A Comprehensive View of A Sufi’s Portrait Based on Tasawwuf Tabakat Literature: The Example of Zunnun Al-Misri

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 115 - 136, 30.12.2023

Atike Çiçek Atsız

https://doi.org/10.55805/kadimsbd.1378309

Öz

When looked into the phases which discipline of Islamic mysticism undergo along with historical process, it is seen that there are points distinctively differ from other religious sciences with its structure and nature. One of these distinction points is being a matter of a straight relation between the sufistic consideration system and the life of sufic figures. There is no a strong liaison between life of scholars, who are pioneer in the normative religion traditions such as interpretation, hadith, kalam, fiqh, and being clarified thought traditions in the fields they have manifested. In spite of this, in Sufism doctrine, an idea’s raise in value as information and state, is especially depend on Sufi’s making similitude with his life. Therefore, tabaqat literature in the Sufism history is quite important in terms of sufistic consideration. This importance isn’t limited with only sufism history researches. Considering notional sufism field, in other for sufistic terms to understood and reflections of sufistic consideration system, which in place in theory, to seen, it is highly important to solve the life and circumstance of, especially, early period sufi persons. Life of Zünnûn el-Mısrî, one of the early period sufis, and his sufic views will be handled.

Anahtar Kelimeler

Tasawwuf, Sûfî, Sûfî Biography, Zunnûn al-Mısrî, Ma'rifah

Tasavvuf Tabakât Literatürü Ekseninde Bir Sûfînin Portresine Bütüncül Bakış: Zünnûn el-Mısrî Örneği

Öz

Tasavvuf ilminin tarihsel süreç içerisinde geçirdiği merhalelere bakıldığında yapı ve mahiyet itibariyle diğer din bilimlerinden belirgin bir şekilde ayrıştığı görülmektedir. Bu ayrım noktalarından biri; tasavvufî düşünce sistemi ile sûfî şahsiyetlerin hayatı arasında doğrudan bir ilişkinin söz konusu olmasıdır. Tefsir, hadis, kelam ve fıkıh gibi normatif din geleneğinde öncü âlimlerin yaşantı ve hâlleri ile tebellür ettikleri alanlardaki düşünce geleneğinin belirginleşmesi arasında güçlü bir irtibat mevcut değildir. Buna mukabil tasavvuf doktrininde bir düşüncenin bilgi ve hal olarak değer kazanması bilhassa o düşüncenin sûfînin hayatıyla temessül etmiş olmasına bağlıdır. Bu bakımdan tasavvuf tarihindeki tabakât literatürü tasavvufî düşünce açısından oldukça önemlidir. Bu önem yalnızca tasavvuf tarihi araştırmaları ile sınırlı değildir. Nazarî tasavvuf alanına bakıldığında, tasavvufî ıstılahların anlaşılması ve teoride mevcut olan tasavvuf düşünce sisteminin pratiğe yansımalarının görülmesi için özellikle ilk dönem sûfî şahsiyetlerin yaşantı ve hâllerinin çözümlenmesi oldukça önemlidir. Bu öneme binaen, çalışmamızda erken dönem sûfîlerinden biri olan Zünnûn el-Mısrî'nin hayatı, ilmi kişiliği ve tasavvufî görüşleri, klasik dönem tabakât kitapları ile çağdaş dönem tasavvuf eserleri çerçevesinde ele alınıp değerlendirilecektir. Bununla birlikte, çalışmamız tabakât eserlerinin genel yapısı ile bir mutasavvıfın sûfî tabakâtında nasıl ele alındığına dair bir kanaat oluşmasına imkân tanıyacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Sûfî, Tabakât, Zünnûn el-Mısrî, Mârifet.

