Material Characterization and Damage Assessment of Byzantine Rock-Cut Monastery: A Case Study of Kiyikoy Hagia Nicholas

Yıl 2024, Sayı: 21, 529 - 563, 31.01.2024

Şerife Özata Büşra Aktürk Engin Aktürk

https://doi.org/10.26650/artsanat.2024.21.1274271

Öz

Rock-cut historical structures have been constructed worldwide for various functions throughout history, including during the Byzantine Empire. The Kiyikoy Hagia Nicholas Monastery is an exceptional one of the surviving rock-hewn buildings in the Thrace Region. It has a basilical plan and was constructed in the Early Byzantine Period. The study goals are to provide original material characterization, suggestions for damage prevention and conservation measures for rock-cut structures of Byzantine architecture through this monastery case. Therefore, firstly the distinct architectural style of the building was revealed through a comprehensive analysis and by comparing it with similar structures. Then, a damage reconnaissance was performed and material samples were subjected to mechanical, physical, and chemical analyses and acid treatment experiments. Investigations focused on identifying the original materials and understanding the reasons for various decay and damage types observed in the monastery. Proposals for materials compatible with the original material, considering physical, mechanical, and chemical properties, were developed. The effectiveness of the characterization methods was explained. To prevent the effect of cracks, which is the main structural damage, constructing strengthening structural elements by using suitable materials was recommended. For non-structural damages, the removal of moisture in the main rock was recommended, and possible actions for surface cleaning, conservation and consolidation were described. It is concluded that the documentation, diagnostic and restoration steps developed for this monastery can be applied to similar Byzantine rock-cut structures.

Anahtar Kelimeler

Byzantine rock-cut heritage, Damage, Material characterization, Chemical analyses, Holistic conservation

Bizans Dönemi Kaya Oyma Manastırının Malzeme Karakterizasyonu ve Hasar Değerlendirmesi: Kıyıköy Aya Nikola Manastırı Örneği

Öz

Tarihî kaya oyma yapılar, Bizans İmparatorluğu Dönemi de dâhil olmak üzere tarih boyunca çeşitli işlevler için inşa edilmiş eserlerdir. Kıyıköy Aya Nikola Manastırı, Trakya Bölgesi›nde inşa edilen ve günümüze ulaşan nadir kaya oyma yapılardan biridir. Erken Bizans Dönemi’nde inşa edilmiştir ve bazilikal planlıdır. Bu çalışmada manastır örneği üzerinden Bizans mimarisi kaya oyma yapıları için özgün malzeme karakterizasyonu, hasar önleme önerileri ve koruma önlemleri oluşturmak amaçlanmıştır. Bu sebeple, öncelikle yapının kendine özgü mimarisi kapsamlı bir analiz ve benzer yapılarla karşılaştırma yoluyla ortaya çıkarılmıştır. Sonrasında hasar tespiti yapılmış ve malzeme örneklerinde mekanik, fiziksel, kimyasal analizler ve asit kaybı deneyleri gerçekleştirilmiştir. Araştırmalarda özgün malzemenin tanımlanması ve manastırda gözlemlenen çeşitli bozulma ve hasar türlerinin sebeplerinin anlaşılmasına odaklanılmıştır. Fiziksel, mekanik ve kimyasal özellikler dikkate alınarak orijinal malzeme ile uyumlu malzeme önerileri geliştirilmiştir. Karakterizasyon yöntemlerinin etkinliği açıklanmıştır. Temel yapısal hasar olan çatlakların etkilerini önlemek için uygun malzemeler kullanılarak sağlamlaştırma elemanlarının inşa edilmesi önerilmektedir. Yapısal olmayan hasarlar için ana kayadaki nem sorunlarının giderilmesi tavsiye edilmiş ve yüzey temizleme, koruma ve sağlamlaştırma için yapılabilecek çalışmalar aktarılmıştır. Bu manastır için geliştirilen belgeleme, teşhis ve restorasyon adımlarının benzer Bizans kaya oyma yapılarında uygulanabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hasar, Malzeme karakterizasyonu, Kimyasal analizler, Bütüncül koruma

