Dindarlık ve İş Doyumu İlişkisinde İş Yeri Maneviyatının Aracı Rolü: Katılım Bankası Çalışanları Örneği

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: Özel Sayı, 238 - 264, 15.10.2023

Fatma Balcı Arvas

https://doi.org/10.52637/kiid.1327925

Öz

Hizmet sektöründe önemli bir yere sahip olan bankacılık ve finans, iş doyumunun oldukça önemli olduğu bir çalışma alanıdır. Bankacılık sektörü ülkemizde ve dünyada iki farklı yapıya sahiptir. Bunlardan ilki konvensiyonel bankacılık diğeri ise katılım bankacılığıdır. Katılım bankacılığı, İslam dininin faiz hassasiyeti dikkate alınarak ve yatırımlarını faizli sistemde değerlendirmek istemeyen müşterilere alternatif sunmak amacıyla oluşturulmuş bir bankacılık türüdür. Katılım bankasını tercih eden müşterilerin genel olarak dini hassasiyetleri olan ve faizsiz bankacılık işlemleri yapmak isteyen müşteriler olduğu söylenebilir. Bu durumun banka çalışanlarında da ortaya çıkacak bir hassasiyet olduğu ön görülmektedir. Bu çalışma, katılım bankası çalışanlarında dindarlık ve iş doyumu ilişkisini ve bu ilişkide iş yeri maneviyatının aracı rolünü konu edinmektedir. Bununla birlikte yaş, cinsiyet, kurumda çalışma yılı ve çalışılan ilin bulunduğu coğrafi bölge değişkenlerinin iş doyumu ve iş yeri maneviyatı üzerindeki etkisi de araştırılmıştır. Araştırmanın kapsamını, Türkiye’nin farklı illerinde bulunan katılım bankalarında çalışan bireyler oluşturmaktadır. Araştırmada örneklem seçimine gidilmiştir. Örneklem seçiminde, basit tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma Türkiye’de çeşitli illerde yaşayan ve farklı katılım bankalarında çalışan 157 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Bu model, iki veya daha çok sayıda değişken arasındaki değişimin varlığını ve derecesini belirlemeye çalışan araştırma modelidir. Bu araştırmada örneklem grubunun dindarlık, iş yeri maneviyatı ve iş doyumu arasındaki ilişkiler ele alınmaktadır. Araştırmanın bağımsız değişkenleri yaş, cinsiyet, kurumda çalışma yılı ve çalışılan ilin bulunduğu bölgeden oluşan demografik değişkenler ile dindarlık değişkenidir. Bağımlı değişkenler ise iş yeri maneviyatı ve iş doyumudur. İş yeri maneviyatı ayrıca aracı değişken olarak ele alınmıştır. Verilerin toplanılmasında anket tekniğinden faydalanılmıştır. Araştırmada “Dindarlık Ölçeği”, “İş Yeri Maneviyatı Ölçeği”, “İş Doyumu Ölçeği” ve kişisel bilgilerden oluşan bir anket formu uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre iş doyumu ve iş yeri maneviyatında erkekler kadınlara göre daha yüksek ortalamalara sahip olmakla birlikte aralarında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. İş yeri maneviyatı ve iş doyumunun yaşla birlikte genel olarak artış gösterdiği görülmüşse de bu artış istatistiksel açıdan anlamlı değildir. Kurumda çalışma yılına göre ise iş yeri maneviyatı ve iş doyumunun U şeklinde bir değişim gösterdiği, kurumda çalışma yılı 16-20 yıl olanların ve ikinci olarak 0-5 yıl olanların anlamlı olarak diğer gruplardan daha yüksek ortalamalara sahip olduğu tespit edilmiştir. Çalışılan ilin yer aldığı coğrafi bölgeye göre iş yeri maneviyatı ve iş doyumunda anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Bununla birlikte iş doyumu ortalamasının en yüksek İç Anadolu Bölgesi’nde çalışanlarda olduğu, iş yeri maneviyatı geneli ortalamasının ise en yüksek Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde çalışanlarda olduğu görülmüştür. Bu araştırmada katılım bankası çalışanlarının dindarlık seviyelerinin, iş yeri maneviyatı algılarının ve iş doyumlarının yüksek olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanın bağımlı değişkeni olan iş doyumu hem dindarlık hem de iş yeri maneviyatının pozitif etkisine sahiptir. Ayrıca iş yeri maneviyatının bu araştırmada dindarlık ve iş doyumu ilişkisinde tam aracı değişken olarak işlev gördüğü tespit edilmiştir. Bu araştırmanın bulgularından yola çıkarak birtakım önerilerde bulunmak mümkündür. Gelecekte yapılacak çalışmalarda farklı meslek gruplarında dindarlık, iş doyumu ve iş yeri maneviyatı arasındaki ilişkiler ele alınabilir. Ayrıca dindarlık ve iş doyumu arasındaki ilişkide farklı aracı değişkenler test edilebilir. Örgüt yöneticilerinin dinin hem iş yeri maneviyatı hem de iş doyumu üzerindeki olumlu etkilerini dikkate alarak iş yerlerinde çalışanların dini-manevi ihtiyaçlarının karşılanması ve dini-manevi yaşantılarının desteklenmesine yönelik planlamalar yapmaları önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, iş doyumu, iş yeri maneviyatı, dindarlık, katılım bankacılığı

The Mediator Role of Workplace Spirituality in the Relationship between Religiosity and Job Satisfaction: The Example of Participation Bank Employees

Öz

