An Example from the First National Architectural Period: Edirne Union and Progress Club Building

Yıl 2024, Sayı: 21, 137 - 159, 31.01.2024

Atakan Balcı Erkan Atak

https://doi.org/10.26650/artsanat.2024.21.1273302

Öz

The First National Architectural Period is an architectural movement that generally showed its effect between 1900-1930. The aim of the architectural movement started to become widespread after the proclamation of the II. Constitutional Monarchy (1908) is based on the re-emergence of the classical elements of Ottoman and Seljuk architecture. Along with the Westernization process, Western-influenced arrangements in Ottoman architecture were opposed and classical architectural elements were implemented as a result of a common attitude by the architects of the period. In this context, the Union and Progress Club building, which was built in the city center of Edirne in 1913-1914, is the subject of the article. It aims to reveal the importance of the building in the style of the period with field research, various publications, photographs and drawings. In addition, the architectural definition of the building and its decorative features were emphasized, and comparisons were made with other examples with similar characteristics. The tiles in the interior and exterior of the building were produced in Kütahya, and the pattern decorations were prepared by the leading tile masters of the period, Mehmed Emin and Rıfat Osman. In general, it is concluded that the Union and Progress Club building was built in the style of the First National Architecture Period in terms of its architectural features such as its plan layout, crown door, pointed arched windows, wide eaves system, and tile decorations on the inside and outside.

Anahtar Kelimeler

National Architecture, Edirne, Union and Progress Club Building, Architect Kemaleddin

Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi’nden Bir Örnek: Edirne İttihat ve Terakki Kulübü Binası

Öz

Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi genel olarak 1900-1930 yılları arasında etkisini göstermiş mimari akımdır. II. Meşrutiyet’in (1908) ilanından sonra yaygınlaşmaya başlayan mimari akımın amacı Osmanlı ve Selçuklu mimarisinin klasik unsurlarını yeniden ortaya çıkarma anlayışı üzerine kuruludur. Bu akımla Batılılaşma süreci ile birlikte Osmanlı mimarisindeki Batı etkili düzenlemelere karşı çıkılmış ve dönemin mimarları tarafından ortak bir tutum sonucunda klasik mimari unsurlar yeniden hayata geçirilmiştir. Bu bağlamda 1913-1914 yıllarında Edirne şehir merkezinde inşa edilen İttihat ve Terakki Kulübü binası bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Saha araştırması, çeşitli yayınlar, fotoğraflar ve çizimler ile birlikte yapının dönem üslubu içerisindeki öneminin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bununla birlikte yapının mimari tanımı ve süsleme özellikleri üzerinde durularak benzer özellikler taşıyan diğer örnekler ile karşılaştırmalar yapılmıştır. Yapının iç ve dış kısımlarında yer alan çiniler Kütahya’da üretilmiş olup desen süslemeleri dönemin önde gelen çini ustası Mehmed Emin ve Rıfat Osman tarafından hazırlanmıştır. Genel olarak İttihat ve Terakki Kulübü binasının plan düzeni, taç kapısı, sivri kemerli pencereleri, geniş saçak sistemi, iç ve dış kısımlarda yer alan çini tezyinatı gibi mimari özellikleri barındırması açısından Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi üslubunda inşa edildiği sonucuna ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ulusal Mimarlık, Edirne, İttihat ve Terakki Kulübü Binası, Mimar Kemaleddin

