Nüfuz Alanı Bağlamında Türkiye-Kuzey Makedonya İlişkileri (2010-2020)

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 5, 2870 - 2886, 31.12.2023

Murat Yiğit

https://doi.org/10.15869/itobiad.1366712

Öz

Türkiye’nin son dönemde Balkanlar’a yönelik ilgi ve iş birliğini artırmaya başlaması, genelde geçmiş bilinciyle irtibatlandırılmış ve kimi zaman da arkasında emperyal hedefler aranmıştır. Türkiye’nin bölgeye yönelik gerçekleşen yüksek miktardaki dış yardım faaliyetleri, Türkiye’nin Balkanlar’da yeniden nüfuz alanı kurma girişimi olarak da gösterilmiştir. Oysa askeri, siyasi, ekonomik ve kültürel parametrelerle yaklaşıldığında Türkiye’nin böyle bir nüfuz alanı edinmekten çok uzak olduğu, Balkanlar ile çok boyutlu ilişkilerini halen sınırlı bir düzeyde yürüttüğü anlaşılmaktadır. Bölgede Türkiye için önemli bir ortak olan, beş asırdan fazla Osmanlı hâkimiyetinde kalmış ve resmi dilleri arasında Türkçe’nin de bulunduğu Kuzey Makedonya bu bağlamda incelenmeye değer bir örnek teşkil eder. Siyasi temsil ve ittifak durumu, ekonomik ilişkiler ve işbirliği, askeri materyal ve sosyalizasyon gibi parametreler üzerinden Türkiye-Kuzey Makedonya ilişkilerinin ele alınması, bölgenin tamamı ile kurulan bağın düzeyi açısından bir gösterge teşkil edecektir. Tarihsel ve kültürel olarak yakın olmanın, siyasi ve ekonomik açıdan yakınlığı zorunlu bir netice olarak doğurmadığı, nüfuz alanı meydana getirmenin ise çok boyutlu, istikrarlı ve yoğun bir yaklaşıma bağlı olduğu bu örnek vesilesiyle görülmektedir. Bu çalışma kapsamında Türkiye’nin Kuzey Makedonya ile ilişkilerinin farklı boyutları anılan nüfuz parametreleri üzerinden ele alınacaktır. Yapılan değerlendirme neticesinde Türkiye’nin, Kuzey Makedonya’daki etkin aktörlerden biri olduğu, fakat pek çok açıdan diğer aktörlerin gerisinde kaldığı anlaşılmaktadır. Dahası, Türkiye’nin dış politika ve nüfuz araçlarının emperyalist olmaktan uzak, ağırlıklı olarak “yumuşak güç” merkezli araçlar olduğu ortaya çıkmaktadır. Böylece Türkiye’nin, Kuzey Makedonya’da kurduğu bağların tarihe ve ortak geçmişe referans yaptığı, kalkınma işbirliğini öne çıkardığı değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Türkiye, Kuzey Makedonya, İkili İlişkiler, Karşılaştırmalı Dış Nüfuz, Ekonomik, Askeri ve Kültürel İşbirliği

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Kuzey Makedonya, İkili İlişkiler, Karşılaştırmalı Dış Nüfuz, Ekonomik, Askeri ve Kültürel İşbirliği

Türkiye-North Macedonia Relations in the Context of Sphere of Influence

Öz

The growing interest towards and cooperation efforts of Turkey in the Balkans are closely associated with the historical past and sometimes described as "neo-imperialist”. Turkey's extensive foreign aid activities in the region have also been considered as Turkey's attempt to re-establish a sphere of influence in the Balkans. However, when approached from military, political, economic, and cultural perspectives, it is obvious that Turkey is far from acquiring such an area of influence and that it still maintains its multidimensional relations with the Balkans at a limited level. An important partner of Turkey in the region, North Macedonia, which remained under Ottoman rule for more than five centuries and whose official languages include Turkish, is the case worth examining in this context. Addressing Turkey-North Macedonia relations through parameters such as political representation and alliance status, economic relations and military cooperation indicates the level of ties established with the entire region. The case of Turkey-North Macedonia relations reveals that historical and cultural proximity does not necessarily lead to political and economic affinity and. In other words, developing a sphere of influence depends on a multi-dimensional, stable and comprehensive approach. This study aims to address different dimensions of Turkey's relations with North Macedonia through the above-mentioned parameters of influence. The study reveals that despite being one of the major actors in North Macedonia in many respects Turkey lags behind other players. Furthermore, Turkey's foreign policy tools designed to gain influence in the country are predominantly "soft power"-centered instruments and cannot be characterized as neo-imperialist Thus, the ties established by Turkey in North Macedonia refer to history and common past and highlight development cooperation.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, North Macedonia, Bilateral Relations, Comparative Foreign Influence, Economic, Military, and Cultural Cooperation