Banking and finance, which has an important place in the service sector, is a field of study where job satisfaction is very important. The banking sector has two different structures in our country and in the world. The first of these is conventional banking and the other is participation banking. Participation banking is a type of banking that was created by considering the interest sensitivity of the Islamic religion and to offer an alternative to customers who do not want to evaluate their investments in the interest-bearing system. It can be said that the customers who prefer the participation bank are generally those who have religious sensitivities and want to make interest-free banking transactions. It is foreseen that this situation is a sensitivity that will arise in bank employees as well. This study deals with the relationship between religiosity and job satisfaction in participation bank employees and the mediating role of workplace spirituality in this relationship. In addition, the effects of age, gender, working year in the institution and the geographical region of the province where the work is located on job satisfaction and workplace spirituality were also investigated. The scope of the research consists of individuals working in participation banks located in different provinces of Turkey. Sample selection was made in the study. Simple random sampling method was used in sample selection. The research was carried out with 157 participants living in various cities in Turkey and working in different participation banks. Relational screening model was used in the study. This model is a research model that tries to determine the existence and degree of change between two or more variables. In this study, the relationships between religiosity, workplace spirituality and job satisfaction of the sample group are discussed. The independent variables of the study are demographic variables consisting of age, gender, working year in the institution and the region of the province where the study is located, and the variable of religiosity. The dependent variables are workplace spirituality and job satisfaction. Workplace spirituality is also considered as a mediating variable. Questionnaire technique was used to collect data. In the research, a questionnaire consisting of "Religiousness Scale", "Workplace Spirituality Scale", "Job Satisfaction Scale" and personal information was applied. According to the results obtained, although men have higher averages than women in job satisfaction and workplace spirituality, no significant difference was found between them. Although it has been observed that workplace spirituality and job satisfaction generally increase with age, this increase is not statistically significant. It has been determined that workplace spirituality and job satisfaction show a U-shaped change according to the working year in the institution, and those with 16-20 years of employment in the institution and secondly those with 0-5 years have significantly higher averages than other groups. There was no significant difference in workplace spirituality and job satisfaction according to the geographical region of the province where the study is located. On the other hand, it was observed that the highest job satisfaction average was among those working in the Central Anatolia Region, and the highest average overall workplace spirituality was among those working in the Southeastern Anatolia Region. In this study, it was determined that the level of religiosity, workplace spirituality and job satisfaction of participation bank employees were high. Job satisfaction, which is the dependent variable of the research, has a positive effect on both religiosity and workplace spirituality. In addition, it was determined that workplace spirituality functions as a full mediator variable in the relationship between religiosity and job satisfaction in this study. Based on the findings of this study, it is possible to make some suggestions. In future studies, the relationships between religiosity, job satisfaction and workplace spirituality in different occupational groups can be discussed. In addition, different mediator variables can be tested in the relationship between religiosity and job satisfaction. Considering the positive effects of religion on both workplace spirituality and job satisfaction, it can be suggested that organizational managers make plans to meet the religious-spiritual needs of the employees and to support their religious-spiritual lives.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, job satisfaction, workplace spirituality, religiosity, participation banking

Kaynakça

• Acat, Betül. Ergenlerde Dindarlık, Değerler, İnternet Bağımlılığı ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2019.