Kaynakça

• Aydan, Ömer and Reşat Ulusay. “Geotechnical and Geoenvironmental Characteristics of Man-Made Underground Structures in Cappadocia, Turkey”. Engineering Geology 69/3-4 (2003): 245-272. doi:10.1016/S0013-7952(02)00285-5. google scholar
• Aysal, Namık, Sinan Öngen, Ertekin M. Doksanaltı, Okay Şahin, Ergün Çağıran, Derya Şahin, Mustafa Eruş, Mustafa Baykır and Fatih Kocaışık. “Mineralogical-Petrographical Investigations of the Building Blocks and Mortar-Plaster Samples of the Knidos Ancient City”. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi 19 (2019): 46-62. google scholar
• Becerra, Javier, Maripaz Mateo, Pilar Ortiz, Gines Nicolas and Ana Paulo Zaderenko. “Evaluation of the Applicability of Nano-Biocide Treatments on Limestones Used in Cultural Heritage”. Journal of Cultural Heritage 38 (2019): 126-135. google scholar
• Cardiano, Paola, Salvatore Ioppolo, Concetta De Stefano, Antonello Pettignano, Sergio Sergi and Pasquale Piraino. “Study and Characterization of the Ancient Bricks of Monastery of “San Filippo Di Fragalâ” in Frazzano ( Sicily )”. Analytica ChimicaActa 519 (2004): 103-11. doi:10.1016/j. aca.2004.05.042. google scholar
• Çam, Elif. “Characteristics of Byzantine Period Building Bricks Used in St. Jean Basilica (Ayasuluk Hill) and Anaia Church (Kadıkalesi).” MA Thesis, Izmir Institute of Technology, 2022. google scholar
• Dirimtekin, Feridun. “Midye Surları ve Aya Nikola Kilisesi”. Ayasofya Müzesi Yıllığı - Annual of Ayasofya Museum 5, 47-55. Istanbul: İstanbul Matbaası, 1963. google scholar
• Doğan, Özlem. “Kilikia Bölgesi’nde Bulunan Bizans Dönemi Kaya Kiliseleri’. MA Thesis, Mersin University, 2021. google scholar
• Duman, Çiğdem. “Kırklareli İli Vize Ilçesi Kıyıköy Beldesi Toplumsal Yaşamı Üzerine Bir İnceleme”. MA Thesis, Yildiz Technical University, 2007. google scholar
• Ekinci Şans, Bala. “Kuzeybatı Trakya’da (Lalapaşa-Pınarhisar) İslambeyli Formasyonu’nun ve Bentonit Oluşumlarının Jeolojisi, Mineralojisi, Jeokimyası ve Teknolojik Özellikleri”. PhD dissertation, Istanbul Technical University, 2018. google scholar
• ElBaghdady, Khaled Z., Sahar T. Tolba and Soha S. Houssien. “Biogenic Deterioration of Egyptian Limestone Monuments: Treatment and Conservation”. Journal of Cultural Heritage 38 (2019): 118-125. google scholar
• Erginal, Gülsen. “Kültür Mirası Turizmi Açısından Kaya Oygu Aya Nikola Manastırı (Kıyıköy, Kırklareli) ve Antropojenik Etkiler”. International Geography Symposium on the 30th google scholar
• Anniversary of TUCAUM. Ankara: Ankara University, Research Center of Turkish Geopraphy, 2018, 490-494. google scholar
• Erguvanlı, Kemal and Erdoğan Yüzer. “Past and Present Use of Underground Openings Excavated in Volcanic Tuffs at Cappadocia Area’. Proceedings of the 1st International Symposium on Storage of Excavated Rock Caverns. New York: Pergamon Press, 1977, 31-36. google scholar
• Eroğlu, Murat, Muhammet Bilgen, Ezgin Yetiş, Yusuf Kağan Kadıoğlu and Kıymet Deniz. “Archaeometric Analyses of the Building Materials for the Karabük Ovacik Çukur Mosque”. Art-Sanat Dergisi 16 (2021): 151-179. doi:10.26650/artsanat.2021.16.0006. google scholar
