Öğretmen Adaylarının Doğal Afetlere Yönelik Algılarının İncelenmesi: Fenomenolojik Bir Perspektif

Yıl 2024, Sayı: 15, 830 - 845, 28.04.2024

Canan Demir Yıldız Esra Demir Öztürk

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1441279

Öz

Bu araştırmanın temel hedefi, öğretmen adaylarının doğal afetlere yönelik algılarını belirlemektir. Nitel bir yaklaşım benimseyerek gerçekleştirilen bu araştırma, öğretmen adaylarının doğal afetlere karşı farkındalık düzeyini ve stratejilerini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Fenomenoloji deseni, katılımcıların bireysel perspektiflerini derinlemesine anlamak için tercih edilen nitel araştırma yöntemlerinden biridir. Çalışmanın katılımcı grubunu, bir kamu üniversitesinin eğitim fakültesinde öğrenim gören 96 öğrenci oluşturmaktadır. Yapılan araştırmada, yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak online ortamda elde edilen veriler, betimsel ve içerik analizi süreçleriyle detaylı bir şekilde incelenmiştir. Araştırma sonuçları, katılımcıların neredeyse tüm doğal afetleri deneyimlediklerini, özellikle depremin ön planda olduğunu ortaya koymaktadır. Öğretmen adaylarının doğal afetlere ilişkin duygusal tepkilerine odaklanıldığında, en fazla “korku ve dehşet” temalarının öne çıktığı belirlenmiştir. Ayrıca, öğretmen adaylarının doğal afetlerle başa çıkabilmek için “önlem alma” ve “psikolojik destek” temalarına vurgu yaptıkları gözlemlenmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda, öğretmen adaylarının doğal afetlere yönelik algı ve farkındalıklarının yüksek olduğu sonucuna varılabilir. Bu bağlamda, eğitim fakültelerinde doğal afetlere ilişkin hazırlayıcı ve farkındalığı arttırıcı eğitimlerin düzenlenmesinin, duygu kontrolü ve afetlerden korunma açısından önemli katkılar sağlayabileceği, aynı zamanda olası doğal afetlerde öğretmen adaylarının bilgi ve becerilerinden yararlanılabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğal afetler, öğretmen adayları, eğitim fakültesi, nitel araştırma.

Etik Beyan

Bu çalışmanın etik olarak uygunluğu, Muş Alparslan Üniversitesi Etik Kurulu'nun 24.05.2023 tarihli ve 93712 sayılı yazısı ile onaylanmıştır.

Examination of Prospective Teachers’ Perceptions Regarding Natural Disasters: A Phenomenological Perspective

Öz

The primary objective of this research is to determine prospective teachers’ perceptions of natural disasters. Conducted with a qualitative approach, the study aims to reveal the awareness levels and coping strategies of prospective teachers regarding natural disasters. Phenomenology design, a preferred qualitative research method, is employed to deeply understand participants’ individual perspectives. The study group consists of 96 students enrolled in the education faculty of a public university. Data obtained through a semi-structured questionnaire in an online environment is meticulously analyzed using descriptive and content analysis processes. The research findings indicate that participants have experienced almost all types of natural disasters, with earthquakes being particularly prominent. When focusing on the emotional responses of prospective teachers to natural disasters, themes of “fear and horror” are identified as predominant. Additionally, observations reveal that prospective teachers emphasize themes of “prevention” and “psychological support” to cope with natural disasters. In light of the obtained results, it can be concluded that prospective teachers exhibit a high level of awareness and perception regarding natural disasters. In this context, it is suggested that organizing preparatory and awareness-raising training programs on natural disasters in education faculties could significantly contribute to emotional regulation and disaster prevention. Furthermore, leveraging the knowledge and skills of prospective teachers could prove beneficial in responding to potential natural disasters.

Anahtar Kelimeler

Natural disasters, prospective teachers, faculty of education, qualitative research.