Kaynakça

• Attâr, Ferîdüddin. Tezkiretü’l Evliyâ. çev. Süleyman Uludağ. Bursa: İlim ve Kültür Yayınları, 1984.
• Attâr, Ferîdüddin. Tezkiretü’l-Evliyâ. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-Âmmetî lil-Kitab, 2006.
• Başer, Hacı Bayram. İslam Düşünce Atlası. ed. İbrahim Halil Üçer. Erişim 09 Ağustos 2023. https://islamdusunceatlasi.org/zunnun-el-misri-/113
• Câmi, Abdurrahman-ı. Nefehâtü’l-üns min Hazarâti’l-kuds. ed. Dr. Mahmut Âbidî. Tahran: İntişarât-ı İttilaât, 4. Basım, 1382.
• Ebü’l-Kâsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkî eş-Şâfiî İbn Asâkir. Târîhu Medîneti Dımaşk. ed. Muhibbüddin Ebi Said Ömer b. Garame el-Ömeri. 80 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Eraslan, Soner. “Mâruf el-Kerhî’nin Sûfî Şahsiyeti ve Tasavvufun Menşeindeki Rolü”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/27 (2022), 169-185.
• Hücvîrî, Ali b. Osman. Hakikat Bilgisi Keşfü’l-Mahcûb. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
• Hücvîrî, Ebü’l-Hasan Ali b. Osman. Keşfü’l-Mahcûb. çev. Ahmed Abdurrahim es-Saih - Tevfik Ali Vehbe. Kahire: Mektebetü’s-Sekafetü’d-Diniyye, 1427.
• Isfahânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdullah. Hilyetü’l-Evliyâ ve Tabakâtü’l-Asfiyâ. çev. Muhammed Rıza Şefiî Kedkinî. Kahire: Darü’l- Ümmü’l Kıraê li’d-Dibaêti ve’n-Neşr, ts.
• İbn Mülakkın, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî b. Ahmed el-Ensârî İbn Mülakkın. Tabakâtü’l-Evliyâ. çev. Mustafa Abdülkâdir Â’ta. Beyrut: Darü’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1419.
• İbnü’l Cezvî, Ebü’l-Ferec. Resulullah’ın Ashabının ve Belde Belde Allah Dostlarının Hayatı ve Faziletleri. çev. Abdülvehhab Öztürk. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2016.
• İbnü’l Cezvî, Ebü’l-Ferec. Sıfâtü’s-Safve. ed. Tarık Muhammed Muhammed ‘Abdülmün‘im. İskenderiye: Dâru İbn Haldûn, ts. İsfahânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdullah b. İshak el-. Allah Dostlarının Dünyası Hilyetü’l-evliyâ ve Tabakâtü’l-asfiyâ. çev. Hüseyin Yıldız vd. İstanbul: Ocak Yayıncılık, 2015.
• Kahve, Ömer Faruk. “Tasavvuf Tabakâtında Sûfînin Görünümü: Amr b. Osman el-Mekkî Özelinde Bir İnceleme”. Sufiyye Dergisi 13/12 (2022), 245-272.
• Knysh, Alexander. Tasavvuf Tarihi. çev. Nurullah Koltaş. İstanbul: Ketebe Yayıncılık, 2020.
• Kuşeyrî, Abdülkerîm. Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1999.
• Kuşeyrî, Ebu’l-Kasım Abdülkerîm. er-Risâle. çev. Abdülhalim Mahmud - Mahmud b. Şerif. Kûm: Menşurat’u Beydar, 1416. Nicholson, Reynold. Tasavvufun Menşei Problemi. çev. Abdullah Kartal. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Basım, 2018.
• Sülemî, Muhammed b. Hüseyin. Tabakâtü’s-Sûfîyye. çev. Mustafa Abdülkâdir Â’ta. Beyrut: Darü’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1424. Şa‘rânî, Ebü’l-Mevâhib. Evliyâlar Ansiklopedisi Tabakatü’l-Kübrâ. çev. Abdülkadir Akçiçek. İstanbul: Bedir Yayınevi, 2011.
• Şa’rânî, Ebü’l-Mevâhib. Tabakâtü’l-Kübrâ. çev. Ahmed Abdurrahim es-Saih - Tevfik Ali Vehbe. Kahire: Mektebetü’s-Sikâfati’d-Diniyye, 1426.
• Şeyhî, Süleyman. Bahrü’l-Velâye. çev. Semih Ceyhan - Sezai Küçük. Mavi Yayıncılık, 2007.
• Tosun, Necdet. “Zünnûn el-Mısrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/575-576. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Uludağ, Süleyman - Mustafa Kara (ed.). Evliya Menkıbeleri (Nefahâtü’l-Üns). çev. Lâmiî Çelebi. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2011.