• Ersen, Ahmet. “Taş Korumada Son 20 Yıldaki Gelişmeler ve Yenilikler”. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi 10 (2013): 1-17. google scholar
• Evcim, Seckin. “Dağlık Frigya Bölgesi Bizans Dönemi Kaya Mimarisi”. PhD dissertation, Anadolu University, 2015. google scholar
• Evcim, Seçkin. “Frigya Bölgesi’nde Bizans Dönemi Kaya Mimarisi”. ODU Journal of Social Science Research 6/3 (2016): 861-876. google scholar
• Eyice, Semavi. Trakya’da Bizans Devrine Ait Eserler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Press, 1969. google scholar
• Eyice, Semavi and Nicole Thierry. “Le Monastere et Le Source Sainte Die Midye En Thrace Turque”. Cahiers Archeologiques 20 (1970): 47-76. google scholar
• General Directorate of Meteorology. “Official Statistics / Kırklareli”, 2023. Accessed June 10, 2023. https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=KIRKLARELI. google scholar
• Groot, Caspar, Geoff Ashall and John Hughes. Rilem Report 28: Characterisation of Old Mortars with Respect to Their Repair. Paris: RILEM Publishing 2004, 1-10. google scholar
• Halifeoğlu, Fatma Meral, Halide Sert and Süheyla Yilmaz. “Tarihi Kurt Köprüsü (Mihraplı Köprü, Vezirköprü) Restorasyonu Proje ve Uygulama Çalışmaları”. METU Journal of the Faculty of Architecture 30/2 (2016): 81-104. google scholar
• Hwidi, Rajeb Salem, Tengku Nuraiti Tengku Izhar and Farah Naemah Mohd Saad. “Characterization of Limestone as Raw Material to Hydrated Lime”. International Conference on Civil & Environmental Engineering. Kuala Lumpur: EDP Science, 2018, 1-8. google scholar
• Kahraman, Gülçin and Seden Acun Özgünler. “Aizanoi Antik Kentinde Bulunan Odeion Yapısının Malzeme Özellikleri ve Hasar Durumunun Incelenmesi”. Art-Sanat 16 (2021): 355-379. doi:10.26650/artsanat.2021.16.0012. google scholar
• Kahya, Yegan. “İstanbul Bizans Mimarisinde Kullanılan Tuğlanın Fiziksel ve Mekanik Özellikleri”. PhD dissertation, İstanbul Technical University, 1992. google scholar
• Kasmer, Özgü and Resat Ulusay. “Effects of Geo-Engineering Characteristics of the Soft Tuffs and Environmental Conditions on the Rock-Hewn Historical Structures at Zelve Open Air Museum, Cappadocia, Turkey”. Environmental and Engineering Geoscience 19/2 (2013): 149-171. doi:10.2113/gseegeosci.19.2.149. google scholar
• Kocaaslan, Murat. “Trakya, Kıyıköy Monografyası’. MA Thesis, Trakya University, 2000. google scholar
• Kurugöl, Sedat and Çiğdem Tekin. “Anadoluda Bizans Dönemi Kale Yapılarında Kullanılan Tuğlaların Fiziksel, Kimyasal ve Mekanik Özelliklerinin Değerlendirilmesi”. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi 25/4 (2010): 767-77. google scholar
• Lekkos, Pantelis K. Ol Moveç Tnç Bopeıaç Kaı Tnç ÂvaTohiKnç 0paKnç (The Monasteries of Northern and Eastern Thrace). Thessaloniki: Ekdosis Deduni, 1999, 1-62. google scholar
• Letzter, Jonathan. “Additions to Historic Buildings: Between Parasite and Prosthetic Architecture”. google scholar
• Journal of Architectural Conservation 29/1 (2022): 63-83. doi:10.1080/13556207.2022.2095803. google scholar
• Masonry Institute of America. “Efflorescence: Cause and Control”. Accessed June 08, 2023. https:// www.masonryinstitute.org/pdf/612.pdf. google scholar