• Akgündüz, Sevgül. Örgütsel Stres Kaynaklarının Çalışanların İş Tatmini Üzerindeki Etkisi ve Banka Çalışanları İçin Yapılan Bir Araştırma. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2006.
• Allport, Gordon W. - Ross, J. Michael. “Personal Religious Orientation and Prejudice”. Journal of Personality and Social Psychology 5/4 (1967), 432-443. https://doi.org/10.1037/h0021212
• Amaliah, Ima vd. “The Impact of the Values of Islamic Religiosity to Islamic Job Satisfaction in Tasikmalaya West Java, Indonesia, Industrial Centre”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 211 (2015), 984-991. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.11.131
• Arslan, Zeynep. Öğretmenlerde Dindarlık, Değerler ve İş Doyumu Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2006.
• Avcı, Nuri. “İş Yeri Maneviyatı ile Çalışan Performansı Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme”. Electronic Journal of New Media 3/3 (2019), 213-225. https://doi.org/10.17932/IAU.EJNM.25480200.2019.3/3.213-225
• Ayten, Ali. “Affedicilik ve Din: Affetme Eğilimi ve Dindarlıkla İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37/2 (2009), 111-128.
• Ayten, Ali. Empati ve Din: Türkiye’de Yardımlaşma ve Dindarlık Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İz Yayıncılık, 2010.
• Ayten, Ali. Prososyal Davranışlarda Dindarlık ve Empatinin Rolü. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2009.
• Ayten, Ali - Yıldız, Refik. “Dindarlık, Hayat Memnuniyeti İlişkisinde Dini Başa Çıkmanın Rolü Nedir? Emekliler Üzerine Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 16/1 (2016), 281-308.
• Bakır, Emrah. Demografik Değişkenlerin İş Tatminine Etki Eden Faktörler Üzerindeki Etkisi ve T.C. Ziraat Bankası A.Ş.’de Bir Uygulama. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2009.
• Balcı Arvas, Fatma. “Kişisel Değerler ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Bir İnceleme”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 7/5 (2018), 40-63. https://doi.org/10.15869/itobiad.463831
• Balcı Arvas, Fatma. “Öznel İyi-Olma Hali ile Dini İnançlar Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/2 (2017), 165-201.
• Baron, R. M. - Kenny, D. A. “The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations”. Journal of Personality and Social Psychology 51/6 (1986), 1173-1182. https://doi.org/10.1037/0022-3514.51.6.1173
• Bednarczuk, Michael. “God in the Workplace: Religiosity and Job Satisfaction Among US Public Servants”. Journal of Public and Nonprofit Affairs 5/3 (2019), 261-276. https://doi.org/10.20899/jpna.5.3.261-276
• Bekiş, Tuba. İş Yeri Maneviyatının İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılığa Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Niğde Üniversitesi, Doktora Tezi, 2013.
• Bridges, Robert A. - Spilka, Bernard. “Religion and The Mental Health of Women”. Religion and Mental Health. 43-53. New York, NY, US: Oxford University Press, 1992.
