1960’da Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Kuruluşundan 2004 Annan Planı’na Kadar Olan Süreçte Kıbrıs Meselesi

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 168 - 193, 28.12.2020

İlker Çelebi Vasfiye Çelik

Öz

Stratejik konumu dolayısıyla tarih boyunca önemini koruyan Kıbrıs, 1571’den 1878’e kadar Osmanlı Devleti’nin egemenliğinde kalmıştır. 1878’den sonra ise Kıbrıs’ın yönetimi belli şartlar çerçevesinde İngiltere'ye devredilmiş ancak İngiltere adayı 1914 yılında ilhak etmiştir. İngiltere’nin bu hareketine karşın yaşanan gelişmeler neticesinde 1960 yılında Türkiye, İngiltere ve Yunanistan garantörlüğünde Kıbrıs Cumhuriyeti kurulmuştur. Ancak bu devlet Rumların anlaşmalara aykırı hareket etmesi ve adadaki Türklere saldırması sonucunda 1963 yılında son bulmuştur. 1974’e kadar geçen süreçte Türkler adada ciddi baskılara uğramış ve sonuç olarak 1974 yılında Türkiye’nin garantörlük hakkını kullanarak Kıbrıs Barış Harekatını icra etmesi ile adadaki Türklerin can ve mal güvenliği sağlanmıştır. 1983 yılında kurulan KKTC ile de Kıbrıs Türk halkı artık bir devlet nezdinde temsil edilmeye başlanmıştır. Bu yıldan sonra yapılan toplumlararası müzakereler ise GKRY’nin uzlaşmazlık politikası nedeniyle hiçbir sonuca varamamıştır. 1990’dan sonra Avrupa Birliği’nin de Kıbrıs konusuna dahil olmasıyla yeni bir siyasi konjonktür ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada Kıbrıs’ın siyasi tarihi, 2004 Annan Planı sürecine kadar yaşanan gelişmeler ve AB’nin Kıbrıs politikası irdelenmeye çalışılmıştır. Sonuçta ise Türkiye ve KKTC’nin yeni bir politika belirleyerek KKTC’nin tanınması için diplomatik girişimlere başlaması gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, KKTC, AB, Müzakereler, Politika

