Gülten Dayıoğlu’nun Gezi Kitaplarına Dair Bir İnceleme

Yıl 2024, Sayı: 15, 369 - 399, 28.04.2024

Mustafa Burak Türkyılmaz Bülent Arı Aybala Arı

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1439909

Öz

Çocuk edebiyatı ülkemizde Cumhuriyet dönemi sonrası daha fazla önem gösterilen ve son dönemlerde bu yönde edebi eserlerin sayısında ve niteliğinde artış olan bir alandır. Çocuk edebiyatı eserlerinde çocukların bilişsel ve duygusal özellikleri ile dil becerilerinin göz önüne alındığı bir yaklaşım sergilenmelidir. Çocuk edebiyatına yönelik nitelikli ürünler, çocukların dil becerilerine yönelik gelişimlerini olumlu yönde etkilediği gibi kişilik gelişimine de katkı sağlamaktadır. Gezi kitapları da çocuk edebiyatı içinde yer alan önemli edebi türlerden biridir. Gülten Dayıoğlu bu alanda çok sayıda eser vermiş önemli yazarlar arasındadır. Bu çalışmada Gülten Dayıoğlu’nun gezi kitaplarında farklı ülkelerin ve kültürlerin çocuklara tanıtılmasına yönelik bilgilerin ve bu eserlerde Türkiye’ye ve Türk kültürüne ait unsurların belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma nitel bir çalışma olup veri toplama yöntemi olarak doküman analizi kullanılmıştır. Çalışmada ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmış ve Gülten Dayıoğlu’nun 11 gezi kitabı araştırmaya dâhil edilmiştir. Verilerin analizinde ise betimsel analiz kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda gezi kitaplarında ilgili bölgenin tanıtımına yönelik bilgiler bakımından “şehrin tanıtımı” kategorisi en fazla bilgi verilen kategoridir. Kültürel unsurlar açısından ise bölgenin tarihi yapı ve mimarisine yönelik bilgilerin en fazla sayıda yer verilen kategori olduğu görülmüştür. İlgili bölgenin tanıtılması bakımından incelenen kitaplarda Türkiye’ye ait en fazla bilginin verildiği kategori “şehrin tanıtımı” kategorisi olmuştur. Türk kültürüne ait unsurların aktarımı bakımından ise “yaşam biçimi” kategorisinde en fazla sayıda bilginin bulunduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte araştırmanın örneklem grubu içinde yer alan gezi kitaplarında Türkçe’ de yer alan atasözleri ve deyimler ile Türk Edebiyatı’na yönelik farklı metin türlerine de yer verildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gülten Dayıoğlu, gezi kitapları, kültür.

Etik Beyan

Araştırma katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülmediği; deneysel ya da diğer bilimsel amaçlarla insan ya da hayvan kullanılmadığı; klinik çalışma olmadığı; kişisel verileri içermediğinden etik kurul onayı alınmamıştır.

An Examination of Gülten Dayıoğlu’s Travel Books

Öz

Children’s literature is an field that has become more important in Turkey after the republican period. Recently, there has been an increase in the number and quality of these literary works. Children’s cognitive and emotional characteristics and language skills should be taken into consideration in children’s literature works. Qualified products for children’s literature positively affect the development of children’s language skills and It contributes to personality development. Travel books are one of the important literary genres in children’s literature. Gülten Dayıoğlu is among the important writers who have produced many works in this field. In this study, it is aimed to determine the information about introducing different countries and cultures and characteristics of Turkey and Turkish cultureto children in Gülten Dayıoğlu’s travel books. The research is a qualitative study and document analysis was used as the data collection method. Criterion sampling method was used in the study and 11 travel books by Gülten Dayıoğlu were included in the research. Content analysis method was used to analyze the data. As a result of the research, it was determined that the theme of city promotion was mostly included in travel books. In terms of cultural elements, it was determined that the most information was given about the historical structure and architecture of the region. The theme of introducing the most cities in Turkey is included in travel books. It was determined that the most information about Turkish culture was given on the theme of lifestyle. In addition, it was determined that the travel books of the research also included elements of the Turkish language and products related to Turkish Literature.

Anahtar Kelimeler

Gülten Dayıoğlu, travel books, culture.