• Brown, Donna - Sargeant, Marcel A. “Job Satisfaction, Organizational Commitment, and Religious Commitment of Full-Time University Employees”. Journal of Research on Christian Education 16/2 (2007), 211-241. https://doi.org/10.1080/10656210701647613
• Büyüköztürk, Şener vd. Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2012.
• Chamberlain, Kerry - Zika, Sheryl. “Religiosity, Life Meaning and Wellbeing: Some Relationships in a Sample of Women”. Journal for the Scientific Study of Religion 27/3 (1988), 411-420. https://doi.org/10.2307/1387379
• Dağcı, Abdullah - Kartopu, Saffet. “Meslekî Tükenmişlik ile Dindarlık Eğilimi Arasındaki İlişki Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. Turkish Studies 9/8 (2014), 365-383. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.7360
• Dikmen, Ahmet Alpay. “İş Doyumu ve Yaşam Doyumu İlişkisi”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 50/3 (1995), 115-140. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001851
• Doğan, Mebrure. Sabır Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2016.
• Düzgüner, Sevde. Maneviyat Algısı ve Diğerkamlıkla İlişkisi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2013.
• Elkins, David N. vd. “Toward a Humanistic-Phenomenological Spirituality: Definition, Description, and Measurement”. Journal of Humanistic Psychology 28/4 (1988), 5-18. https://doi.org/10.1177/0022167888284002
• Ellison, Christopher G. vd. “Does Religious Commitment Contribute to Individual Life Satisfaction?” Social Forces 68/1 (1989), 100-123. https://doi.org/10.2307/2579222
• Ellison, Christopher G. - Levin, Jeffrey S. “The Religion-Health Connection: Evidence, Theory, and Future Directions”. Health Education & Behavior 25/6 (1998), 700-720. https://doi.org/10.1177/109019819802500603
• Ellison, Craig W. “Spiritual Well-Being: Conceptualization and Measurement”. Journal of Psychology and Theology 11/4 (1983), 330-340. https://doi.org/10.1177/009164718301100406
• Ergül, Okan. Banka Çalışanlarının İş Tatminini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik Bir Alan Araştırması. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, MasterThesis, 2015.
• Evirgen, Bülent vd. “Banka Müdürlerinin Etik Davranışları Çalışanlarının İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılıklarını Güçlendirir Mi?” Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 17/1 (2016), 1-21. https://doi.org/10.1177/009164718301100406
• Ghazzawi, Issam vd. “Faith and Job Satisfaction: Is Religion a Missing Link?” Journal of Organizational Culture, Communications and Conflict 20/1 (2016), 1-29.
• Göcen, Gülüşan. Şükür Pozitif Psikolojiden Din Psikolojisine Köprü. İstanbul: Dem Yayınları, 2014.
• Güner, Feriştah vd. “Banka Çalışanlarının Mesleki Stres ve Tükenmişlik Düzeylerinin İş Doyumu ve Yaşam Doyumu Düzeyleri ile İlişkisi”. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi 6/3 (2014), 59-76.
• Gürses, İbrahim. “Yükleme Teorisi ve Din İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2008), 359-377.
• Hayta, Akif. “Anneden Allah’a: Bağlanma Teorisi ve İslâm’da Allah Tasavvuru”. Değerler Eğitimi Dergisi 4/12 (2006), 29-63.
• Hıdır Özcan, Anıl - Bayarçelik, Ebru Beyza. “Kuşaklara Göre İş Tatmini, Tükenmişlik ve İş Yaşam Dengesi”. International Journal of Management and Administration 4/7 (2020), 54-70. https://doi.org/10.29064/ijma.665688
• Holdcroft, Barbara. “What is Religiosity?” Catholic Education: A Journal of Inquiry and Practice 10/1 (2006). https://doi.org/10.15365/joce.1001082013
• Hood, Ralph W. vd. The Psychology of Religion. New York, NY: The Guilford Press, 2009.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Jaramillo, Matthew. Calling, Life Satisfaction and Job Satisfaction: Religion as a Moderator. Colorado: Colorado State University, Yüksek Lisans, 2011. https://doi.org/10.1037/e608872010-001
• Jenaabadi, Hossein. “Studying The Relationship Between Religious Orientation and Job Satisfaction of Employees in Saravan’s Offices”. Journal of Educational & Instructional Studies in the World 3/4 (2013), 9-14.