Kaynakça

• Alasya, H.F., (1987), Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tarihi, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Armaoğlu, F., (2019), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995), Kronik Kitap Yayınları, İstanbul.
• Armaoğlu, F., (1959), “1955 Yılında Kıbrıs Meselesinde Türk Hükümeti Ve Türk Kamuoyu” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 14 (2), s.57-86.
• Başbuğ, İ., (2016), Unutulan Ada Kıbrıs, Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul.
• Bilgin, M. S., (2014), “1964 Johnson Mektubu Öncesi Ve Sonrası Dönemde Kıbrıs’ta Türk-İngiliz İlişkileri”, Uluslararası Boyutlarıyla Kıbrıs Meselesi Ve Geleceği Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 11-13 Aralık 2014 Gazimağusa, Yayına Hazırlayan: Duygu Türker Çelik, Ankara: Atatürk Kültür Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, s. 3-11.
• Birand, M.A., (1975), Otuz Sıcak Gün, Milliyet Yayınları, İstanbul.
• Bozkurt, E., ve Demirel, H., (2004), Birleşmiş Milletler Ve Avrupa Birliği Kapsamında Kıbrıs Sorunu, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Çeçen, A., (2005), Kıbrıs Çıkmazı, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul.
• Demirer, M.A., (1993), Türk’ün Onur Sorunu Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Denktaş, R.R., (2004), Kıbrıs Girit Olmasın, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Denktaş, R.R., (2008), Kıbrıs Elli Yılın Hikayesi, Akdeniz Haber Ajansı Yayınları, İstanbul.
• Düzgün, B, (2008). Kıbrıs'ta Ümit Ve Hüsran Annan Planından Referandum’a Bir Dönemin Perde Arkası, Ayraç Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Efegi̇l, E., ve Olcay, A., (2004), “Tarafların Kıbrıs Sorunu'na yaklaşımları” Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), (1) , s.113-122 .
• Gazioğlu, A. C., (2000), Enosis Çemberinde Türkler, Kıbrıs Araştırma Ve Yayın Merkezi, Lefkoşa.
• Gürel, Ş.S., (2020), Kıbrıs Tarihi 1878-1960 Kolonyalizm, Ulusçuluk Ve Uluslararası Politika, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Gürel, Ş.S., (2018), Tarihsel Boyutları İçinde Türk – Yunan İlişkileri 1821-1993, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Hakeri, B.H., (1993), Başlangıcından 1878’e Dek Kıbrıs Tarihi, KKTC Milli Eğitim Ve Kültür Bakanlığı Yayınları, Lefkoşa.
• Hasgüler, M., ve Uludağ, B., (2004), Kriz Üçgeninde Türkiye, Ortadoğu, Avrasya Ve Kıbrıs Yazıları (1997-2003), Anka Yayınları, İstanbul.
• İsmail, S., (1998), 150 Soruda Kıbrıs Sorunu, Kastaş Yayınevi, İstanbul.
• İsmail, S., (2000), Kıbrıs Sorunun Kökleri, Akdeniz Haber Ajansı Yayınları, İstanbul.
• Kuşat, N., (2016), “Türkiye Avrupa Birliği İlişkilerinde Zayıf Halka Kıbrıs-Weak Link In Turkey-European Union Relations: Cyprus”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), s.112-133.
• Manisalı, E., (2003), Dünden Bugüne Kıbrıs, Gündoğan Yayınları, Ankara.
• Mor, H., (2008), “Kıbrıs Sorununun Türkiye-AB İlişkilerine Endekslenmesi Süreci”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1), s.983-1026.
• Mor, H., (2019), Türk Dış Politikasında Kıbrıs Ve AB Çıkmazı, Çizgi Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Oberling, P., (1987), Bellapais’e Giden Yol, Çev. M. Erdoğan, Genelkurmay Askeri Tarih Ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Oberling, P., (1990), Kıbrıs Faciası, Çev. F. Armaoğlu, Atatürk Kültür Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Olgun, A., (1991), Kıbrıs Gerçeği 1931-1990, Demircioğlu Matbaacılık, Ankara.
• Önalp, E., (2010), Geçmişten Günümüze Kıbrıs, Berikan Yayınevi, Ankara.
• Öymen, O., (2017a), Silahsız Savaş Bir Mücadele Sanatı Olarak Diplomasi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Öymen, O., (2017b), Zor Rota Gençlik Ve Diplomasi Anıları, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Özakman, T., (2012), Çılgın Türkler Kıbrıs, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Özarslan, B.B., (2007), Uluslararası Hukuk Açısından Kıbrıs Sorunu Ve Avrupa Birliğinin Yaklaşımı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Özey, R., (2001), “Adalar Denizi Ve Batı Anadolu Bölgesi Hakkında”, Marmara Coğrafya Dergisi, 1(3), s.27-36
• Somuncuoğlu, S., (2002), Arka Kapımıza Dayandılar Kıbrıs'ta Sirtaki, Boyut Tan Matbaası, Ankara.
• Şahin, H., (2019), Johnson Mektubu, Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı İnternet Sitesi: http://www.mfa.gov.tr
• Uçarol, R., (1995), Siyasi Tarih (1789-1994), Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Ünalmış, A.N., (2019), AB’ nin Kıbrıs Sorununa Bakışı Ve Türkiye AB İlişkileri (1960-2012 Arası Dönem), Akçağ Yayınları, Ankara.
• Yavuzalp, E., (1993), Kıbrıs Yangınında Büyükelçilik, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Yolak, S., (1989), 1571’den Günümüze Kıbrıs Türk Yönetimleri, KKTC Milli Eğitim Ve Kültür Bakanlığı Yayınları, Lefkoşa.
• Zia, N., (1975). Kıbrıs’ın İngiltere’ye Geçişi Ve Adada Kurulan İngiliz İdaresi, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.