• Mimiroğlu, İlker Mete. “Konya’nın Bizans Dönemi Dini Mimarisi”. PhD dissertation, Selcuk University, 2015. google scholar
• Mustafapasa Municipality. “Nevşehir Aya Nikola Manastırı (St. Nicholas Monastery and Church)”, 2022. Accessed December 15, 2022, https://mustafapasakapadokya.org/en/yapilar/st-nicholas-monastery-and-church. google scholar
• Ozata, Serife and Emine Gorun Arun. “Damage Assessment for Rock-Cut Dwellings and Warehouses: A Case Study in Bahceli Village, Cappadocia”. Masonry International 30/3 (2018): 81-90. google scholar
• Özata, Şerife and Emine Görün Arun. “Damage Assessment of Rock-Cut Ortahisar Castle in Cappadocia Region”. Gazi University Journal of Science 31/1 (2018): 1-11. google scholar
• Pardo, Jose Mana Fuentes and Ignacio Canas Guerrero. “Subterranean Wine Cellars of Central Spain (Ribera de Duero): An Underground Built Heritage to Preserve”. Tunneling and Underground Space Technology 21 (2006): 475-484. google scholar
• Sadik, Chaouki, Omar Moudden, Abdselam El Bouari and Iz Eddine El Amrani. “Review on the Elaboration and Characterization of Ceramics Refractories Based on Magnesite and Dolomite”. Journal of Asian Ceramic Societies 4/3 (2016): 219-233. doi:10.1016/j.jascer.2016.06.006. google scholar
• Sarıoğlu, Özge Özgür. “Trakya’da Roma ve Bizans Dönemi Yerleşmeleri, Anıtları, Erken Cumhuriyet Döneminde Koruma ve Restorasyon Modaliteleri Üzerine Bir Araştırma”. PhD dissertation, Trakya University, 2012. google scholar
• Serge, Nsengimana, Ashutosh Panigrahi and Senthil Kumar. “A Comprehensive Study of Crystalline Limestone : A Case Study from Khondalite Supergroup Rocks Belonging to Usilampatti Block, Tamil Nadu, S. India”. International Journal of Basic and Applied Research 8/12 (2018): 575586. google scholar
• Siegesmund, Siegfried and Rolf Snethlage. Stone in Architecture: Properties, Durability. London: Springer Berlin Heidelberg, 2014. google scholar
• State Planning Organization (Devlet Planlama Teşkilatı). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Alçı-Kireç-Kum-Çakıl-Mıcır-Boya Toprakları-Tuğla Kiremit Çalışma Grubu Raporu. Ankara: State Planning Organization, 2001. google scholar
• Stefanidou, Maria, Ioanna Papayianni and Vasiliki Pachta. “Analysis and Characterization of Roman and Byzantine Fired Bricks from Greece”. Materials and Structures/Materiaux et Constructions 48/7 (2015): 2251-2260. doi:10.1617/s11527-014-0306-7. google scholar
• Sülükçü, Selma. “Kapadokya Bölgesi’ndeki Kayadan Oyma Yeraltı Depolarının Duraylılığının Değerlendirilmesi”. PhD dissertation, Hacettepe University, 2019. google scholar
• The International Council on Monuments and Sites / International Scientific Committee for Stone, Illustrated Glossary on Stone Deterioration Patterns. France: The International Council on Monuments and Sites, 2008, 1-87. google scholar
• The Union of Chambers of Turkish Engineers and Architects. Türkiye’de Deprem Gerçeği ve TMMOB Makina Mühendisleri Odasının Önerileri Oda Raporu. Istanbul: Ankamat Printing, 2022), Accessed October 12, 2022 http://www1.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/8273773702779a0_ ek.pdf. google scholar