Kaynakça

• AA. (2019, 12 3). Türk dizileri Balkanlar'da Latin Amerika dizilerinin yerini aldı. Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/turk-dizileri-balkanlarda-latin-amerika-dizilerinin-yerini-aldi/1662085 adresinden alındı
• AA. (2021, 12 19). Türkiye, Kuzey Makedonya ordusuna tank taşıyıcı hibe etti. Anadolu Ajansı Resmi Web Sayfası: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turkiye-kuzey-makedonya-ordusuna-tank-tasiyici-hibe-etti/2222222 adresinden alındı
• BABALI, T. (2012). Türkiye - Makedonya İlişkileri: Süreklilik ve Değişim Unsurları ve Gelecek Perspektifi. Y. OKAY, & T. BABALI içinde, Türkiye-Makedonya İlişkileri (s. 21-40). İstanbul: Doğu Kitabevi.
• BİLGİN, Ö. (2019). Türkiye-Makedonya İlişkileri ve Makedonya Türklerinin Durumu (1991-2018) . Edirne: Trakya Üniversitesi SBE Balkan Çalışmaları ABD, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• CUMHURBAŞKANLIĞI. (2021, 1 30). Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kuzey Makedonya Anayasa Mahkemesi Başkanı Murat'ı kabul etti. TC Cumhurbaşkanlığı Resmi Web Sayfası: https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/124748/cumhurbaskani-erdogan-kuzey-makedonya-anayasa-mahkemesi-baskani-murat-i-kabul-etti#:~:text=Cumhurba%C5%9Fkan%C4%B1%20Recep%20Tayyip%20Erdo%C4%9Fan%2C%20Kuzey,Z%C3%BCht%C3%BC%20Arslan%20da%20haz%C4%B1r%20bulundu. adresinden alındı
• CUMHURİYET. (2022, 1 17). Türkiye'den Makedonya'ya askeri yardım. Cumhuriyet Gazetesi: https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiyeden-makedonyaya-askeri-yardim-388606#:~:text=T%C3%BCrkiye'nin%20bug%C3%BCne%20kadar%20Makedonya,i%C3%A7in%20bir%20araya%20geldik%22%20dedi. adresinden alındı
• ÇETİN, Ş., ABDULA, F., & BAYKAN, D. (2020, 3 27). Kuzey Makedonya NATO'nun 30'uncu üyesi oldu. 12 14, 2021 tarihinde Anadolu Ajansı Haber Sitesi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kuzey-makedonya-natonun-30uncu-uyesi-oldu-/1782278 adresinden alındı
• DHA. (2019, 7 16). Çavuşoğlu, Kuzey Makedonya Dışişleri Bakanı Nikola Dimitrov ile görüştü. 1 11, 2022 tarihinde Demirören haber Ajansı: https://www.dha.com.tr/son-dakika/cavusoglu-kuzey-makedonya-disisleri-bakani-nikola-dimitrov-ile-gorustu-1683206 adresinden alındı
• DÜNYA. (2014, 10 28). Türkiye'den, Makedonya'ya askeri yardım. Dünya Gazetesi: https://www.dunya.com/gundem/turkiye039den-makedonya039ya-askeri-yardim-haberi-261285 adresinden alındı
• EKİNCİ, M. (2019). Turkey’s Balkan Policy and Its Skeptics. Insight Turkey, 37-49.
• FBIC. (2023, 9 1). FBIC Interactive Data - Pardee Center. Public Tableau / Pardee Center: https://public.tableau.com/app/profile/pardeecenterifs/viz/FBICDataVizFinal_16195805654860/FBICInteractiveDataViz adresinden alındı
• HABER7. (2010, 11 21). Makedonya'da büyük ilgi gören 7 Türk dizisi. Haber 7 Haber Sitesi: https://www.haber7.com/medya/haber/646761-makedonyada-buyuk-ilgi-goren-7-turk-dizisi adresinden alındı
• HAST, S. (2014). Spheres of Influence in International Relations: History, Theory and Politics. Londra: Routledge.
• HÜRRİYET. (2021, 11 5). Türk askeri Makedonya'ya gidiyor. Hürriyet Gazetesi: https://www.hurriyet.com.tr/dunya/turk-askeri-makedonyaya-gidiyor-9957 adresinden alındı
• KODAL, T. (2014). Makedonya'nın Bağımsızlığını Kazanması ve Türkiye. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 377-396.
