Kadın Sanatçıların Gözünden Türk Mitolojisi: Selma Gürbüz, Canan Şenol ve Can Göknil

Yıl 2024, Sayı: 15, 1110 - 1121, 28.04.2024

Çiğdem Doğan Özcan Buse Kızılırmak Çekinmez

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1420015

Öz

Mitolojik öğeler, sanatın tarih boyunca evrensel bir dil olarak kullanıldığı önemli bir tema olmuştur. Mitolojik hikâyeler, tanrılar, kahramanlar, yaratıklar ve efsaneler, sanatçılara derin anlamların, sembollerin ve tarihsel bağlamın ifadesi için bir zengin bir anlatım dili sunar. Bu öğeler, insan deneyimini, insan doğasını ve evrensel temaları ele alırken aynı zamanda farklı kültürlerin değerlerini ve inançlarını yansıtır. Antik mitolojiden alınan öğeler, zamanın üstesinden gelebilmekte ve modern sanatta hala ilgi çekici bir şekilde kullanılmaktadır. Araştırma kapsamında ele alınan Selma Gürbüz, Canan Şenol ve Can Göknil’in eserlerinde kullandıkları Türk mitolojik imgelerinin anlatımları incelenecektir. Bu üç kadın sanatçı, farklı dönemlerde ve farklı sanatsal yaklaşımlarla çalışmış olsalar da Türk mitolojik öğelerini eserlerinde kullandıkları gözlemlenmiştir. Araştırmanın amacı, bu sanatçıların mitolojik öğeleri nasıl yorumladıklarını, bu öğelerin sanatlarındaki rolünü ve bu ortak temanın sanatsal ifade üzerindeki etkileri incelemektir. Sanatçılar, Türk mitolojik imgeleri eserlerinde kullanarak evrensel anlamların, sembollerin ve kültürel değerlerin ifadesini birleştirirler. Selma Gürbüz, Canan Şenol ve Can Göknil'in eserleri, farklı dönemlerde ve yaklaşımlarla, Türk mitolojisinin zengin anlatımını sunar.

Anahtar Kelimeler

Türk mitolojisi, kadın sanatçılar, Selma Gürbüz, Canan Şenol, Can Göknil.

Turkish Mythology through the Eyes of Female Artists: Selma Gürbüz, Canan Şenol and Can Göknil

Öz

Mythological elements have been an important theme that art has used as a universal language throughout history. Mythological stories, gods, heroes, heroines, creatures and legends offer artists a rich narrative language for the expression of deep meanings, symbols and historical context. These elements reflect the values and beliefs of different cultures while addressing the human experience, human nature and universal themes. Elements from ancient mythology can transcend time and are still used in modern art in an engaging way. This research will examine the narratives of Turkish mythological images used in the works of Selma Gürbüz, Canan Şenol and Can Göknil. Although these three women artists work in different periods and with different artistic approaches, it has been observed that they use Turkish mythological elements in their works. The aim of the paper is to examine how these artists interpret mythological elements, the role of these elements in their art and the effects of this common theme on artistic expression. By using Turkish mythological images in their works, the artists combine the expression of universal meanings, symbols and cultural values. The works of Selma Gürbüz, Canan Şenol and Can Göknil present the rich expression of Turkish mythology in different periods and approaches.

Anahtar Kelimeler

Turkish mythology, women artists, Selma Gürbüz, Canan Şenol, Can Göknil.