• Kayıklık, Hasan. “Bireysel Dindarlığın Boyutları ve İnanç-Davranış Etkileşimi”. İslami Araştırmalar Dergisi 19/3 (2006), 491-499.
• Kinjerski, Val M. - Skrypnek, Berna J. “Defining Spirit at Work: Finding Common Ground”. Journal of Organizational Change Management 17/1 (2004), 26-42. https://doi.org/10.1108/09534810410511288
• Koca, Gökhan - Özçifçi, Vesile. “İş Tatmini: Öğretim Elemanlarına Yönelik Bir Uygulama”. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi 48 (2015), 400-415.
• Kolodinsky, Robert W. vd. “Workplace Values and Outcomes: Exploring Personal, Organizational, and Interactive Workplace Spirituality”. Journal of Business Ethics 81/2 (2008), 465-480. https://doi.org/10.1007/s10551-007-9507-0
• Krishnakumar, Sukumarakurup - Neck, Christopher. “The ‘What’, ‘Why’, and ‘How’ of spirituality in the workplace”. Journal of Managerial Psychology 17/3 (2002), 153-164. https://doi.org/10.1108/02683940210423060
• Legere, Thomas E. “A Spirituality For Today”. Studies in Formative Spirituality 5/3 (1984), 375-383.
• Levin, Jeffrey S. - Taylor, Robert Joseph. “Panel Analyses of Religious Involvement and Well-Being in African Americans: Contemporaneous vs. Longitudinal Effects”. Journal for the Scientific Study of Religion 37/4 (1998), 695-709. https://doi.org/10.2307/1388151
• Martinson, Oscar B. - Wilkening, Eugene A. “Religion, Work Specialization, and Job Satisfaction: Interactive Effects”. Review of Religious Research 24/4 (1983), 347-356. https://doi.org/10.2307/3511013
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. Kişilik ve Din. İstanbul: Dem Yayınları, 2004.
• Milliman, John vd. “Workplace spirituality and employee work attitudes: An exploratory empirical assessment”. Journal of Organizational Change Management 16/4 (01 Ocak 2003), 426-447. https://doi.org/10.1108/09534810310484172
• Neck, Christopher P. - Milliman, John F. “Thought Self‐leadership: Finding Spiritual Fulfilment in Organizational Life”. Journal of Managerial Psychology 9/6 (01 Ocak 1994), 9-16. https://doi.org/10.1108/02683949410070151
• Nettle, Daniel. Happiness: The Science Behind Your Smile. Oxford: Oxford University Press, 2006. https://doi.org/10.7861/clinmedicine.6-2-214
• Orhan, Nazife. Bankacılık Sektöründe Duygusal Zekâ ve Yenilikçi İş Davranışlarının İş Tatmini Üzerine Etkileri. İstanbul: Beykent Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2012.
• Özaydın, Mehmet Merve - Özdemir, Ömer. “Çalışanların Bireysel Özelliklerinin İş Tatmini Üzerindeki Etkileri: Bir Kamu Bankası Örneği”. İşletme Araştırmaları Dergisi 6/1 (2014), 251-281.
• Pargament, Kenneth I. “The Psychology of Religion and Spirituality? Yes and No”. The International Journal for the Psychology of Religion 9/1 (1999), 3-16. https://doi.org/10.1207/s15327582ijpr0901_2
• Peker, Hüseyin. “Kur’an’a Göre Dindarlığın Boyutları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2012), 41-49.
