâ Ehli’l-Hevâ ve’l-Bida’, nşr. Muhammed Zâhid el-Kevserî, Bağdat: Mektebetü’l-Müsennâ, 1968.
• el-Malekî, Ahmed b. Abdünnûr, Rasfü’l-Mebânî, thk. Ahmed Muhammed el-Harrât, Dimaşk: Dâru’l-Kalem 1985.
• Mukâtil b. Süleyman, Tefsîru Mukâtil, thk. Abdullah Şehhâte, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2002.
• ………, el-Vücûh ve’n-Nazâir, thk. Hâtim ed-Dâmin, Dübey: Merkezü Cumuati’l-Mâcid li’s-Sekâfe, 2006.
• Mustafa Öz, Avni İlhan, “Malatî, Ebu’l-Hüseyn” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003, c. XXVII, s. 467-468.
• Nagel, Tilman, “Târihî Araştırma Konusu Olarak Kur’an”, çev. Ali Dere, İslâmî Araştırmalar, 1-4, c. IX, (1996): s. 55.
• ez-Zerkeşî, el-Burhan fi Ulûmi’l-Kur’an, thk.Y. Abdurrahman Maraşlı v.dğr., Beyrut: Dâru’l-Marife, 1994.