Seyf-i Sarâyî’nin Gülistân Tercümesi’nde Saygı ve Nezaket İfadeleri

Yıl 2024, Sayı: 15, 727 - 748, 28.04.2024

Suna Sever

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1446970

Öz

Bu çalışmada, Seyf-i Sarâyî’nin 793/1391 yılında Sâdî’nin Gülistân adlı eserinden yapmış olduğu Gülistân Tercümesi (Kitâb Gülistân bi’t-Türkî) adlı eserde yer alan saygı ve nezaket ifadelerinin tespit edilerek incelenmesi amaçlanmıştır. Gülistân Tercümesi, Memlûk Kıpçak sahasını temsil eden bir edebi eser olması bakımından önem arz eder. Bu eserde incelenmiş olan saygı ve nezaket ifadelerinin tespiti, eserin kendi dönemindeki saygı ve nezaket anlayışını ve bu anlayışın edebi dile yansıma biçimini göstermesi bakımından önemlidir. Çalışmada, saygı ve nezaket kavramlarından bahsedilerek tespit edilen saygı ve nezaket kelimelerinin incelemesi yapılmıştır. Ayrıca eserde şahıs zamirleri ile iyelik yapılarının saygı ve nezaket kavramı bakımından kullanım biçimleri üzerinde de durulmuştur. Her kelime ve kelime grubu, madde başı hâlinde gösterilmiş ve karşılarında da bunların anlamları verilmiştir. Eserde tespit edilen aynı kelime ve ibareler tamamıyla verilmeyip bir örnek üzerinden aktarılmıştır. Tespit edilen saygı ve nezaket ifadelerinin bağlamsal çerçevelerini açıkça gösterebilmek için madde başlarının altında tanıklı cümleleri yer almaktadır. Bu cümleler, günümüz Türkçesine çevrilerek sayfa ve satır numaraları belirtilmiştir. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi yöntemiyle oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kitāb Gülistān bi’t-Türkî, Seyf-i Sarâyî, saygı, nezaket.

Expressions of Respect and Courtesy in Seyf-i Sarâyî’s Translation of Gulistān

Öz

In this study, it is aimed to identify and analyze the words and expressions of respect and courtesy in Seyf-i Sarâyî’s Gülistân Translation (Kitâb Gülistân bi’t-Türkî), which translated from Sâdî’s Gülistân in 793/1391. Gulistān Translation is important as a literary work representing the Mamlūk Kipchak field. The determination of the expressions of respect and courtesy analysed in this work is important in terms of showing the understanding of respect and courtesy in its own period and the way this understanding is reflected in literary language. In the study, the concepts of respect and courtesy were mentioned and the words of respect and courtesy were analyzed. In addition, the use of personal pronouns and possessive structures in terms of respect and courtesy is also emphasized in the work. Each word and phrase is shown as a lexical entry and its meaning is given. The same words and phrases identified in the work are not given in their entirety, but are quoted through an example. In order to clearly show the contextual function of these words, they are given together with the sentences in which they appear in the text and translated into today’s Turkish by indicating the page-line number. The study was created using the document analysis method, which is one of the qualitative research methods.

Anahtar Kelimeler

Kitāb Gülistān bi’t-Turkî, Seyf-i Sarâyî, respect, courtesy.