• Pelenk, Saadet Ela - Acaray, Ali. “Aşırı İş Yükünün İş Tatminine Etkisinde İşyeri Maneviyatının Düzenleyici Rolü”. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi 11/27 (2020), 480-497. https://doi.org/10.21076/vizyoner.651135
• Rezapour, Yasser vd. “The Role of Faith in Work, Religious Beliefs, and Spirituality in the Prediction of Job Satisfaction Among Rehabilitation Experts”. Iranian Rehabilitation Journal 14/4 (2016), 217-222. https://doi.org/10.18869/nrip.irj.14.4.217
• Rio, Carlos Del M. - White, RIO ve Lyle J. “Maneviyatı Dindarlıktan Ayırmak: Hilomorfik Bir Bakış Açısı”. çev. Selma Baş. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 37/1 (2016), 73-113.
• Robert, Tracey vd. “Relationships Between Adult Workers’ Spiritual Well‐Being and Job Satisfaction: A Preliminary Study”. Counseling and Values 50 (2006), 165-175. https://doi.org/10.1002/j.2161-007X.2006.tb00053.x
• Sadykova, Guzel - Tutar, Hasan. “İşyeri Maneviyatı ve Örgütsel Güven Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma / A Study on The Relationship Between Workplace Spirituality and Organizational Trust”. Sayıştay Dergisi 93 (2014), 43-65.
• Sat, Sultan - Ay, Ünal. “Banka Çalışanlarının İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi”. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 14/2 (01 Aralık 2010), 47-66.
• Sherman, Allen C. - Simonton, Stephanie. “Religious Involvement Among Cancer Patients: Associations With Adjustment and Quality of Life”. Faith and Health: Psychological Perspectives. 167-194. New York, NY, US: The Guilford Press, 2001.
• Singhai, Manisha vd. “Job Satisfaction: A Review”. Research Journal of Management Sciences 5/9 (2016), 66-68.
• Stain, Skjorshammer. Religion and Job Satisfaction. Emory University Dissertations Publishing, 1979.
• Sundjoto, Sundjoto vd. “Role of Religion: Implications of Personal Value and Corporate Culture on the Lecturer Job Satisfaction”. Archives of Business Research 4/3 (2016), 86-93.
• Tekeli, Seda - Paşaoğlu, Didem. “Türkiye’de Banka Çalışanlarının Performansını Etkileyen Faktörler: Eskişehir İli Kamu ve Özel Banka Örneği”. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi 4/2 (2012), 177-189.
• Tunç, Selamettin. İş Doyumunun Yaşam Memnuniyetine Etkisi: Öğretmenler Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2019.
• Van der Walt, Freda. The Relationship Between Spirituality and Job Satisfaction. University of Pretoria, Doktora Tezi, 2007.
• Wening, N. - Choerudin, A. “The Influence of Religiosity Towards Organizational Commitment, Job Satisfaction and Personal Performance”. Polish Journal of Management Studies 11/2 (2015), 181-191.
• Wnuk, Marcin. “Spirituality and Job Satisfaction. Mediating Role of Stress, Gratitude Towards Organization and Trust in Supervisor. Moderating Role of Religious Practices”. Modern Management Review 23/25 (2018), 277-295. https://doi.org/10.7862/rz.2018.mmr.59
• Yafiz, Muhammad vd. “Islamic Religiosity and Job Satisfaction Among Muslim Teachers in Malaysia”. HTS Teologiese Studies / Theological Studies 78/4 (2022), 1-7. https://doi.org/10.4102/hts.v78i4.7569
• Yanık, Ramazan - Sumer, Serpil. “Akademisyenlerin İslami Bankacılık Algısı”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23/3 (2019), 1177-1190.
• Yüksel, Zeynep. “Vaizlerin İş Doyumu Ölçeği: Geliştirilmesi, Geçerliği ve Güvenilirliği”. Dini Araştırmalar 19/48 (2016), 225-234. https://doi.org/10.15745/da.95028
• Zainudin, Muhamad Izzuddin vd. “Islamic Working Environment, Organizational Commitment and Employee’s Job Satisfaction and Performance in Service Industry in Malaysia: A Conceptual Paper”. Advances in Business Research International Journal 4 (2018), 67-76. https://doi.org/10.24191/abrij.v4i1.10082