Ülkemizde Kıraat İlmi Alanında Yapılan Doktora Çalışmaları

Yıl 2023, Sayı: 23, 172 - 190, 18.09.2023

Muhammed Yusuf Küçük Mustafa Sağlam

Öz

Kıraat ilmi, Kur’an’ın anlaşılmasına büyük oranda katkıda bulunan bir disiplindir. Kısmen usûlî kıraat farklılıkları daha özelde ise ferşî kıraat farklılıkları denilen telaffuz çeşitliliğinin, ayetlerin manalarına gerek anlam zenginliği gerek anlamı kuvvetlendirme gerekse farklı hükümler çıkarma bakımlarından önemli etkileri bulunmaktadır. Kıraat ilminin teşkil ettiği bu önemden dolayı, tez konusu seçerken özellikle doktora öğrencilerine kolaylık ve alana katkı açısından çeşitlilik sağlama mahiyetinde ülkemizde Kıraat ilmi alanında yapılan doktora tezlerini tarayıp bir araya getirerek gruplandırdık. Böylece araştırmacı, yapacağı çalışmayla ilgili matbu eserlerle birlikte veri tabanlarına ve şimdiye kadar alanda yapılmış tezlere daha kolay ulaşır hale gelmiş oldu. Zira şu ana kadar bu tarz bir çalışma bulunmamaktaydı. Ayrıntılı tarama işlemini kolaylaştırmak ve araştırmacıya konusuyla ilgili hem zaman hem de çeşitlilik kazandırmak, hakkında çalışma yapılmayan konuları fark ettirmek suretiyle böyle bir çalışmanın yapılması gerekiyordu. Batı ve Arap dünyasında kıraat alanıyla ilgili yapılan çalışmaları kapsam dışında tutarak çalışmamızı sınırlamış olduk. Kıraat ilmi alanında hiç çalışılmamış ya da hakkında çok az sayıda çalışma yapılmış önemli konu veya başlıklarla ilgili analiz ve değerlendirmeler yaparak bazı öneri ve tekliflerde de bulunduk. Özellikle eser ve şahıs tanıtımı, kıraat-tefsir ilişkisi, kıraat-tecvid ilişkisi ve kıraat-Arap dili ilişkisi diye başlıklandırdığımız bölümlere ait birçok tez yapıldığına şahit olduk. Kıraat-hadis, kıraat-fıkıh, kıraat-kelam, kıraat-musiki gibi ilişkili disiplinlerarası çalışmaların ise ilgi beklediğini belirttik. Ayrıca resmü’l-mushaf ve müsteşriklerin Kur’an ve Kıraat tasavvurlarına yönelik oryantalist yaklaşımlar üzerine çalışılmayı bekleyen konular olduğunu ifade ettik. Son kısımda ise çalışma yapmayı düşünen yeni araştırmacılar için emeği verimli kullanma ve zaman kaybını ortadan kaldırma, yapılacak çalışmalarda tekrara düşmekten alıkoyma amacı taşıyan ulaşabildiğimiz alanla ilgili henüz süreci tamamlanmamış ve devam eden doktora tezlerine de değinmeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Kur’an, Doktora, Tez, Araştırma, Tasnif

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Doctoral Studies in the Field of Recitation Science in Our Country

Öz

The science of recitation is a discipline that greatly contributes to the understanding of the Qur'an. The diversity of pronunciation, called the differences in recitation (both in procedural and fershi), has important effects on the meanings of the verses, in terms of richness, strengthening the meaning and making different provisions. Due to the importance of the science of recitation, it is to share the doctoral theses made in the field of qiraat in our country in order to provide convenience to the doctoral students while choosing the thesis topic. During the subject selection of the researcher who will do the doctoral study, it is necessary to scan the printed works and databases related to the work to be done and reach the theses. We believe that such a study would be beneficial in order to facilitate this detailed scanning process and to save time for the researche. We have not neglected to make some suggestions by analyzing the subjects or titles that have not been studied or have been studied very little in the field of recitation science. In particular, we observed that there are many theses belonging to the sections that we have titled as the introduction of the work and the person, the relationship between recitation and tafsir, the relationship between recitation and tajweed, and the relationship between recitation and Arabic language. We tried to express an opinion that studies on the relations between recitation-hadith, recitation-fiqh, recitation-theology, recitation-music can be emphasized. In addition, we believe that there may be many topics suitable for study regarding the resmü'l-mushaf and the Qur'an-Qiraat phenomenon (orientalist approaches) in the west. In the last part, we tried to address the ongoing doctoral theses in the field as far as we could reach, in order to guide the studies of the researchers.

