Public Health, Cholera Outbreak, and its Management in the Benghazi Sancak (1858)

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 226 - 245, 26.12.2023

Betül İpşirli Argıt Abdullah Taha Yıldız

https://doi.org/10.5281/zenodo.10431470

Öz

This article is about the cholera epidemic that occurred in the Benghazi Sanjak, a region under the rule of the Ottoman Empire, in the year 1858. The purpose of this study is to highlight the measures taken by both the central and local governments against the cholera epidemic that occurred in 1858 and to shed light on the management of the outbreak. In this context, the social health practices and the public's sensitivity towards health in the Benghazi Sanjak during the Karamanli administration in Tripolitania in the early 1800s, as well as the period after it became directly connected to the Ottoman central government from 1835, will be examined, and the historical process leading up to the epidemic will be presented. The implementation of the quarantine measures introduced by the Ottoman Empire from the 1840s onwards, particularly in Benghazi, also holds a significant position in understanding the outbreak. The study is crucial in revealing the advancements in the health sector of the Benghazi Sanjak. The article emphasizes that the region of Berka, where the Benghazi Sanjak is located, was frequently afflicted by epidemics, but by the 1860s, there was noticeable improvement in the health sector.

Anahtar Kelimeler

Benghazi, Barca, Ottoman Empire, Quarantine, Epidemic, Health, Tripoli (Libya), North Africa.

Bingazi Sancağında Sağlık, Kolera Salgını ve Salgının İdaresi (1858)

Öz

Osmanlı Devleti’ne bağlı Bingazi sancağında 1858 yılında meydana gelmiş olan kolera salgını ve salgının idare ediliş biçimi dikkat çekmektedir. Çalışmanın amacı bu kolera salgınına karşı merkezi ve yerel hükümetin neler yaptığı hangi tedbirleri aldığı ortaya koymak ve salgını idare biçimlerini ele almaktır. Bu açıdan Bingazi sancağının 1800’lerin başında tabi olduğu Trablusgarp’taki Karamanlı idaresi dönemi ile 1835’ten sonra Osmanlı merkezi hükümetine doğrudan bağlandıktan sonraki dönemi arasındaki toplumsal sağlık uygulamaları ve halkın sağlık konusundaki hassasiyetleri de ele alınarak salgına kadar tarihi süreç de ortaya konulmuştur. Yine Osmanlı Devleti’nin 1840’lardan itibaren uygulamaya başladığı karantina uygulamasının Bingazi’deki tatbiki de salgının anlaşılması açısından önemli bir konumda bulunmaktadır. Bu vesileyle Bingazi Sancağı’nın sağlık alanındaki ilerlemesini ortaya konulması önem arz etmektedir. Araştırma sonucunda Sık sık salgınlara müptela olan Bingazi Sancağı’nın bulunduğu bölge olan Berka’da 19. yüzyılın başından 1860’lara gelindiğinde sağlık alanında gözle görülür bir iyileşmenin gerçekleştiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bingazi, Berka, Trablusgarp, Libya, Osmanlı Devleti, Karantina, Salgın, Sağlık, Kuzey Afrika