Kaynakça

• Akar, S. (2013). Doğal Afetlerin Kamu Maliyesi Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı. Sakarya Yayıncılık.
• Atalay, İ.(2004). Doğa Bilimleri Sözlüğü Coğrafya-Ekoloji-Ekosistem. Meta Basım.
• Avcı, S. (2011). Türkiye’de Nüfusun Deprem Bölgelerine Göre Dağılışı (1935-2010). Fiziki Coğrafya Araştırmaları: Sistematik ve Bölgesel (Editör: Deniz Ekinci), Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, (6), 301-326.
• Bal, C. G. ve Özgen, Z. (2023). Kriz Yönetimi ve Afetler: Elazığ Depreminden Yansımalar. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (3) 854-878.
• Başbuğ-Erkan B. B., Özmen B. ve Güler H. (2011). Türkiye’de Afet Zarar Azaltımını Sürdürülebilir Eğitimle Sağlamak. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, ODTÜ.
• Benli, H. Bacanlı, M., Gündoğdu, Ş. T., Yaman, M. M., Esin, M., Gökçe, O, Karacameydan, N., Kadirioğlu, F.T., Kuterdem, N. K., Zorbozan, S., Sevim, E. ve İlgen, H.G. (2018). Türkiye’de Afet Yönetimi ve Doğa Kaynaklı Afet İstatistikleri. Ankara: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Yayınları.
• Bulu, D. (2022). Sınıf Öğretmenlerinin Afet Bilinci Algı Düzeylerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Bartın: Bartın Üniversitesi.
• Christensen, L. B., Johnson, B., ve Turner, L. A. (2011). Research Methods, Design, and Analysis. Pearson: New York.
• Chung, S. C. ve Yen, C.-J. (2016). Disaster Prevention Literacy Among School Administrators and Teachers: A Study on the Plan for Disaster Prevention and Campus Network Deployment and Experiment in Taiwan. Journal of Life Sciences, 10, 203-214.
• Cvetkovic, V. M., ve Stanisic, J. (2015). Relationship Between Demographic and Environmental Factors and Knowledge of Secondary School Students on Natural Disasters. Journal of the Geographical Institute Jovan Cvijic Sasa, 65(3), 323-340.
• Çevik, G. B. (2023). Afet (Travma) Psikolojisi. Girgin, S. (Ed.) Afetlerde Eğitim ve Yönetimi, Efe Akademi Yayınları.
• Değirmenci, Y. (2019). Sınıf Öğretmeni Adaylarının “Doğal Afet” Kavramına İlişkin Geliştirdikleri Metaforların İncelenmesi. Lnternational Journal of Geography And Geography Education (39), 83-94.
• Demirci, A., Bilgiç, E., ve Demir, Ö. G. D. (2018). Doğal Afetlere Karşı Hazırlık ve Doğal Afet Lojistiği. 7. Ulusal Lojistik ve Tedarik Zinciri Kongresi, 3-5 Mayıs 2018, Bursa
• Demir-Yıldız, C. ve Demir-Öztürk, E. (2023). Üniversite Öğrencilerinin Depreme İlişkin Metaforik Algıları. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 6(3), 308-316.
• Dikmenli, Y. ve Yakar, H. (2019). Öğretmen Adaylarının Afet Bilinci Algı Düzeylerinin İncelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 385-416.
• Doğru, D. (2019). Ortaöğretim Coğrafya Derslerinde Doğal Afetlerin İnfografikler ile Öğretiminin Öğrenci Başarısına ve Dersin Tutumuna Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
• Dökmeci, A. H. ve Merinç, F. (2018). Namık Kemal Ünı̇versı̇tesi Öğrencilerı̇nin Temel Afet Farkındalığının Değerlendirilmesi. Afet ve Risk Dergisi, 1(2), 106-113.
• Ergünay, O. (1996). Afet Yönetimi Nedir? Nasıl Olmalıdır? TÜBİTAK Deprem Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s. 263-272). TÜBİTAK.
• Erkal, T. ve Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de Afet Yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14 (22), 147-164.
• Fazel M., Patel V., Thomas S., Tol W. (2014). Mental health interventions in schools in low-income and middle-income countries. The Lancet Psychiatry 1(5), 388–398.
• Genç, F. N. (2007). Türkiye’de Doğal Afetler ve Doğal Afetlerde Risk Yönetimi. Stratejik Araştırmalar Dergisi, 9(5), 201-226.
• Goddard, S. (2017). Disaster Preparedness Knowledge, Beliefs, Risk-Perceptions, and Mitigating Factors of Disaster Preparedness Behaviors of Undergraduate Students at A Large Midwest University. (Doctoral dissertation). Still University of Health Sciences.
• Gökçe, O., Özden, Ş. ve Demir A.,(2008). Türkiye’de Afetlerin Mekânsal ve İstatistiksel Dağılımı. Afet Bilgileri Envanteri. Ankara: Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Yayınları.
• Gümüş-Şekerci, Y., Ayvazoğlu, G. ve Çekiç, M. (2023). Üniversite Öğrencilerinin Temel Afet Bilinci ve Farkındalık Düzeylerinin Saptanması. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(1), 74 – 81
• Johnson, B. ve Christensen, L. (2008). Educational Research: Quantitative, Qualitative, And Mixed Approaches. Sage Publications.
• Kadıoğlu, M. (2011). Afet Yönetimi. Beklenilmeyeni Beklemek, En Kötüsünü Yönetmek. İstanbul: Marmara Belediyeler Birliği.
• Karaçayır, F. (2022). Ortaokul Sosyal Bilgiler Derslerinde Doğal Afetlerin Hareketli İnfografikler ile Öğretiminin Öğrenci Başarısına ve Dersin Tutumuna Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karakuş, U. (2019). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Doğal Afet Kavramlarına İlişkin Algılarının Kelime İlişkilendirme Testi Aracılığıyla İncelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8(3), 735-751.
• Koç, H. (2013). Türk Basınının Doğal Afetlere İlişkin Bakış Açısını Belirlemeye Yönelik Bir İnceleme. Journal of World of Turks, 5(2), 121-137.
• Koçer, A. ve Koçak, O. (2024). 2023 Depremleri ve Uzaktan Eğitimin Yükseköğretim Öğrencilerinin Psikolojik Durumlarına Etkisi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi- AUAd, 10(1), 71-91.
• Köksal,F., ve Yücel, C. İ. (2023). Doğal Afetlere Genel Bir Bakış: Gümüşhane İl Örneği. Multidisipliner Yaklaşımlarla Coğrafya Dergisi, 1(2), 133-163,
• Kundak, S. ve Kadıoğlu, M. (2011). İlk 72 Saat. AFAD Yayınları.
• Lune, H., ve Berg, B. L. (2017). Qualitative Research Methods for The Social Sciences. Boston, MA: Pearson. Mata-Lima, H., Alvino-Borloa, A., Pinherio, A., Mata-Lima, A., ve Almedia, J. A. (2013). Impacts of Natural Disasters on Environmental And Socio-Economic Systems: Whats Makes the Difference? Ambiente & Sociedade, 14(3), 45-64.
• Newnham EA, Gao X, Tearne J, et al. (2020). Adolescents’ perspectives on the psychological effects of natural disasters in China and Nepal. Transcultural Psychiatry, 57(1), 197-211.
• Norris FH, Friedman MJ, Watson PJ, Byrne CM, Diaz E, ve Kaniasty K. (2002). 60,000 Disaster Victims Speak: Part I. An Empirical Review of the Empirical Literature, 1981–2001. Psychiatry, 65, 207– 239.
• Özkul, B. ve Karaman, E. (2007). Doğal Afetler İçin Risk Yönetimi. TMMOB Afet Sempozyumu, 5(7), 251-260.
• Özmen, B., Güler, H. ve Nurlu, M. (1997). Coğrafi Bilgi Sistemi ile Deprem Bölgelerinin İncelenmesi. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Afet İşleri Fenel Mürdürlüğü. https://gitrad.org.tr/wp-content/uploads/2022/02/cografibilgi.pdf, [Erişim tarihi: 13.01.2024].
• Özşahin, E. (2013). Türkiye’de Yaşanmış (1970-2012) Doğal Afetler Üzerine Bir Değerlendirme. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı. Mustafa Kemal Universitesi, Hatay, Turkey.
• Patton, M. Q. (2005). Qualitative Research. John Wiley & Sons, Ltd Sahebi, A., Nejati-Zarnaqi, B., Moayedi, S., Yousefi, K., Torres, M., ve Golitaleb, M. (2021). The Prevalence of Anxiety and Depression Among Healthcare Workers During the COVID-19 Pandemic: An Umbrella Review of Meta-Analyses. Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry, 107, 110247.
• Schonfeld, D.J. ve Demaria, T. (2015). Providing psychosocial support to children and families in the aftermath of disasters and crises. Pediatrics, 136(4), 1120–1130.
• Schruba, A. N., Aten, J. D., Davis, E. B., ve Shannonhouse, L. R. (2018). A Grounded Theory of the Practice of Disaster Spiritual and Emotional Care: The Central Role of Practical Presence. Journal of Psychology and Christianity, 37(1), 57-73.
• Sözcü, U. (2019). Öğretmen Adaylarının Doğal Afet Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesi. Doktora Tezi. Kastamonu Üniversitesi.
• Sucu, H. (2021). 11. Sınıf Öğrencilerinin Doğal Afetlere Yönelik Bilişsel Yapılarının Kelime İlişkilendirme Testi Yoluyla İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Tan, Y., Liao, X., Su, H., Li, C., Xiang, J. ve Dong, Z. (2017). Disaster Preparedness Among University Students in Guangzhou, China: Assessment of Status and Demand for Disaster Education. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 11(3), 310-317.
• Torlak, V. (2021). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Doğal Afetlere Yönelik Farkındalıklarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Uşak, M., Şensoy, Ö., Yıldırım, H. İ., ve Hançer, A. H. (2005). İlköğretim Fen Bilgisi ve Matematik Öğretmen Adaylarının Deprem Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre Karşılaştırılması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 35-46.
• Uygur, S. (2024). Depremi Yaşamış Üniversite Öğrencilerin Sosyal Destek Ağlarına İlişkin Algı ve Görüşleri. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15(1 -Deprem Özel Sayısı-), 697-723.
• Wang, M., Wei, D. Y., Zhu, X. L., ve Yi, N. (2012). An İnvestigation on Disaster Prevention Literacy of Secondary School Teachers in China. Journal of Educational Studies, 5, 12.
• Yavaş, H. (2005). Doğal Afetler Yönüyle Türkiye’de Belediyelerde Kriz Yönetimi. Orion Yayınevi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, C., Çekmez, E. ve Bütüner, S. Ö. (2012). Fenomenografik Araştırma Yöntemi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 6 (2), 77-102.
• Yılmaz, A. (2005). Türk Kamu Yönetiminin Sorun Alanlarından Biri Olarak Afet Yönetimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Yılmaz, S. (2022). 2020’de Türkiye ve Dünyada En Sık Görülen Doğal Afetler. Afet Yazı Dizisi. https://tatd.org.tr/afet/afet-yazi-dizisi/2020de-turkiye-ve-dunyada-en-sik-gorulen-dogal-afetler/ [Erişim tarihi: 13.01.2024].
• YÖK (2023). Yükseköğretimde Yeni İstatistikler. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2023/yuksekogretimde-yeni-istatistikler.aspx, [Erişim tarihi: 19.12.2023].
• Zengin, S. (2021). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Doğal Afetlere Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi: Amasya Üniversitesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Amasya: Amasya Üniversitesi.
• Zhu, T. T. ve Zhang, Y. J. (2017). An İnvestigation of Disaster Education in Elementary and Secondary Schools: Evidence From China. Natural Hazards, 89(3), 1009-1029