VARAHŞA SARAYI DUVAR RESİMLERİ

Yıl 2013, Sayı: 57, 1 - 23, 02.01.2014

Gözde Sazak

Öz

Türk tarihinin en önemli devletlerinden olan ve ilk kez “Türk” adını taşıyan Gök-Türk Devleti, sanat tarihi açısından çok az incelenmiş bir dönemdir. Gök-Türklerin İstemi Kağan (552-576) yönetimiyle başlayan Batı kanadı hakimiyeti (552-709) ve bu dönemde Maveraünnehir bölgesinde yapılan sanat faaliyetleri, hem az incelenmiş hem de batılı tarihçi ve sanat tarihçiler tarafından “Türk” olarak adlandırılmamıştır. Bu makaledeki amacımız, Batı Gök-Türk Devleti'nin ve haleflerinin (I. ve II. Gök-Türk Devletleri arasındaki fetret devrinde sürekliliği korumuşlardır) hakimiyet dönemleri olan VI. ve VIII. yüzyıllar arasında Maveraünnehir bölgesinde bulunan Buhara Şehrine bağlı Varahşa yerleşim alanındaki Varahşa Sarayı'ndaki duvar resimlerini incelemektir. Bu inceleme sonunda Varahşa Sarayı duvar resimlerinin konulara göre sınıflandırılmasını yapmak, bu konular içerisindeki Türk kültürüne ait unsurları bulmak ve değerlendirmek hedeflenmektedir.

MURAL PAINTINGS OF VARAKHSHA PALACE

The Gokturk State, which is one of the important states of Turkish history, was scarcely analysed in terms of art history. The Gokturk State is first Turkish state which used “Turk” name. The Gokturks dominated the Western part (552-709) with the Istemi Khagan rule (552-576). The artistic activities of this period in Transoxiana were scantly examined and both Western historians and art historians did not name as Turk. In this article, the mural paintings of Varakhsha Palace will be examined. Varakhsha, which was a part of Transoxiana region, is an archeological site in Bukhara. This region was dominated by the Western Gokturks between the 6th and 8th centuries. At the end of this examination, it aims to categorize the mural paintings of Vararkhsha palace according to their subjects and to find the evidence of Turkic culture and finally to evaluate the paintings.

Anahtar Kelimeler

Varahşa, Saray, Duvar Resimleri, Gök-Türk, Türk Kültürü.

Kaynakça

• Belenitsky, A, Archaeologia Mvndi Central Asia, Nagel Publihers, Geneva 1968. Esin, E., “Bağdaş ve Çökme, Türk Töresinde İki Oturuş Şeklinin Kadim İkonografisi”, Sanat Tarihi Araştırmaları III, Ayrı Basım, (İstanbul 1970), s. 231-2 __________, “Farabi’yi Yetiştiren Kengeres Türk Muhitinin Kültür ve San’atı”, İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, VI, Ayrı Basım, (İstanbul 1976), s. 81-1 __________, “İbni Sina Çevresinde Türk Kültürü”, Uluslararası İbni Sina Sempozyumu Bildirileri, Ayrı Basım, (Ankara 17-20 Ağustos 1983), s. 531-5 __________, İslamiyet’ten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslam’a Giriş, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1978. __________, Türk Sanatında İkonografik Motifler, Kabalcı Yay., İstanbul 200 __________, “Türkistan Türk Devlet ve Beylikleri”, Tarihte Türk Devletleri , Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara 1987. __________, ““Türk-ul Acem”lerin Eseri Samarra Cavsak Ul- Hakani Dıvar Resimleri”, Sanat Tarihi Yıllığı, V, (İstanbul 1973), s. 309-358. Baratova, L. S., “Orta Asya’daki Türk Kağanlığı (M.S. 600-800)”, Türkler Ansiklopedisi, II (Ankara 2001), 89-96. Gabain, A. V., Einführung In Die Zentralasienkunde, Wissenschaftliche Buchgesellschaft Darmstadt, Germany 1979. Frumkin, G., Archaeology In Sovıet Central Asia, E.J. Brill, Leiden/Köln 19 Marshak, B. I., Legends, Tales, and Fables in the art of Sogdiana / by Boris Marshak ; with an Appendix by Vladimir A. Livshits, Bibliotheca Persica Press, New York 2002. __________, “Türkler ve Sogdlular”, Türkler Ansiklopedisi, II (Ankara 2001), 170-178. Nil’sen, A., Stanovlenie Feodal’ nog Arxitektura Sredney Arzii (V-VIII BB.), Hayka , Taşkent 1966.
• Ögel, B., Türk Kültür Tarih ine Giriş 8, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2000 3 . A Survey of Persian Art, ed. A. U. Pope, Oxford- Newyork 1938-1939. Rice, T. T., Ancient Arts of Central Asia, Thames and Hudson, London 19 Smirnova, O. I., Katalog Monet s Gorodişçe Pencikent, Moskova 1963. __________, Svodniy Katalog Sogdiyskikh Monet, Izdatelstvo Nauka Glavnaya Redakthiya Votoçnoy Litaroturi, Moskova 1981. Şişkin, V. A., Varahşa, Moskva 1963. Togan , İ.-G. Kara-C. Baysal, Eski T’ang Tarihi (Chiu T’ang-shu), TTK Yay., Ankara 2006. Togan, Z. V., Umumi Türk Tarihine Giriş, Enderun Kitabevi, İstanbul 1981 3 . Vaissiere De La E., Sogdian Traders A History, çev. James Ward, Brill Leiden, Boston 2005.