Kaynakça

• Aktaş, Esat. “Çankırı Sancağında 1894 Kolera Salgını ve Karanti̇na Tedbi̇rleri̇”. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 66 (24 Haziran 2021), 242-263.
• Atabaş, Cemal. Trablusgarp Eyaleti’nde Merkezi İdarenin Tesisi ve Şeyh Guma İsyanı (1835-1858). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2021.
• Beechey, Frederick William - Beechey, Henry William. Proceedings of The Expeditions to Explore The Northern Coast of Africa From Tripoly Eastward in 1821-1822. Londra: John Murray, 1828.
• Berkes, Niyazi. Türkiye’de Çağdaşlaşma. haz. Ahmet Kuyaş. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2002.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Cevdet Sıhhiye (C.SH..). 9/431.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi (HR.MKT.). 252/13.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi (HR.MKT.). 464/44.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi (HR.MKT.). 753/76.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye (İ.. DH.). 233/14026.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye (İ.. DH.). 410/27155.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye (İ.. DH.). 410/27176.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye (İ.. DH.). 406/26838.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye (İ.. DH.). 409/27044.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye (İ.. DH.). 409/27051.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye (İ.. DH.). 411/27193.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye (İ.. DH.). 412/27321.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye (İ.. DH.). 415/27489.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye (İ.. DH.). 418/27646.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye (İ.. DH.). 424/28087.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Meclis-i Vala (İ.. MVL.). 403/17501.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Meclis-i Vala (İ.. MVL.). 421/27830.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. İrade Meclis-i Vala (İ.. MVL.). 560/25202.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Meclis-i Vala (MVL). 751/29.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Meclis-i Vala (MVL). 751/97.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Sadaret Mühimme Kalem Evrakı (A.}MKT.MHM.). 139/27.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Sadaret Mühimme Kalem Evrakı (A.}MKT.MHM.). 139/32.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Sadaret Mühimme Kalem Evrakı (A.}MKT.MHM.). 146/72.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Sadaret Nezaret ve Devair Evrakı (A.}MKT.NZD). 26/72.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Sadaret Nezaret ve Devair Evrakı (A.}MKT.NZD). 260/34.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Sadaret Nezaret ve Devair Evrakı (A.}MKT.NZD). 260/65.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Sadaret Nezaret ve Devair Evrakı (A.}MKT.NZD). 270/14.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Sadaret Nezaret ve Devair Evrakı (A.}MKT.NZD). 274/17.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Sadaret Nezaret ve Devair Evrakı (A.}MKT.NZD). 266/20.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Sadaret Umum Vilayet Evrakı (A.}MKT.UM..). 324/78.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Sadaret Umum Vilayet Evrakı (A.}MKT.UM..). 334/69.
• BOA, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi. Sadaret Umum Vilayet Evrakı (A.}MKT.UM..). 347/77.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebu Abdullah el-. el-Câmi’u’s-Sahîh. thk. Raid b. Sabri b. Ebî ’Alfe. Riyad: Dâru’l-Hadare li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, 3. Basım, 2015.
• Bulmuş, Birsen. Plague, Quarantines and Geopolitics in the Ottoman Empire. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2012. http://www.jstor.org/stable/10.3366/j.ctt3fgqx4
• Della Cella, Paolo. Narrative of An Expedition From Tripoli in Barbary to The Western Frontier In Egypt in 1817. çev. Anthony Aufrere. Londra: John-Arthur Arch, 1822.
• Fayda, Mustafa. “Amvâs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1991. Erişim 10 Mayıs 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/amvas
• Genç, Sabit. “Amasya Sancağında Karanti̇na Teşki̇latının Kurulması, Ortaya Çikan Salgınlar (1812-1918)”. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8 (28 Aralık 2020), 43-87.
• Hamilton, James. Wanderings In North Africa. Londra: Woodfall And Kinder, 1856.
• Kumaş, Nursal. “Bursa’da Kolera Salgını ve Alınan Karantina Önlemleri (1890-1895)”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 12/21 (12 Ocak 2011), 213-241.
• Meti̇n, Sevtap. “Osmanlı Devleti̇’nden Lozan’a Karanti̇na Teşki̇latlanması: Yeni̇ Bi̇r Kapi̇tülasyon Muydu?” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 23/2 (26 Kasım 2021), 905-957. https://doi.org/10.33717/deuhfd.998057
• Öner, Abdulkerim. “Hz. Ömer Döneminde Yaşanan Amvâs Vebası”. İSTEM 35 (30 Haziran 2020), 145-168. https://doi.org/10.31591/istem.759540
• Panzac, Daniel. Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba (1700-1850). çev. Serap Yılmaz. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1. Basım, 1997.
• Polat, Murat. “İslâm Hukukunda Karanti̇na Ahkâmı”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2020), 88-111.
• Sarıyıldız, Gülden. “Karantina”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2001. Erişim 05 Temmuz 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/karantina
• Sarıyıldız, Gülden. “Karantina Meclisinin Kuruluşu ve Faaliyetleri”. Belleten 58/222 (1994), 329-376. https://doi.org/10.37879/belleten.1994.329
• Taş, Abdullah Erdem. Osmanlı Garp Ocaklarından Trablusgarp Eyaleti: Karamanlılar Dönemi (1711-1835). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2022.
• Tulasoğlu, Gülay. “Yerel Reform – Horizontal Modernleşme: Erken Tanzimat Osmanlı Selanik’inde Karantina Uygulaması”. Osmanlı Araştırmaları 56/56 (03 Aralık 2020), 97-142. https://doi.org/10.18589/oa.862782
• Uludağ, Osman Şevki. “Son Kapitülasyonlardan Biri: Karantina”. Belleten 2/7-8 (1938), 445-467.
• Yaşayanlar, İsmail. Sinop, Samsun ve Trabzon’da Kolera Salgınları, Karantina Teşkilatı ve Kamu Sağlığı Hizmetleri. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.