• MORGENTHAU, H. (1962). A Political Theory of Foreign Aid. The American Political Science Review, 301-309.
• MOYER, J., SWEIJS, T., BURROWS, M., & VAN MANEN, H. (2018). Power and Influence in A Globalized World. Washington: Atlantic Council.
• OEC. (2021, 12 2). Where does North Macedonia export to? . Observation of Economic Complexity: https://oec.world/en/visualize/tree_map/hs92/export/mkd/show/all/2010.2011.2012.2013.2014.2015.2016.2017.2018.2019/ adresinden alındı
• OEC. (2021, 12 2). Where does North Macedonia import from? Observation of Economic Complexity: https://oec.world/en/visualize/tree_map/hs92/import/mkd/show/all/2010.2011.2012.2013.2014.2015.2016.2017.2018.2019/ adresinden alındı
• RESMİ GAZETE. (2022, 2 12). Resmi Gazete Arşivi: Milletlerarası Andlaşmalar. Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete : https://www.resmigazete.gov.tr/ adresinden alındı
• RRUSTEMI, A., DE WIJK, R., DUNLOP, C., PEROVSKA, J., & PALUSHI, L. (2019). Turkey. A. RRUSTEMI, R. DE WIJK, C. DUNLOP, J. PEROVSKA, & L. PALUSHI içinde, Geopolitical Influences of External Powers in the Western Balkans (s. 129-147). Den Haag: Hague Center for Strategic Studies.
• SECURITY ASSISTANCE. (2021, 12 19). US Military Aid to North Macedonia, IMET Trainees Pivot Table. 12 19, 2021 tarihinde Security Assistance: https://securityassistance.org/foreign-military-training/ adresinden alındı
• SIPRI. (2022, 1 7). Arm Transfer Trade Register to North Macedonia 2001-
• 2020. Stockholm International Peace Research Center: https://armstrade.sipri.org/armstrade/page/trade_register.php adresinden alındı
• TC DIŞİŞLERİ. (2022, 1 1). Türkiye-Kuzey Makedonya İlişkileri. 1 14, 2022 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı: https://www.mfa.gov.tr/turkiye-makedonya-cumhuriyeti-siyasi-iliskileri-.tr.mfa adresinden alındı
• TCCB. (2018, 2 20). Makedonya Cumhurbaşkanı İvanov Cumhurbaşkanlığı Külliyesinde. 1 17, 2022 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Resmi Web Sayfası: https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/90487/makedonya-cumhurbaskani-ivanov-cumhurbaskanligi-kulliyesinde adresinden alındı
• TÜİK. (2021, 12 14). Dış Ticaret Verileri. Türkiye İstatistik Kurumu Resmi Sayfası: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=dis-ticaret-104&dil=1 adresinden alındı
• ÜSKÜP BÜYÜKELÇİLİĞİ. (2022, 1 1). Bağlı Birimler . 1 5, 2022 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Üsküp Büyükelçiliği Resmi Web Sayfası: http://uskup.be.mfa.gov.tr/Mission/Contact adresinden alındı WALT, S. (1987). The Origins of Alliances. New York: Cornell University Press.
• WORLDBANK. (2022, 2 4). Foreign direct investment, net inflows (BoP, current US$) - North Macedonia. Dünya Bankası Resmi Web Sayfası: https://data.worldbank.org/indicator/BX.KLT.DINV.CD.WD?end=2020&locations=MK&start=1994&view=chart adresinden alındı
• YİĞİT, M. (2021, 4 13). AFRİKA’NIN KESİK DAMARLARI: DARBELER YÜZYILINA NEOKOLONYALİZM PERSPEKTİFİNDEN BAKIŞ. 2 15, 2022 tarihinde darbeler.com: http://darbeler.com/afrikanin-kesik-damarlari-darbeler-yuzyilina-neokolonyalizm-perspektifinden-bakis-dr-murat-yigit/ adresinden alındı
• YİĞİT, M. (2023). Afrika'da Askeri Darbeler ve Dış Müdahale. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları