Bir Kadın Şairin Dilinden Hicran ve Visal

Yıl 2024, Sayı: 15, 164 - 176, 28.04.2024

Özlem Çayıldak

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1434726

Öz

Klasik Türk şiiri ilk bakışta sadece erkeklerin eser verdiği bir gelenek gibi düşünülse de bu gelenek içinde azımsanmayacak sayıda kadın şair de yetişmiştir. Klasik Türk şiiri geleneğinde şiir yazan elliye yakın kadın vardır. Bu çalışmada 19. yy şairlerinden Şeref Hanım’ın “visâl” ve “hicrân-ı yâr” redifli gazelleri incelendi ve bu gazellerdeki tasavvurlardan yola çıkılarak şairin hicran-visal konusunu nasıl ifade ettiği ortaya konulmaya çalışıldı. Şeref Hanım, visal ve hicran temasını gazellerinde yoğun bir şekilde işlemiştir. Şairin 255 gazelinde 27 defa hicran, 27 defa visal kelimesini kullandığı görülmüştür. Visal ve hicran Arapça menşeli iki kelime olup klasik Türk şiiri geleneğinin de temel konularındandır. Bu iki kavramın ifade ettiği konu, şairlerin anlam arayışlarındaki genel yaklaşım ve tasavvurlarını yansıtması açısından son derece önemlidir. Şeref Hanım’ın gazellerinde bu iki temaya dair çokça örnek bulunmaktadır. Visal ve hicran ikilemi şairin aşka, âşıklığa dair tasavvurlarının yansıması olarak çalışma konumuzu oluşturmaktadır.
Ortaya konulan çalışma ile 19. yüzyıl şairlerinden Şeref Hanım’ın, kısaca hayatına ve sanat anlayışlarına yer verildi. Akabinde şairin gazellerinde geçen hicran ve visal unsurları tespit edilip beyitlerde nasıl ele alındığı üzerine açıklık getirilmeye çalışıldı. Bu çalışma için öncelikle şairin Divanı titizlikle tarandı. Beyitlerde tespit edilen hicran ve visal unsurunun yanı sıra şairin bu kavramları redif olarak seçip gazel yazdığı da görüldü. Makalemizin asıl konusunu “hicrân-ı yâr” ve “visâl” redifli gazeller oluşturmakla birlikte kavramların yoğunluğunu ifade etmek için konuyla ilgili şairin başka gazellerinden de örnekler verildi. Bu makalede Şeref Hanım’ın sevgiliye kavuşma hasreti hicran ile ona kavuşması visal ikileminde düştüğü aşk hadisesini nasıl ifade ettiği Divanı’ndan hareketle ortaya konulmaya çalışıldı.

Anahtar Kelimeler

Klasik şiir, Şeref Hanım, visal, hicran, redif.

Hijran and Visal from the Language of a Female Poet

Öz

Although classical Turkish poetry is thought at first glance to be a tradition in which only men produce works, a considerable number of female poets have also emerged within this tradition. There are nearly fifty female poets who write poetry in the tradition of classical Turkish poetry. In this study, the visal and hijran-ı yar rhyme ghazals of Şeref Hanım, one of the 19th century poets, were examined and, based on the images in these ghazals, it was tried to reveal how the poet expressed the subject of hicran-visal. Şeref Hanım extensively used the theme of visal and hijran in her ghazals. It was observed that the poet used the word hijran 27 times and visal 27 times in his 255 ghazals. Visal and hijran are two words of Arabic origin and are among the basic subjects of the classical Turkish poetry tradition. The subject expressed by these two concepts is extremely important in terms of reflecting the poets’ general approach and imagination in their search for meaning. There is a lot of data about these two themes in Şeref Hanım’s ghazals. The dilemma of visal and hijran constitutes our subject of study as a reflection of the poet’s aesthetic imaginations.
In the study, the poet’s longing to be reunited with his beloved, hijran, and the love incident in which he fell into the dilemma of visal, was emphasized and this dilemma experienced by the poet was explained with examples. Our aim here is to reveal how the poet expresses the theme of visal and hijran in his poems.

Anahtar Kelimeler

Classical poetry, Şeref Hanım, visal, hijran, redif.

Kaynakça

• Akün, Ö. F. (1994). Divan Edebiyatı. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 9, s. 389-427). İstanbul: TDV Yayınları.
• Arslan, M. (2010). Şeref Hanım. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 38, s. 550). İstanbul: TDV Yayınları.
• Arslan, M. (2018). Şeref Hanım Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Aydemir, Y., Çeltik, H. (2012). Kafiyenin Şiiri Şiirin Kafiyesi- Divan Şiirinde Kafiye Hünerleri- Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Bekiroğlu, N. (2000). Osmanlıda Kadın Şairler. http//www.nazanbekiroglu.org, [Erişim Tarihi 20.12.2023].
• Cebeci, D. (2017). Divan Şiirinde Kadın. Ankara: Panama Yayıncılık.
• Çayıldak, Ö. (2022). Klasik Türk Edebiyatında Öteki “Karşı Yakada Bir Tip: Rakip”. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Çelik, A. (2020). Gülün Bülbül Olduğudur: Osmanlı’nın Kadın Şairleri Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi. Journal of Humanities and Tourism Research, 10(1), 182-212.
• Çeltik, H. (2010). Âşığın Trajik İkilemi: Vuslat ve Ayrılık. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(3), 136-145.
• Çetinkaya, Ü. (2008). Divan Edebiyatında Kadına Genel Bakış. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3 (4), 280-334.
• Ertek Morkoç, Y. ( 2011). Klasik Türk Edebiyatında Kadın Şairlere Bir Bakış. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), Prof. Dr. Mahmut Kaplan Armağan Sayısı, 223-235.
• Kızıltan, M. (1994). Divan Edebiyatı Özelliklerine Uyarak Şiir Yazan Kadın Şairler. Sombahar Dergisi, Kadın Şairler Özel Sayısı, (Ocak-Nisan). 104-169.
• Kurnaz, C. (1997). Divan Edebiyatı Yazıları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Macit, M. (2004). Divan Şiirinde Ahenk Unsurları. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Nazik, S. (2016). Klasik Türk Şiirinde Vuslat ve Firkat Bağlamında Oruç. TÜBAR XL GÜZ, 168-190.
• Şentürk, A. (2016). Osmanlı Şiiri Kılavuzu 1. İstanbul: OSEDAM.
• Okuyucu, C. (2010). Divan Edebiyatı Estetiği. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Pala, İ. (2007). Aşina Güzeller. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Toska, Z. (2006). Divan Şiirinde Kadın Şairlerin Sesi. Türk Edebiyatı Tarihi (C. 2, s. 672-682). İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Tökel, D. A. (2003). Anlama Götüren Kilometre Taşları: Divan Şiirini Redifine Göre Yorumlamak. Yom Sanat, 11, 39-43.
• Üstüner, K. (2014). Tasavvuf ve Klasik Şiirimiz. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yılmaz, A. (2012). Geçmişten Günümüze Kadın Şairlerin Konumuna Genel Bakış. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 1(2), 45- 62