• Topal, Tamer and Vedat Doyuran. “Engineering Geological Properties and Durability Assessment of the Cappadocian Tuff”. Engineering Geology 47/1-2 (1997): 175-187. doi:10.1016/s0013-7952(97)00017-3. google scholar
• Toreno, Georgia, Daniela Isola, Paola Meloni, Gianfranco Carcangiu, Laura Selbmann, Silvano Onofri, Giulia Caneva and Laura Zucconi. “Biological Colonization on Stone Monuments: A New Low Impact Cleaning Method”. Journal of Cultural Heritage 30 (2018): 100-109. doi:10.1016/j.culher.2017.09.004. google scholar
• Turkish Standardization Institute. “TS EN 12390-3 : 2010 AC : Temmuz 2012 Beton - Sertleşmiş Beton Deneyleri - Bölüm 3 : Deney Numunelerinin Basınç Dayanımının Tayini Testing Hardened Concrete - Part 3 : Compressive Strength of Test Specimens.” Ankara: Turkish Standardization Institute, 2012, 1-6. google scholar
• Turkish Standardization Institute. “TS EN 15801: Kültürel varlıkların korunması - Deney metotları -Suyun kılcal emiliminin tayini (Conservation of cultural property - Test methods - Determination of water absorption by capillarity).” Ankara: Turkish Standardization Institute, 2010, 1-13. google scholar
• Turkish Standardization Institute. “TS EN 1936: Doğal taşlar - Deney yöntemleri - Gerçek yoğunluk, görünür yoğunluk, toplam ve açık gözeneklilik tayini (Natural Stone test methods. Determination of real density and apparent density, and of total and open porosity).” Ankara: Turkish Standardization Institute, 2010, 1-8. google scholar
• Ulukaya, Serhan, Afife Binnaz Hazar Yoruç, Nabi Yüzer and Didem Oktay. “Material Characterization of Byzantine Period Brick Masonry Walls Revealed in Istanbul (Turkey).” Periodica Polytechnica Civil Engineering 61/2 (2017): 209-215. doi:10.3311/PPci.8868. google scholar
• Ulusay, Reşat. The ISRM Suggested Methods for Rock Characterization, Testing and Monitoring:2007-2014. Edited by Reşat Ulusay. Cham: Springer, 2015. https://link.springer. com/content/pdf/10.1007/978-3-319-07713-0.pdf. google scholar
• Vagenas, Nikos V., Alexopoulos Gatsouli and Christos G. Kontoyannis. “Quantitative Analysis of Synthetic Calcium Carbonate Polymorphs Using FT-IR Spectroscopy”. Talanta 59/4 (2003): 831-836. google scholar
• Wallace, Sue Anne. “Byzantine Cappadocia: The Planning and Function of Its Ecclesiastical Structures V.II”. PhD dissertation, Australian National University, 1991. google scholar
• Witte, Eddy De. “Conservation of the Göreme Rock”. The Safeguard of the Rock-Hewn Churches of the Göreme Valley International Seminar Proceeding. Rome: A & J Servizi Grafici Editoriali, 1995, 109-124. google scholar
• Yaman, Yücel. “Kırklareli’. Yurt Ansiklopedisi. Vol. 7. Istanbul: Anadolu Press, 1983. 1-58. google scholar
• Yılmazer, İlyas, Saim Kale and Behiç Çongar. “The Time Factor Accelerating Deterioration in the Göreme Historical Site”. In The Safeguard of the Rock-Hewn Churches of the Göreme Valley International Seminar Proceeding. Rome: A & J Servizi Grafici Editoriali, 1995, 77-84. google scholar
• Yuan, Bo, Qingliang Yu and H. Jos Brouwers. “Time-Dependent Characterization of Na2CO3 Activated Slag”. Cement and Concrete Composites 84 (2017): 188-197. doi:10.1016/j. cemconcomp.2017.09.005. google scholar