Anahtar Kelimeler

Quran, Recitation, Doctorate, Thesis, Research, Classification

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Abay, Muhammed, Sülün, Murat. “Kıraat Bibliyografyası”. Kur’an ve Tefsir Araştırmaları 4 (İstanbul: Ensar Neşriyat, 2002), 477-540.
• Atiyye, Kabil Nasr. Gâyetü’l-Mürid fi İlmi’t-Tecvid, Kahire: 2000.
• Can, Mustafa. Bursa İnebey Kütüphanesinde Bulunan Kıraât Ve Tecvid İlmine Dair Yazma Eserler. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Cankurt, Fatih. “Kıraat İlminin Türkiye’deki Seyri (Kıraat Bibliyografyası)”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/1 (Bahar, 2018), 55-118.
• Devserî, İbrahim b. Said. Mu’cemü’l-Mustalahât fi İlmeyi’t-Tecvîdi ve’l-Kıraat, “Babü’l-Fa” md. Suudi Arabistan: Dârü’l-Hadare, 2004.
• Devserî, İbrahim b. Said. el-İmam el-Mütevellî ve cuhûduhû fî ilmi’l-kırâe, Suudi Arabistan: ys. 1999.
• Erünsal, İsmail E. vd. İlahiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu (1953,2015). İstanbul: İsam Yayınları, Mart 2017.
• Fırat, Yavuz. Tecvid ve Kıraat İlmi Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İlk Harf Yayınları, 2018.
• İbnü’l-Cezerî, Ebû’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf. el-Mukaddimetü’l-cezeriyye, Riyad: Darü’l-Muğni, 2001.
• İbnü’l-Cezerî, Ebû’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-kıraati’l-aşr, thk. Ali Muhammed Dabba‘, Beyrut: Tasviru Darü’l-Kitabi’l-İlmiyye, ts.
• İSAM, İslami Araştırmalar Merkezi. “İlahiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu”. Erişim 21 Aralık 2022. http://ktp.isam.org.tr/?url=tezilh
• Mekkî b. Ebû Tâlib, Ebû Muhammed Hammûş b. Muhammed el-Kaysî. el-İbâne an meâni’l-kırâât, thk. Abdülfettah İsmail Şiblî. Kahire: Dâru’n-Nahda, 1398/1977.
• Sağlam, Mustafa. “Keşfü’z-Zunûn’da Kıraat Kaynakları Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. İslam Medeniyetinin Keşfi Kâtip Çelebi’yi Anlamak. Ed. Sıddık Korkmaz. Vd. 553-599. İstanbul: Hiper Yayınları, 1. Baskı, 2021.
• Taşdemir, Yunus Emre. “Ülkemizde Kıraat İlmi Alanında Yüksek Lisans Düzeyinde Son On Yılda Yazılmış Tezlerin Tasnifi”. Umde Dini Tetkikler Dergisi 4/2 (Aralık 2021), 303-317.
• Temel, Nihat. “Kıraat ve Tecvid İlmine Dair Eserlerin Sistematiği”. Kur’an ve Tefsir Araştırmaları 4 (İstanbul: Ensar Neşriyat, 2002), 247-281.
• Temel, Nihat. Kıraat ve Tecvid Istılahları, 3. Baskı İstanbul: MÜİF Vakfı Yayınları, 2013.
• YÖK, Yükseköğretim Kurumu. “Ulusal Tez Merkezi”. Erişim 21 Aralık 2022. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Zürkâni, Muhammed Abdülazim, Menâhilü’l-İrfân fi Ulûmi’l Kur’an, (Mısır: ts. 1-2)