Covid-19 Pandemisi Döneminde Durumluk-Kaygı, Sıkıntıya Toleranssızlık ve Panik Satın Alma Düzeylerinin Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 247 - 257, 30.12.2023

Funda Erdugan Sevgi Yurt Öncel

Öz

Bu araştırmanın amacı, Covid-19 pandemi döneminde tüketicilerin panik satın alma davranışı ile durumluk-kaygı ve strese toleranssızlık düzeyleri arasındaki ilişkileri incelemektir. Panik satın alma davranışı, psikolojik faktörlerin öneminin altını çizmektedir. Değişkenlerin düzeyleri arasındaki önemli etkileşimleri incelemek için log-lineer modeller kullanılmıştır.
Panik alışverişi yapanların kendini kalabalıkta gergin hissetmesi, panik alışverişi yapmayanların kendini gergin hissetmesine göre 1.6 kat fazladır. Panik alışverişi yapmayanların kaygısının düşük olması, panik alışverişi yapanların kaygısının düşük olmasına göre 1.3 kat fazladır. Kendini kalabalıkta gergin hissetmeyenlerin düşük kaygılı olması, gergin olan düşük kaygılılara göre 2.5 kat fazladır. Ayrıca, (22-25) yaş aralığına göre 41 yaş üstünün panik satın alma davranışını göstermesi 1.3 kat fazladır. Panik satın alma yapmayanların, yapanlara göre hoşgörülü olması 1.4 kat fazladır. 41 yaş üstünün, (18-21) yaş aralığındakilere göre hoşgörülü olması 3.6 kat, (22-25) yaş aralığındakilere göre hoşgörülü olması 3.5 kat, (26-31) yaş aralığındakilere göre hoşgörülü olması 3.3 kat ve (32-40) aralığındakilere göre hoşgörülü olması ise 1.7 kat daha fazladır. Buradan yaş küçüldükçe hoşgörüsüzlüğün arttığı söylenebilir. Panikle satın alma yapmayanlar daha düşük durumluk-kaygıya sahiptir. Panik satın alma yapmayanlar daha toleranslıdır.
Panikle yapılan alışverişler her ne kadar kaygı ve toleranssızlığı indirgemek için yapılan bir davranış biçimi olsa da ekonomi üzerindeki etkileri göz önünde bulundurulmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Durumluk-Kaygı, Log-lineer Model, Sıkıntıya Karşı Toleranssızlık

Kaynakça

• Akhrani, L. A., Nasiha, I. D. ve Octaviani, A., (2020), “Analysis of Panic Buying Behavior from Fear of Covid-19 and Citizen Trust”, In Proceedings of the 2nd Borobudur International Symposium on Humanities and Social Sciences, BIS-HSS 2020, 18 November 2020, Magelang, Central Java, Indonesia. http://dx.doi.org/10.4108/eai.18-11-2020.2311667
• Altun, G., (2021), “A Study on Covid-19 Data with Log-Linear Model Approach”, Mugla Journal of Science and Technology, 7(1), 52-58. https://doi.org/10.22531/muglajsci.835562
• Bayazıt, A., ve Akkaya, N. S., (2022), “Covid-19 Salgınına Bağlı DeğişenTüketici Satın Alma Davranışı: Panik Satın Alma”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(3), 1859-1879.
• Çakır, Z., (2016), “Sıkıntıya Toleranssızlık Ölçeği ve Bilişsel-Davranışsal Kaçınma Ölçeğinin Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi” Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17, 24-32. https://doi.org/10.5455/apd.207723 Ciotti, M., Ciccozzi, M., Terrinoni, A., Jiang, W. C., Wang, C. B. ve Bernardini, S., (2020), “The Covid-19 Pandemic”, Critical Reviews in Clinical Laboratory Sciences, 57(6), 365-388. https://doi.org/10.1080/10408363.2020.1783198
• Daniel, S. J., (2020), “Education and the Covid-19 Pandemic”, Prospects, 49(1), 91-96. https://doi.org/10.1007/s11125-020-09464-3
• Islam, T., Pitafi, A. H., Arya, V., Wang, Y., Akhtar, N., Mubarik, S., ve Xiaobei, L. (2021), “Panic Buying in the COVID-19 Pandemic: A Multi-Country Examination”, Journal of Retailing and Consumer Services, 59, 102357. https://doi.org/10.1016/j.jretconser.2020.102357
• Lenger, A. D. (2023), “Pazarlama Alanyazınında Panik Satın Alma Davranışı", Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 10(4), 474-486.
• McHugh, R. K. ve Otto, M. W., (2012), “Refining the Measurement of Distress Intolerance”, Behavior Therapy, 43(3), 641-651. https://doi.org/10.1016/j.beth.2011.12.001
• Meyer, B.H., Prescott, B. ve Sheng, X. S., (2022), “The Impact of the Covid-19 Pandemic on Business Expectations” International Journal of Forecasting, 38(2), 529-544. https://doi.org/10.1016/j.ijforecast.2021.02.009
• Öncel, S. Y. ve Erdugan, F., (2015), “Kontenjans Tablolarının Analizinde Log-Lineer Modellerin Kullanımı ve Sigara Bağımlılığı Üzerine Bir Uygulama”, Sakarya University Journal of Science, 19(2), 221-235. https://doi.org/10.16984/saufenbilder.49992
• Öncel, S. Y. ve Erdugan, F., (2023), “The Impact of Covid-19 Pandemic on Distress Intolerance in Turkey”, International Journal of Statistics in Medical Research, submitted.
• Öner, N. L. ve Compte, A., (1983), Süreksiz Durumluk/Sürekli Kaygı Envanteri El Kitabı (Handbook of State-Trait Anxiety Inventory), Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Padhan, R. ve Prabheesh, K. P., (2021), “The Economics of Covid-19 Pandemic: A Survey”, Economic Analysis and Policy, 70, 220-237. https://doi.org/10.1016/j.eap.2021.02.012
• Sari, E., Kağan, G., Karakuş, B.Ş., ve Özdemir, Ö., (2022), “Dataset on Social and Psychological Effects of Covid-19 Pandemic in Turkey”, Scientific Data, 9(1), 441. https://doi.org/10.1038/s41597-022-01563-4
• Sari, E. (2023), “From Perception to Action: The Influence of Distrust in Government on Panic Buying in the Covid-19 Era (No. 1304)”, GLO Discussion Paper, 1-30.
• Sezgin, M. ve Şimşek, İ., (2019), “Bireyin Sıkıntıya Dayanması Üzerine Sosyal Medyanın Rolü”, OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 1259-1281. https://doi.org/10.26466/opus.537720
• Škare, M., Soriano, D. R. ve Porada-Rochoń, M., (2021), “Impact of Covid-19 on the Travel and Tourism Industry”, Technological Forecasting and Social Change, 163, 120469. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.120469
• Spielberger, C., Gorsuch, R. ve Lushene, R., (1970), STAI Manual for the State-Trait Anxiety Inventory, Palo Alto, California, Consult. Psychol. Press.
• Suciati, I., Warsono, W., ve Usman, M. (2023), “Analysis of Linear Log Models on Covid-19 Data in Indonesia”, Sciencestatistics: Journal of Statistics, Probability, and Its Application, 1(1), 1-7.
• Talevi, D., Socci, V., Carai, M., Carnaghi, G., Faleri, S., Trebbi, E., Bernardo A.D., Capelli F. ve Pacitti, F., (2020), “Mental Health Outcomes of the Covid-19 Pandemic”, Rivista di Psichiatria, 55(3), 137-144