Kaynakça

• Beydiz, M. G. (2016). Mitolojiden Sanata Hayvan İmgesi. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Büyükcan Sayılır, Ş. (2021). Türklerin Ağaç ile Mitolojik ve Tarihî Bağları Üzerine Bir Değerlendirme. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3(6), 187- 198.
• Çağlayan Öcal, S. (2023). Mitlerin ve Sanatın Gerçeklik Kurgusu. Uluslararası Sanat ve Estetik Dergisi, 6(10), 26-35.
• Çıplak Drillat, (23.04.2021). Yabancılaşma Duyguları Yaratan Bir Masalsılık. ArtDog İstanbul. https://artdogistanbul.com/yabancilasma-duygulari-yaratan-bir-masalsilik/ [Erişim tarihi: 04. 10. 2023]. Çoruhlu, Y. (2013). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Çoruhlu, Y. (2020). Türk Sanatında Kötü Ruhlar. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (21), 59-88.
• Duydu, M. ve Karabey Tekin, A. (2022). Türk Mitolojisinde Hayvan Sembolizmi ve Geleneksel “Şahmeran” Figürünün Sanata Yansımaları. İdil, 96, 1208–1217.
• Edgü, F. (2013). Selma Gürbüz İçin Üç Yazı. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Eliade, M. (2007). Mitler, Rüyalar ve Gizemler. (Çev. Cem Soydemir). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Eliade, M. (2017). Mitlerin Özellikleri. İstanbul: Melisa Matbaacılık.
• Gültepe. N. ( 2015). Türk Mitolojisi Yeni Araştırmalar Işığında. İstanbul: Resse Yayınları.
• Güner Tuzcular, I. ( 6. 03. 2019). Can Göknil ile Söyleşi. Pazartesi14. https://pazartesi14.com/2019/03/06/can-goknil-ile-soylesi/, [Erişim tarihi: 08.11.2023].
• Gürlek, N. (2017). Canan Kaf Dağının Ardında. ( Ed. Süreyyya Evren). İstanbul: Arter.
• Hacısüleymanoğlu D. S. ve Yılmaz, M. (2022). Can Göknil’in Eserlerindeki Şamanist Etkiler. Sanat ve İnsan Dergisi, Özel Sayı, 7-16.
• İstanbul Modern. Selma Gürbüz: Dünya Diye Bir Yer. Sergi Tanıtım Metni. https://www.istanbulmodern.org/tr/sergiler/gecmis-sergiler/selma-gurbuz-dunya-diye-bir-yer_2551.html, [Erişim tarihi: 10.12.2023].
• Kaptan Bazyar, C. (2016). Mitoloji ve Çağdaş Sanat. Sanat ve Tasarım Dergisi, 0(18), 113-130.
• Kara, B. (2019). Mitoloji ve Toplumsal Cinsiyet: Şahmeran Miti. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Orhan, U. (2019). Çağdaş Sanatta Mitoloji. Yüksek Lisans Tezi. Batman: Batman Üniversitesi.
• Öger, A. ve Yıldız Altın, K. (2016). Uygurlarda Şamanizmden İslama Kötü Ruhların Dönüşümü. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 7, 15-25.
• Özgür, S. (2006). Şamanizm ve Can Göknil’in Yapıtlarındaki İzdüşümleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Pritsak, O. (2021). Kara Türk Yön Sembolizmi Çalışması. (Çev: Elvin Yıldırım). Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3(6), 519-532.
• Roux, J. P. (2015). Eski Türk Mitolojisi (çeviren: Musa Yaşar Sağlam). Ankara: Bilge Su.
• Sayım, O. (2018). Canan “Kaf Dağı’nın Ardında” sergisiyle Arter’de-Gülgün Bostancı. Sanatın Yolculuğu. https://www.sanatinyolculugu.com/canan-kaf-daginin-ardinda-sergisiyle-arterde/, [Erişim tarihi: 08.11.2023].
• Turan, G. (22. 01. 2014). Tanrıçaların Taçlarına Kuşlar mı Konar… Can Göknil Resmi İnternet Sitesi. https://cangoknil.com/metinler/tanricalarin-taclarina-kuslar-mi-konar/, [Erişim tarihi: 05.12.2023].
• Uncu, E. A. (23. 01. 2013). Belki de Doğulu Gibi Batı'ya Bakıyorum. Radikal Gazetesi. http://www.selmagurbuz.com/dosyalar/basin/radikal_selmagurbuz.pdf, [Erişim tarihi: 08.11.2023].
• Yayan, G. ve Sivri, O. (2017). Mitolojik Unsurların Günümüz Sanatçılarından Can Göknil’in Çalışmalarına Yansımaları. Sobider Sosyal Bilimler Dergisi. 4 (10), 653-672.
• İnternet Kaynakları
• URL 1: https://www.felsefe.gen.tr/eski-turklerde-siyasi-dusuncenin-kaynagi/ [Erişim tarihi: 10.11.2023].
• URL 2: https://www.tarihlisanat.com/balballar-gokturk-tas-anitlari/ [Erişim tarihi: 08.11.2023].
• URL 3: https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/37903 [Erişim tarihi: 08.11.2023].
• URL 4: https://sevildolmaci.com.tr/tr/artwork/kuyruklu-oyun/ [Erişim tarihi: 12.11.2023].
• URL5: https://www.onlinemuzayede.com/urun/4576429/selma-gurbuz-karaname-apel-galeri-istanbul-1999-turkce-30-s-30x23-cm-ka [Erişim tarihi: 12.11.2023].
• URL 6: https://bi-ozet.com/2017/08/22/sergi-kaf-daginin-ardinda/ [Erişim tarihi: 08.11.2023].
• URL 7: https://www.soylentidergi.com/dogurganlik-ve-bereket-tanricasi-umay-ana/ [Erişim tarihi: 05.11.2023].