Kaynakça

• Akar, Azade. “Tezyini Sanatlarımızda Vazo Motifleri.” Vakıflar Dergisi 8 (1969): 267-273. google scholar
• Alsaç, Üstün. “Türk Mimarlık Düşüncesinin Cumhuriyet Devrindeki Evrimi.” Mimarlık 11-12 (1973): 13. google scholar
• Alsaç, Üstün. Türk Mimarlığı. İstanbul: İletişim Press, 1991. google scholar
• Arlı, Hakan. “Kütahyalı Mehmed Emin Usta ve Eserlerinin Üslubu.” MA thesis, Istanbul University, 1989. google scholar
• Arseven, Celal Esad. Türk Sanatı. İstanbul: Cem Press, 1984. google scholar
• Aslanapa, Oktay. Osmanlı Devri Mimarisi. İstanbul: İnkılap Press, 2004. google scholar
• Aslanapa, Oktay. Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Press, 2018. google scholar
• Aslanoğlu, İnci. (1984). “Birinci ve İkinci Milli Mimarlık Akımları Üzerine Düşünceler,” Mimaride Türk Milli Üslubu Semineri. İstanbul: Atatürk Cultural Center Presidency Press, 1984, 41-51. google scholar
• Aslanoğlu, İnci. Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-1938. İstanbul: Bilge Culture and Art Press, 2010. google scholar
• Atak, Erkan. “Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın Külliyeleri Üzerine Bir Değerlendirme.” Sanat Tarihi Dergisi 31/2 (2022): 977-1015. google scholar
• Atak, Erkan. “Osmanlı Mimarisinde Lâle Devri Üslubu (Anadolu’daki Yansımalar).” Turkish Studies 13-10 (2018): 57-86. google scholar
• Balcı, Atakan. “Trakya Bölgesi I. Ulusal Mimarlık Dönemi Yapıları (Edirne, Tekirdağ, Kırklareli)”. MA thesis, Sakarya University, 2022. google scholar
• Bağbaşı, Tuğba. “Ankara’nın İki İncisi: 2. TBMM Binası ve Ankara Palas.” Asya Studies 4/10 (2019): 108-121. google scholar
• Bilar, Ender. Edirne Şehir Tarihçileri ve Eserleri. İstanbul: Hiperlink Press, 2019. google scholar
• Bilgi, Hülya. Suna ve İnan Kıraç Vakfı Koleksiyonu: Kütahya Çini ve Seramikleri. İstanbul: Pera Museum Press, 2005. google scholar
• Bozdoğan, Sibel. Modernizm ve Ulusun İnşası, Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür. İstanbul: Metis Press, 2002. google scholar
• Canım, Rıdvan. Sultanların Şehri-Şehirlerin Sultanı: Edirne Kitabı. İstanbul: Governorate of Edirne Press, 2014. google scholar
• Çelik, Zeynep. 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti: Değişen İstanbul. Translated by Selim Deringil. İstanbul: Türkiye İş Bankası Press, 2019. google scholar
• Demiriz, Yıldız. “Osmanlı Çini Sanatı.” Türkler Ansiklopedisi. 12. Ankara: Yeni Türkiye Press, 2002, 563-572. google scholar
• Demirsar Arlı, V. Belgin. “Kütahya Çiniciliği”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı. Edited by Gönül Öney And Zehra Çobanlı. İstanbul: Ministry of Culture and Tourism Press, 2007, 329-345. google scholar
• Eyice, Semavi. “Batılılaşma.” TDV İslam Ansiklopedisi. 5. İstanbul: Türkiye Diyanet Foundation Press, 1992, 171-181. google scholar
• Eyice, Semavi. “Empire.” TDV İslam Ansiklopedisi. 11. İstanbul: Türkiye Diyanet Foundation Press, 1995, 159-163. google scholar
• Eyice, Semavi. “XVIII. Yüzyılda Türk Sanatı ve Türk Mimarisinde Avrupa Neo-Klasik Üslubu.” Sanat Tarihi Yıllığı 9-10 (1981): 163-190. google scholar
• Gökşen, Tuğba Yüce. “Erken Cumhuriyet Döneminde Edirne’de Kentsel Gelişim.” MA thesis, Trakya University, 2017. google scholar
• Gülsen, Ömer. “Eklektisizm.” Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. 1. İstanbul: Yem Press, 1997, 505507. google scholar
• Gümüş, Müjde Dila. “Birinci Dünya Savaşında Mimarlık Yapmak: Vedad (Tek) Bey’in Harbiye Nezareti’ne Bağlı Çalışmaları.” Sanat Tarihi Yıllığı 30 (2021): 111-143. google scholar
• Hanioğlu, M. Şükrü. “İttihat ve Terakki Cemiyeti.” TDV İslam Ansiklopedisi. 23. İstanbul: Türkiye Diyanet Foundation Press, 2001, 476-484. google scholar
• Hasol, Doğan. 20. Yüzyıl Türkiye Mimarlığı. İstanbul: Yem Press, 2020. google scholar
• Karabekir, Kazım. İttihat ve Terakki Cemiyeti. İstanbul: Yapı Kredi Press, 2011. google scholar