Kaynakça

• Ağca, F. (2020). Eski Uygurcada Üçüncü Kişi İyelik Eki ve Dil Bilgisel Saygı. (dzl. E. Yılmaz, N. Tezcan ve N. Demir) Semih Tezcan Kitabı içinde (s. 107-126). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Akalın, Ş. H. vd., (2011). Türkçe Sözlük (11 b.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Alan, S. (2021). Doğu Sahası Tarihî Türk Yazı Dillerinde Nezaket ve Saygı Bildiren Söz Varlığı. Doktora Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
• Alyılmaz, S. (2015). Türkçenin Sözdiziminde Seslenmeler ve Seslenme Öbekleri. Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), 54, 31-50.
• Ayırır, İ. O. (2020). Türkiye Türkçesinde Kalıp Sözler: Nezaket Kuramı. Milli Folklor, 86-98.
• Brown, P.; Levinson, S. C. (1987). Politeness: Some Universals in Language Usage . Cambridge: Cambridge University Press.
• Demirci, K. (2006). Toplumsal Yapıların Saygı İfadesi Formlarında Dile Yansıması. Milli Folklor, 38-45.
• Ersoy, H. Y. (2015). Türk Yazı Dillerinde İyelik İşaretleyicilerinin Kiplik Anlamları. Dil Araştırmaları, 17, 51-72.
• Goffman, E. (1967). Interaction Ritual: Essays on Face to Face Behavior. Pantheon.
• Grønbech, K. (1995). Türkçenin Yapısı. (çev. M. Akalın) Ankara: TDK Yayınları.
• Hirik, S. (2022). Soru Tümceleri Üzerinden Nezaket Stratejisi Kurma. Karadeniz Araştırmaları, 1143-1178.
• İmamova, H. (2010). Türkiye Türkçesi İle Özbek Türkçesinde Nezaket Anlamı Taşıyan Seslenmeler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), 42, 1-10.
• Kaçalin, M. S. (2017). Oğuzların Diliyle Dedem Korkudun Kitabı. Ankara: TDK Yayınları.
• Kaplankıran, D. (2017). Kazak Türkçesinde Sevgi ve Saygı Anlamı Taşıyan İfadeler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (TAED, 59, 241-268.
• Karahan, L. (2023). Bir ü Bar Kalıp Sözü Üzerine. (ed. Leyla Karahan ve Hüseyin Yıldız) Doğumunun 80. Yılında Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun Armağanı (s. 679-690). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karamanlıoğlu, A. F. (2019). Gülistan Tercümesi (Kitâb Gülistân b’t-Türkî. Ankara: TDK Yay.
• Keser, B. M. (2018). Nezaket, Nezaket Teorileri ve Türkçede Kullanılan Nezaket Kavramları. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 127-138.
• Keskin, A. (2017). Türk Kültüründe “Selamlaşma” ve “Vedalaşma” Hakkında Genel Bir Değerlendirme. TÜRK DÜNYASI, Dil ve Edebiyat Dergisi, (43), 125-146.
• Kılıç, K. L.;Yaprakgül, Ç. (2018). Divanu Lügati’t Türk’te Eğitsel Değerler. Çocuk, Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 1, 39-58.
• Korkmaz, Z. (2018). Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri Ve Ek Kalıplaşması Olayları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2019). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Leech, G. (1983). Principles of Pragmatics. London: Longman.
• Özdemir, C. (2017). Dede Korkut Kitabında Saygı. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 7-29.
• Özkan, M. (2009). Seyf-i Sarâyî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Ansiklopedisi (C. 37, s. 28-29). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Sakarya, Y. U. (2021). Folklor İle Tiyatronun Metinlerarası Yolculuğu: Yunus Emre Tiyatrosu Örneği. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5, 1558-1571.
• Saraç, M. Y. (2004). Klâsik Edebiyat Bilgisi-Belâgat. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Şahbaz, M. (2018). Eski Türklerde Hediyeleşme. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, 141-155.
• Topuz, Ü. (2019). Seyf-i Sarâyî’nin Gülistan Tercümesi’nde Metaforlar. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Turan, Ü. D. (2019). Edimbilim II: Bilgi Değeri, Bilgi Yapısı ve Dilde Kibarlık ve Kabalık. Ü. D. Ayşe Sumru Özsoy içinde, Genel Dilbilim II. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Ünlü, S. (2012). Harezm Altınordu Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Yaylagül, Ö. (2005). Eski Türkçede Nezaket İfadeleri. Milli Folklor, 151-165.
• İnternet Kaynakları
• https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 02.01.2024]
• Kaçalin, M. S. Kutadğu Bilig Metin. http://www.kulturturizm.gov.tr [Erişim tarihi: 02.01.2024].