Kaynakça

• Akdağ, E. (2022). Çocuk Öykülerinde Kültür ve Değer Çatışması Üzerine Bir Karşılaştırma: Cambaz Parası ile Yaşlı Kadın ve Papağan Örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (29), 403-417.
• Balta, E. E. (2019). Çocuk Edebiyatı Üzerine Yapılmış Lisansüstü Çalışmaların İçerik Analizi (2011-2018 Yılları). OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17), 464-489.
• Büyüköztürk, Ş. – vd. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Canatak, A. M. (2012). Osman Cemal Kaygılı’nın Gezi Yazılarında Eski İstanbul’un Eğlence Mekânları. Turkish Studies, 7(1), 611-630.
• Çiftçi, F. (2013). Çocuk Edebiyatında Yaş Gruplarına Göre Kitaplar ve Özellikleri. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 125-138.
• Çinpolat, E. (2021). Gülten Dayıoğlu Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Ödülleri’nde Yılın Romanı Ödülünü Kazanan Eserlerin Duyarlık Eğitimi Açısından İncelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 13(25), 854-872.
• Çoban, A. (2022). Gülten Dayıoğlu’nun Bambaşka Bir Ülke Amerika’ya Yolculuk Adlı Gezi Kitabının Kök Değerler Bağlamında İncelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 62- 71.
• Dayıoğlu, G. (2023). Okyanuslar Ötesine Yolculuk. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Erdiller-Yatmaz, Z. B., Erdemir, E., ve Erbil, F. (2018). Çocuk ve Çocukluk: Okulöncesi Öğretmen Adayları Anlatıyor. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(3), 284-312.
• Eskimen, A. D. (2015). Gülten Dayıoğlu’nun Yada’nın Gizilgücü Adlı Eserinde Eğitsel, Fantastik, Estetik ve Halk Kültürüne Ait Unsurlar. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(34), 63-77.
• Gökçe, B. ve Sis, N. (2011). Gülten Dayıoğlu’nun Çocuk Öykülerinin “Hikâye Haritası” Yöntemine Göre İncelenmesi ve Genel Bir Değerlendirme. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(3), 1925-1949.
• Gündüz, O. ve Şimşek, T. (2019). Anlama Teknikleri 1 Uygulamalı Okuma Eğitimi El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kaya, E. ve Ekiçi, M. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Gezi Yazılarından Yararlanma: Gülten Dayıoğlu’nun Gezi Yazıları Örneği. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(1), 87-114.
• Kaya, G. N. (2023). Çocuklara Farklı Coğrafyaları Tanıtan Bir Yazar: Gülten Dayıoğlu. Multidisipliner Yaklaşımlarla Coğrafya Dergisi, 1(1), 65-84.
• Kıbrıs, İ. (2016). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Kuru, H. ve Ünlü Kuru, B. (2022). Nermin Şenol Kalyoncu’nun “Salkımsöğütteki Orkestra” Adlı Eserinin Çocuk Edebiyatı Açısından İncelenmesi. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7(2), 57-71.
• Küçük, S. (2007). Çocuk Edebiyatında Kültürel Değerler Açısından Şeker Portakalı ve Fadiş Üzerine Bir Değerlendirme. II. Ulusal Çocuk Ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (Gelişmeler, sorunlar ve çözüm önerileri), 4-6 Ekim 2006, (Yay. Hzl. Sedat Sever), Ankara, 297-306.
• Kürüm, E. (2020). Töre Olgusunun Çocuk Edebiyatına Yansımaları: “Ben Büyüyünce” Örneği. https://www.researchgate.net/publication/338357404, [Erişim tarihi: 18.02.2024].
• Maden, S. (2008). Türk Edebiyatında Seyahatnameler ve Gezi Yazıları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 37, 147-158.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis. USA: SAGE Publications.
• Öktem, D. (2012). Türkiye’deki Çocuk Adalet Sisteminin Yönetimi ve Yaş Ayrımcılığına İlişkin Paradigmanın İncelenmesi (1-19). Türkiye’de Çocuk Adalet Sisteminin Yönetimi. Ankara: Uluslararası Çocuk Merkezi Yayınları.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (Çeviri Ed. M. Bütün ve S. B. Demir). Ankara: Pegem Akademi.
• Sezer, K. (2020). Çiğdem Kaplangı’nın Çocuk Kitaplarının Çocuğa Görelik İlkesi Açısından İncelenmesi. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 5 (2) , 347-359.
• Sınar Çılgın, A. (2005). Çağını Anlatan Bir Çocuk Edebiyatçısı: Gülten Dayıoğlu. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(8), 35-46.
• Sınar Uğurlu, A. (2015). Türk Çocuk Edebiyatında Yeni Bir İsim: Renan Özdemir’in Çocuk Romanlarındaki İletiler. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(29), 299-308.
• Şengül, M. B. (2018). Çocuk Edebiyatı Bağlamında Gülten Dayıoğlu’nun Fadiş Romanı. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 35(1), 72-84.
• Tekşan, K., Akkaya, S. E. ve Çinpolat, E. (2019). Gülten Dayıoğlu’nun Gezi Kitapları Üzerine Bir Değerlendirme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 368-383.
• Temizyürek, F. –vd. (2016). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Pegem Akademi.
• Uçgun, D. ve Çetinkaya, G. (2016). Gülten Dayıoğlu’nun Öykülerindeki Deyimlerin Tanınırlık ve Saydamlık Dereceleri Bakımından İncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 210, 521-537.
• Yalçın, A. ve Aytaş, G. (2017). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.