• Kazancıgil, Ratip and Nilüfer Gökçe. Tosyavizade Dr. Rıfat Osman’ın Kaleminden Edirne. Edirne: Edirne Municipality Press, 2013. google scholar
• Kazancıgil, Ratip. “Dr. Rıfat Osman Bey ve Edirne Kültürüne Hizmetleri.” 1. Edirne Kültür Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. Governorate of Edirne Press, 2003, 29-34. google scholar
• Kuban, Doğan. Osmanlı Mimarisi. İstanbul: Yem Press, 2016. google scholar
• Kuruyazıcı, Hasan. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Mimar: Arif Hikmet Koyunoğlu, Anılar, Yazılar, Mektuplar, Belgeler. İstanbul: Yapı Kredi Press, 2008. google scholar
• Mülayim, Selçuk. “Maziperestler ve Sanat Tarihi.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 7/14 (2009): 11-32. google scholar
• Oktar, Suat and Arzu Varlı. “İttihat ve Terakki Dönemi’nin Ulusal Bankası: Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası.” Marmara Üniversitesi I.I.B.F. Dergisi 27/2 (2009): 1-20. google scholar
• Onur, Oral. Edirne’de Neo-Klasik Kentsel (Mimari) Yapılar. İstanbul: Ceren Press, 2019. google scholar
• Ödekan, Ayla. “Mimarlık ve Sanat Tarihi 1908-1980,” Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980. google scholar
• Edited by Sina Akşin. İstanbul: Cem Press, 1997, 505-590. google scholar
• Peremeci, Osman Nuri. Edirne Tarihi. İstanbul: Edirne and the Region’s Institution for Antiquities Lovers Press, 1939. google scholar
• Sarınay, Yusuf. “İmparatorluktan Cumhuriyete Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Gelişimi.” Türkler Ansiklopedisi. 14. Ankara: Yeni Türkiye Press, 2002, 1471-1500. google scholar
• Sarısakal, Beril. “Edirne’de Bir Maziperest: Tosyavizade Doktor Rıfat Osman.” MA thesis, Istanbul Technical University, 2019. google scholar
• Sayar, Ahmet Güner. “Rıfat Osman.” TDV İslam Ansiklopedisi. 35. İstanbul: Türkiye Diyanet Foundation Press, 2008, 105-106. google scholar
• Sözen, Metin and Mete Tapan. 50 Yılın Türk Mimarisi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Cultural Press, 1973. google scholar
• Sözen, Metin. Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Cultural Press, 1996. google scholar
• Tanman, M. Baha and Uşun Tükel. Arkeoloji ve Sanat Tarihi Araştırmaları: Yıldız Demiriz’e Armağan. İstanbul: Simurg Press, 2001. google scholar
• Tanyeli, Uğur. Mimarlığın Aktörleri: Türkiye 1900-2000. İstanbul: Garanti Galeri Press, 2007. google scholar
• Tapan, Mete. “Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı ve Sanatı.” Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. 1. İstanbul: Yem Press, 1997, 365-368. google scholar
• Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, “Halk Evi.” Date of Access June 21, 2022. google scholar
• https://parselsorgu.tkgm.gov.tr/#ara/idari/169914/433/2/1654253327947 google scholar
• Tekeli, İlhan and Selim İlkin. Mimar Kemaleddin’in Yazdıkları. Ankara: Şevki Vanlı Architecture Foundation Press, 1997. google scholar
• The Republic Archives of the Directorate of State Archives (COA), Siyasi Partiler, Cumhuriyet Halk Fırkası 1702/922/1, (January 22, 1943). google scholar
• Ünver, Süheyl. “Edirne’de Mimari Eserlerimizdeki Tabii Çiçek Süslemeleri Hakkında.” Vakıflar Dergisi 5 (1962): 15-17. google scholar
• Yavuz, Yıldırım. “Cumhuriyet Dönemi Ankara’sında Mimari Biçim Endişesi.” Mimarlık 11-12 (1973): 26-44. google scholar
• Yavuz, Yıldırım. “İkinci Meşrutiyet Döneminde Ulusal Mimari Üzerindeki Batı Etkileri 19081918.” ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi 2-1 (1976): 9-34. google scholar
• Yavuz, Yıldırım. İmparatorluktan Cumhuriyete Mimar Kemaleddin 1870-1927. Ankara: TMMOB Chambers of Architects and Directorate General of Foundations Press, 2009. google scholar
• Yetkin, Şerare. “Çini,” TDV İslam Ansiklopedisi. 8. İstanbul: Türkiye Diyanet Foundation Press, 1993, 329-335. google scholar
• 81 İlde Kültür ve Şehir: Edirne. Edited by Metin Eriş. Governorate of Edirne Press, 2013. google scholar