Tokat Region Sıraç’s in the Context of Tradition, Taboo and Urbanization

Yıl 2023, Sayı: 11, 506 - 519, 30.06.2023

Alirıza Koçak

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1295358

Öz

Alevism, which is one of the important parts of Turkish culture, has created different cultural communities in the Anatolian and Balkan geographies. Tokat is a region where this belief community is densely populated. Siraçlar, who joined the Anşa Bacı convent in Acısu village of Zile, is a community that still keeps the cultural traces of ancient Turkish culture alive in Anatolia until recently. With this study, it will be revealed how the cultural qualities of Sıraç, which they preserved until the twentieth century, due to their closed social structure, have changed due to modern life conditions.
The study deals with the concept of taboo, which was used by Sigmung Freud to examine the social life of the Polynesian natives, and the change in the traditional lifestyles of the Sıraç within the framework of cultural changes due to urbanization, in the context of practices and beliefs about marriage and death rituals.
The research was carried out with field research by taking Acısu village of Zile District of Tokat province, which is the belief center of the Sıraç community in the region. In the research, while the authentic Sıraç culture was compiled from the Sıraç fathers and village people still living in the village, the views of Sıraç living in the cultural habitat of the city on the effects of modern life on the traditional social structure were included in the research.
As a result, it has been determined that the tradition and belief elements that Siraç have preserved for hundreds of years within the closed society structure have begun to change as a result of migration to the city and the forced bond established with the outside world, and this culture has begun to lose its authentic form; Evaluations were made about which elements of this culture should be determined.

Anahtar Kelimeler

Alevism, Sıraç, urbanization, taboo, cultural change.

Gelenek, Tabu ve Şehirleşme Ekseninde Tokat Yöresi Sıraçları

Öz

Türk kültürünün önemli parçalarından olan Alevilik Anadolu ve Balkan coğrafyalarında farklı kültürel topluluklar meydana getirmiştir. Tokat, bu inanç topluluğunun nüfus bakımından yoğun olduğu bir bölgedir. Zile’ye bağlı Acısu köyünde bulunan Anşa Bacı dergâhına intisap etmiş olan Sıraçlar Anadolu’da kadim Türk kültürünün izlerinin halen yakın zamana kadar canlı şekilde yaşatan bir topluluktur. Bu çalışma ile Sıraçların kapalı toplumsal yapıları dolayısıyla koruyarak yirminci yüzyıla kadar taşıdıkları kültürel niteliklerinin modern hayat şartları nedeniyle ne şekilde değiştiği ortaya konulacaktır.
Çalışma, Sigmung Freud tarafından Polenezya yerlilerinin toplumsal yaşamını tetkik etmek için kullanılmış olan tabu kavramı ve şehirleşmeye bağlı kültürel değişimler çerçevesinde Sıraçların geleneksel hayat tarzlarında meydana gelen değişimi evlilik ve ölüm ritüellerine dair uygulama ve inançlar bağlamında ele almaktadır.
Araştırma, bölgedeki Sıraç topluluğunun inanç merkezi olan Tokat ili Zile İlçesi Acısu köyü merkeze alınarak alan araştırmasıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada otantik Sıraç kültürü halen köyde yaşayan Sıraç babaları ve köy halkından derlenirken modern hayatın geleneksel toplum yapısına etkileri konusunda şehrin kültürel habitatında yaşamakta olan Sıraçların görüşleri araştırmaya dahil edilmiştir.
Sonuç olarak Sıraçların kapalı toplum yapısı içerisinde yüzlerce yıl korudukları gelenek ve inanç unsurlarının kente göç ve dış dünya ile kurulan mecburi bağ neticesinde değişmeye ve bu kültürün otantik halini kaybetmeye başladığı tespit edilmiş; bu kültürün hangi unsurlarının tespit edilmesi gerektiğine dair değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Alevlik, Sıraç, kentleşme, tabu, kültürel değişim.

Kaynakça

• Artun, E. (2006). Dinî-Tasavvufî Halk Edebiyatı. İstanbul: Kitabevi.
• Avcı, A. H. (2008). Pir Sultan Ocağı. Türk kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 46, 77-96.
• Bozkurt, F. (2013). İmam Cafer-i Sadık Buyruğu. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Eğri, O. (2007). Kitâb-ı Dâr. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Eröz, M. (1990). Türkiye’de Alevilik Bektaşilik. Ankara: Kültür Bakanlığı
• Fığlalı, E.R. (1996). Türkiye’de Alevilik Bektaşilik, Ankara: Selçuk Yayınları
• Freud, S. (2021). Totem ve Tabu I. (Çev. Kâmuran Şipal), İstanbul: Say Yay.
• Karaköse, M. (2019). Sıraç Alevilerinde Ölüm Fenomeni. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi. Köprülü, M. F. (2012). Anadolu’da İslamiyet. Ankara: Akçağ.
• Roux, J. (2011). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. İstanbul: Kabalcı.
• Selçuk, A. (2013). Merkezî Kurumsal Otoritenin Ötekileştirdiği Bir Topluluk: Anşa Bacılılar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 61, 169-186
• Sümer, F. (1972). Oğuzlar (Türkmenler). Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları.
• Şahin, İ. (2019). Sıraç Sosyopolitik Hareketi ve Anşa Bacılı Ocağı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 91, 65-88.
• Selçuk, A. (2012). Merkezî Kurumsal Otoritenin Ötekileştirdiği Bir Topluluk: Anşa Bacılılar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 61, 169-186.
• Şişman, B. ve Şahin, M. (2019). Alevi-Bektaşi Kültürünün Türk Halk İnanışları ve Uygulamalarına Yansıması. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 92, 43-65.
• Taşğın, A. (2014). Alevîler Arasında Erkân Farklılıkları ve Farklı Erkânlarıyla Alevîlerin Yaşadıkları Coğrafya. Geçmişten Günümüze Alevîlik I. Uluslararası Sempozyumu. Bingöl: Bingöl Üniversitesi.
• Ünlü, Ü. (2013). Alevilikte Dedelik ve Ocak Anlayışı “Tercan Örneği”. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Kaynak Kişiler
• Kaynak kişi 1 ilkokul mezunu, 45 yaşında, Acısu köyü.
• Kaynak kişi 2 ilkokul mezunu, 67 yaşında, Sıraç babası.
• Kaynak kişi 3 okuryazar değil, 79 yaşında.
• Kaynak kişi 4 lise mezunu, 42 yaşında.
• Kaynak kişi 5 okuryazar değil, 65 yaşında.
• Kaynak kişi 6 okuryazar değil, Kervansaray köyü.
• Kaynak kişi 7 ilkokul mezunu Üçkaya köyü.
• Kaynak kişi 8 yüksek öğrenim mezunu, 55 yaşında Hasan Karakurt, Acısı köyü.
• Kaynak kişi 9 yüksek öğrenim mezunu 35 yaşında Fidan Kaplan, İstanbul.