Rose and Nightingale as Symbolic Discourse in the Poems of Âşık Veysel

Yıl 2023, Sayı: 13, 638 - 649, 31.12.2023

Serkan Balcı

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1357915

Öz

“Unconventional associations” such as symbols, metaphors, etc. have an important role in the formation/shaping of the poetry universe of Âşık Veysel, who is considered to be one of the last representatives of minstrel literature (âşık edebiyatı) in the 20th century. Through these associations, Veysel “embodies” his feelings and thoughts in his poems and bridges the gap between the past and the age he lives in. Veysel’s frequent use of “rose” and “nightingale”, two of the most prominent symbols of oral and written culture from ancient times to the present day, in his poems is an outstanding example of this bridge he has built. In this study, the universe of meaning and the symbolic discourses created by the symbols of “rose” and “nightingale” in Veysel’s poems have been determined; it has been seen that these symbols constitute a positive universe of meaning, with the exception of “Erzincan” poetry. On the other hand, it has been found that the poems in which “rose and nightingale” are employed together generally describe human and divine love, the rose is depicted as (the lover, Allah) and the nightingale as (the lover/Hz. Muhammad), and when they are employed separately, symbolic discourses are constructed by emphasizing the structural features (smell, sound, etc.) of the rose and nightingale, and in both uses, these symbols are supported by a number of secondary symbols and metaphors (thorns, destiny (çarh-ı devran), etc.).

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel, symbol, rose, Nightingale, poem.

Âşık Veysel’in Şiirlerinde Sembolik Söylem Olarak Gül ve Bülbül

Öz

20. yy. âşık edebiyatının son temsilcilerinden biri olan Âşık Veysel’in şiir dünyasının oluşmasında/şekillenmesinde sembol, metafor vb. “alışılmamış bağdaştırmalar” önemli bir yer tutmaktadır. Bu bağdaştırmalar yoluyla Veysel, duygu ve düşüncelerini şiirlerinde “ete kemiğe” büründürürken geçmiş ile yaşadığı çağ arasında bir köprü kurmaktadır. Veysel’in, eski dönemlerden günümüze, sözlü ve yazılı kültürün en önemli sembollerinden olan “gül” ve “bülbül”ü şiirlerinde sıkça kullanması, kurduğu bu köprüyü göstermesi bakımından önemli bir örnektir. Bu çalışmada, Veysel’in şiirlerinde “gül” ve “bülbül” sembollerinin anlam dünyası ve yarattığı sembolik söylemler belirlenmiş; “Erzincan” şiiri hariç bu sembollerin olumlu bir anlam dünyası oluşturduğu görülmüştür. Bununla beraber, “gül ve bülbül”’ün birlikte kullanıldığı şiirlerde genel olarak beşerî ve ilahi aşkın anlatıldığı, gülün (âşık, Allah) bülbül’ün ise (ma’şûk /Hz. Muhammed) olarak tasvir edildiği, ayrı ayrı kullanıldığı zaman ise gül ve bülbül’ün yapısal özelliklerine (koku, ses vb.) vurgu yapılarak sembolik söylemler kurulduğu, her iki kullanımda da bu sembollerin bir takım ikincil derecedeki (diken, çarh-ı devran vb.) sembol ve metaforlarla desteklendiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel, sembol, gül, bülbül, şiir.

