Marsilya’da Kurulan Bir Ermeni Cemiyeti: “Ermeni Vatandaş Cemiyeti”

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 4, 730 - 745, 29.12.2023

Taner Aslan

https://doi.org/10.21551/jhf.1378126

Öz

Mıgırdıç Portugalyan Van’da yürüttüğü menfi faaliyetler sonucu yakalanacağını anlayınca İstanbul’a oradan da Marsilya’ya kaçmıştır. Burada babasından kalan mirasla bir matbaa ve Armenia adında bir gazete çıkartmıştır. Bu matbaa ve gazetede basılan beyannameler ve kitapçıklarla Ermeni halkını Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtarak isyana teşvik ediyordu. Cemiyet ve komite kurmada oldukça mahir olan Portugalyan burada da boş durmayarak Ermeni Vatandaş Cemiyeti’ni kurmuştur. Çalışmada söz konusu cemiyetin nizamnamesi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mıgırdıç Portugalyan, Ermeni Vatandaş Cemiyeti, Ermeni

An Armenian Society Founded in Marseılle “Armenian Citizens Society” an Armenian Society Founded in Marseille

Öz

When Mıgırdıç Portugalyan realized that she would be caught as a result of the negative activities she carried out in Van, she fled to Istanbul and then to Marseille. Here, with the inheritance he inherited from his father, he opened a printing house and a newspaper called Armenia. He was inciting the Armenian people to rebel against the Ottoman Empire with the declarations and booklets printed in this printing house and newspaper. Portugalyan, who was very adept at establishing societies and committees, did not remain idle here and founded the Armenian Citizens' Association. In the study, the regulations of the society in question will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Mıgırdıch Portugalyan, Armenian Citizens, Association, Armenian

Kaynakça

• “Bir Ermeni Tarihçisinin İfşaatı: Ermeni Komitacıları Kürtleri Nasıl İmha Etmişlerdi?”, Tarih Dünyası, Cilt 1, Sayı 1, (17 Eylül 1953), 161.
• Ayverdi, Samiha, Türkiye’nin Ermeni Meselesi, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2005,
• Cengiz, Halil Erdoğan, İngiliz-Ermeni İttifakı, İstanbul: Paraf Yayınları, 2010.
• Cengiz, Recep, “Ermeni Milliyetçiliğinin Doğuşu, Gelişimi: Sosyolojik Bir Yaklaşım”, Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler, Cilt 4 (Kayseri: Kayseri Erciyes Üniversitesi Yayını, 2009): 10.
• Çelebyan, Antranik, Antranik Paşa, Çev.Mariam Arpi- Nairi Arek, İstanbul: Peri Yayınları, 2003.
• Ermeni Komiteleri (1891-1895), Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2001.
• Ermeni komitelerinin âmâl ve harekât-ı ihtilâliyyesi : İ›lân-ı Meşrûtiyet’ten evvel ve sonra, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1332.
• Eryılmaz, Bilal, Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Tebaanın Yönetimi, İstanbul: Risale, 2006.
• Kanar, Mehmet, Ermeni Komitelerinin Emelleri ve İhtilal Hareketleri Meşrutiyetten Önce ve Sonra, İstanbul: Der Yayınları, , 2001.
• Karacakaya, Recep, Türk kamuoyu ve Ermeni meselesi, 1908-1923, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 2005. Karakoç, Ercan, Ermeni Komiteleri ve Terörü, Ankara: Kütür Sanat Yayıncılık, 2009.
• Kodaman, Bayram, “Ermeni Meselesinin Doğuş Sebepleri”, Türk Kültürü, Sayı 219 (Mart-Nisan 1981):240-242.
• Kodaman, Bayram, “II. Abdülhamit ve Kürtler - Ermeniler,” Süleyman Demirel Üniversitesi (SDU) Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 21, (Mayıs 2010)
• Matteı, Jean-Louis, “Mıgırdiç Portukalyan ve “Armenia” Gazetesi (Terörizmden Şüpheli Ilımlığa)” Ermeni Araştırmaları, Sayı 42, (2012)
• Mattei, Jean-Louis, Belgelerle Büyük Ermenistan Peşinde Ermeni Komiteleri, Ankara: Bilgi, 2008.
• Nalbandian, Louise, The Armenian Revolutionary Movement: The Development of Armenian Political Parties Through the Nineteenth Century, Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 1963.
• Öke, Mim Kemal, Yüzyılın Kan Davası Ermeni Sorunu, İstanbul: İrfan Yayıncılık, 2003.
• Saraç, Deniz (ed), Geçmişten Günümüze Ermeni Komiteleri ve Terörü: Hınçak ve Taşnak’tan Asala ve JCAG-ARA’ya , İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2009.
• Süslü, Azmi vd., Türk Tarihinde Ermeniler, Ankara: Württemberg Türk Dernekleri Koordinasyonu, 2001.
• Tozlu, Necmettin, Kültür ve Eğitim Tarihimizde Yabancı Okullar, Ankara: Akçağ Yayınları, 1991.
• Uras, Esat Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İstanbul: Belge Yayınları, 1976.