SÜREYYA (PAŞA) İLMEN VE SERBEST CUMHURİYET FIRKASI

Yıl 2013, Sayı: 57, 127 - 145, 02.01.2014

Ö. Kürşad Karacagil

Öz

Bu makalede Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında yaşamış askeri, kültürel, ticari ve siyasi faaliyetleriyle dikkat çeken Süreyya (Paşa) İlmen'in siyasi hayatına değinilerek, kurucuları arasında bulunduğu Serbest Cumhuriyet Fırkası'ndaki faaliyetleri incelenmiştir. Bu bağlamda Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kuruluş süreci Süreyya Paşa'nın partiye katılmasının sebepleri, parti içerisindeki faaliyetleri ve partinin kapanmasına giden süreçte Süreyya Paşa'nın görüşleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

SÜREYYA PASHA (İLMEN) AND THE FREE REPUBLICAN PARTY

This essay concentrates on the political life of Süreyya Pasha (İlmen) who was the distinguished figure of military, commercial, political and cultural realm in the late Ottoman and early Republican period. It specifically focuses on his activities in the Liberal Republican Party which he was also one of the founders. It is examined the reasons behind his participation in the party and his activities. In the process of the end of party, his ideas are here deeply studied.

Anahtar Kelimeler

Süreyya Paşa, Serbest Cumhuriyet Fırkası, Fethi Bey, Gazi Mustafa Kemal Paşa.

Kaynakça

• Arşivler Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) Süreli Yayınlar Akşam Cumhuriyet İkdam Milliyet Vakit Yarın TBMM Zabıt Ceridesi, 3. Devre Kitap ve Makaleler Ağaoğlu, Ahmet, Serbest Fırka Hatıralarım, İstanbul 1969. Avşar, Abdülhamit, Bir Partinin Kapanmasında Basının Rolü: Serbest Cumhuriyet Fırkası, İstanbul 1998. Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam-Mustafa Kemal, III, 1922-1938, İstanbul 1992. Balkaya, İhsan Sabri, Serbest Cumhuriyet Fırkası Arşiv Belgelerine Göre 1930 Belediye Seçimleri, Erzurum 2006. Emrence, Cem, 99 Günlük Muhalefet Serbest Cumhuriyet Fırkası, İstanbul 2006. İlmen, Süreyya, Askeri Cep Takvimi, İstanbul 1326 (1910). __________, 1947 Süreyya Takvimi , İstanbul 1947. __________, Türkiye de Tayyarecilik ve Balonculuk Tarihi , İstanbul 19 __________, Dört Ay Yaşamış olan Zavallı Serbest Fırka, İstanbul 1951. __________, Maliyemize Armağan, İstanbul 1951.
• __________, Milli Korunma Kanunu Gayri Menkul Sahipleri Derneği, İstanbul 1952. __________, Hayat Bilançom , İstanbul 1955. __________, Teşebbüslerim, Reisliklerim, İstanbul 2001. İlmen, Vedii, “Süreyya (İlmen) Paşa’nın Anıları-I”, Tarih ve Toplum, sayı 181 (1999), s. 44-51; “Süreyya (İlmen) Paşa’nın Anıları-II”, sayı 182 (1999), s. 21-27. İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, İstanbul 1981. Kandemir, Feridun, Serbest Fırka Nasıl Kuruldu, Nasıl Kapatıldı?, İstanbul 1955. Karacagil, Ö. Kürşad, Süreyya İlmen’in Hayatı, Faaliyetleri ve Eserleri, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi , İstanbul 2011. Okyar, Ali Fethi, Serbest Cumhuriyet Fırkası Nasıl Doğdu? Nasıl Fesh Edildi?, İstanbul 1987. Okyar, Osman-Mehmet Seyitdanlıoğlu, Fethi Okyar ve Çok Partili Türkiye (Fethi Okyar’ın Anıları), İstanbul 2006. Öztürk, Kâzım, Türk Parlamento Tarihi (TBMM - II. Dönem, 19231927), III, Ankara 1995. Rıza Paşa, Hulasa-i Hatırat, İstanbul 1325. Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatırlar, II, İstanbul 1973. “ Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları”, derleyen Hulusi Turgut, İstanbul 2005. Yetkin, Çetin, Atatürk’ün Vatana İhanetle Suçladığı S.C.F Olayı, İstanbul 200