Locke’da Kişisel Özdeşlik: Kendilik, Bilinç ve Hafıza

Yıl 2019, Cilt: 18 Sayı: 2, 374 - 390, 30.09.2019

Ayşe Gül Çıvgın

https://doi.org/10.20981/kaygi.612509

Öz

Bu çalışmada,
Locke’ın kişisel özdeşlik hakkındaki görüşleri, İnsanın Anlama Yetisi
Üzerine Bir Deneme’nin ikinci kitabının yirmi yedinci bölümü olan “Özdeşlik
ve Başkalık” adlı kısmın ayrıntılı analiziyle serimlenmeye çalışılacaktır.
Bunun için öncelikle Locke’ın özdeşlik problemini ele alışı üzerinden “insan”
ve “kişi” arasında yapmış olduğu temel ayrım incelenecektir. Sonra, kişisel
özdeşliğin “kendilik”, “bilinç” ve “hafıza” ile olan bağlantısı irdelenecektir.
Daha sonra ise Locke’ın görüşlerine yönelik kimi eleştiriler açıklanacaktır.
Locke’ın kişisel özdeşlik, “kendilik”, “bilinç” ve “hafıza”ya dair görüşlerinin
zeminde onun zihni tabula rasa olarak değerlendiren ve bilginin kaynağı
olan “duyum” ve “refleksiyon/düşünüm”den gelen idelere dayalı ampirist
yaklaşımının bulunduğu ve onun bu soruşturmasının özellikle hukuk ve devlet
anlayışının oluşumunda önemli rol oynadığı iddia edilecektir. Bununla birlikte
kişisel özdeşliğin tam olarak anlaşılabilmesi için Locke’ın zihnin “tutma”
olarak adlandırdığı işlevin edilgin yapısının da dikkate alınması gerektiği öne
sürülecek, Locke’ın görüşlerine yönelik asıl eleştirinin kendi sisteminin
dayanaklarına binaen hafızanın saf bir cihetine imkân vermemesi bakımından yapılmasının
önemli olduğu iddia edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kişisel Özdeşlik, Kendilik, Bilinç, Hafıza

Kaynakça

• ALLISON, Henry, E. (1966). “Locke's Theory of Personal Identity: A Re-Examination” Journal of the History of Ideas. Vol. 27, No. 1, University of Pennsylvania Press, ss. 41-58.
• BARASH, Jeffrey A. (2007). “Belleğin Kaynakları”. Bellek: Öncesiz, Sonrasız. Cogito Dergisi. çev. Şeyda Öztürk, sayı: 50. Bahar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, ss. 11-22.
• BUTLER, Joseph (1860). The Analogy of Religion. Cincinnati: L. Swormstedt & A. Poe.
• DESCARTES, Rene (2007). Tanrının Varlığının ve İnsanın Ruhuyla Bedeni Arasındaki Gerçek Ayrımın Açık Bir Biçimde Kanıtlandığı İlk Felsefe Hakkında Meditasyonlar. çev. İsmet Birken, Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• GIBSON, James (1917). Locke’s Theory of Knowledge and Its Historical Relations. Cambridge University Press.
• GÜNENÇ, Mehmet (2012). “Modernizmde Ben ve İdealizm”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi. Sayı 22, Ekim, ss. 203-222.
• HUME, David (2009). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. çev. Ergün Baylan, Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• KOVANLIKAYA, Aliye, K. (2013). “Hâlâ Düşünüyorum”. Kaygı: Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi. sayı: 20, ss. 19-30.
• LOCKE, John (1824). The Works of John Locke in Nine Volumes. Vol: VIII, London: Rivington, 12th ed.
• LOCKE, John (2007). İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Deneme. çev. Meral Delikara Topçu, İstanbul: Öteki Yayınevi.
• LOCKE, John (2012). Yönetim Üzerine İkinci İnceleme: Sivil Yönetimin Gerçek Kökeni Boyutu ve Amacı Üzerine Bir Deneme. çev. Fahri Bakırcı, Ankara: Ebabil Yayınları.
• REID, Thomas (1941). Essays on The Intellectual Povers of Man. Ed.and Abr. By A. D. Woozley, London: Mac Millan and Co.
• RICOEUR, Paul (2012). Hafıza, Tarih, Unutuluş. çev. M. Emin Özcan, İstanbul: Metis Yayınları.
• SCRUTON, Roger (2018). Modern Felsefenin Kısa Tarihi. çev. Utku Özmakas & Ümit Hüsrev Soysal, Ankara: Dipnot Yayınları.
• SEARLE, John R. (2015) “Felsefe ve Nörobiyolojide Bir Problem Olarak Benlik”, Ethos: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar. çev. Necip Çetin, 8(2), ss. 87-102.
• YALÇIN, Şahabettin (2010). Modern Felsefede Benlik. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.