Kaynakça

• Akın, B. (2020). Kopuzdan “Telli Kur‘an”a Türklerde Kutsal Sazın Kültürel Serüveni. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 20(1), 135-162.
• Aksan, D. (2021). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Alptekin, A. B. (2011). Âşık Veysel (Türküz Türkü Çağırırız). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aydın, İ. H. (2006). Bir Felsefî Metafor “Yolda Olmak”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 6(1), 9-22.
• Aydın, K. A. ve Özkan V. (2018). Metafiziksel Açıdan ‘Dert’ Kavramı: Dîvân-ı Hikmet Çerçevesinde Bir İnceleme. Route Educational and Social Science Journal, 5(1), 1088-1094.
• Aytaç, P. (2003). Âşık Veysel’in Şiirlerinde Mistik Unsurlar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 9(26), 253-271.
• Bakırcı, F. (2015). Türk Dünyasında Ortak Bir Tema: Gül ile Bülbül: Hırkatî, Salâhî, Rifâî, Kara Fazlî, İznikli Bekâyî”de Gül ile Bülbül Temasının Karşılaştırılması. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 6, 48-72.
• Bakiler, Y. B. (2020). Âşık Veysel. İstanbul: Yakın Plan Yayınları.
• Bekki, S. (2021). Halk Müziğinin Seyyar Radyosu Âşık Veysel. İstanbul: Muhit Kitap.
• Çeribaş, M. (2011). Âşık Veysel’in Duygu ve Düşünce Dünyasında Toprak. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 134, 70-72.
• Çetindağ Süme, G. (2017). Türk Kültüründe Değerler Simgesi Gül. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 13(5), 105-123.
• Çıblak, N. (2008). Âşık Şiirinde Taşlamalar. Ankara: Ürün Yayınları.
• Çukurlu, T. (2019). Klasik Osmanlı Şiirinde Gülün Bülbül ve Diğer Hayvanlarla İlişkisi. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2(1), 353-376.
• Dağlar, A. (2017). Mazmûn Gülünün Mazmûnuna Bülbül Olmak. Sûfî Araştırmaları Dergisi, 15, 23-42.
• Demirel, Ş. (2012). Sembol, Sembolik Dil ve Bu Bağlamda Mesnevî’nin İlk 18 Beytindeki Sembolik Unsurlar. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(3), 915-947.
• Dinçer, A. (2004). Âşık Veysel’in Şiirlerinde Alışılmamış Bağdaştırmalar. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi TÜBAR, 15, 231-242.
• Dore, F. (2014). Jean-Paul Sartre’ın Varoluşçu Felsefesinden Gül-Bülbül İlişkisine Bir Bakış. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 54(2), 19-36.
• Durbilmez, B. (2020). Âşık Edebiyatında Şiir Sanatı Hasretî’den Örneklerle. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Erdoğan, K. ve Akgül, S. (2016). Divan Şiirinde Gül Redifli Gazeller Üzerine Bir İnceleme. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40 (2), 53-65.
• Günay, U. (1993). Âşık Veysel ve Âşık Tarzı Şiir Geleneği. Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 21-42.
• Kaya, D. (2011). Âşık Veysel. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kemikli, B. (2010). Güle Ayna Tutmak ya da Bülbülün Gül Tasavvuru. Gül Kitabı Gül Kültürü Üzerine İncelemeler (Edt. Bilal Kemikli-Selami Turan), Isparta: Isparta Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Yayınları.
• Keskin, T. (2022). Bektâşî Âşıklarından Sıdkî’nin ‘Düş Oldum’ Devriyesinin Tasavvufî Yorumu ve Müzik Alanındaki İzleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 103. 13-32.
• Korkmaz, Y. N. ve Kurtaslan, H. (2022). Halk Kültüründe Ömür Söylemi: Âşık Veysel Türküleri Örneği. Folklor Akademi Dergisi, 5(3), 647-659.
• Nizam, B. S. (2010). Divan Şiirinin Alegorik Âşık ve Maşuklarından Gül ü Bülbül. Turkish Studies, 5(3), 462-478.
• Özdemir, C. (2023). Âşık Veysel’in Şathiyesinin Tasavvufî Şifreleri. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Âşık Veysel Hatırasına Gelenek ve Edebiyat Özel Sayısı, 109-127.
• Özdemir, S. D. (2018). Âşık Veysel’in Şiirlerinde Sosyal Eleştiri. AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 16(6), 151-161.
• Özerol, N. (2020). Klasik Türk Şiirinde Bir Sembol Olarak ‘Diken’. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 10, 23-41.
• Öztürk, E. C. (2023). Âşık Veysel’in Şiirlerinde İrfan ve Tasavvuf. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Âşık Veysel Hatırasına Gelenek ve Edebiyat Özel Sayısı, 168-190.
• Pala, İ. (2007). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Şimşek, E. (2016). Âşık Veysel’in Âşıklık Geleneği İçerisindeki Yeri Üzerine Bir Değerlendirme. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 9, 117-126.
• Taşkaya, S. M. ve Coşkun, İ. (2009). Âşık Feymânî’nin Şiirlerinde Eğitim ve Eğitim Unsurları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 25, 259-278.
• Topakkaya, A. (2013). ‘Âşık Veysel’in ‘Güzelliğin On Para Etmez’ Adlı Şiirine Felsefî Açıdan Bir Bakış, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Dergisi, 67, 89-102.
• Vahabzade, B. (haz. F. Akpınar). (2011). İki Zirve Karşısında Düşünceler (Yunus Emre ve Âşık Veysel). Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 31, 197-201.