Örgütsel Şeffaflık, Örgütsel Güven ve Örgüt Sağlığının Okul Etkililiğine Etkisi

Yıl 2024, Sayı: 15, 1471 - 1490, 28.04.2024

Ali Tosun Kazım Çelik

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1448700

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmen algılarına göre örgütsel şeffaflığın okul etkililiği düzeyine etkisinde örgütsel güven ve örgütsel sağlığın aracılık rolünü belirlemektir. İlişkisel tarama modeli ile desenlenen çalışmada veriler Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) yöntemiyle analiz edilmiştir. Değişkenler arasında modelleme yapılırken birden fazla aracı değişkenin aynı anda modele dahil edilmesi nedeniyle “Çoklu Aracılık Modeli” yöntemi kullanılmıştır. Araştırma örneklemi, Uşak ilindeki kamu okullarında görev yapan 462 öğretmenden oluşmaktadır. Veriler “Örgütsel Güven Ölçeği”, Örgütsel Sağlık Ölçeği”, “Okul Etkililiği Ölçeği” ve “Örgütsel Şeffaflık Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. Korelasyon analizleri sonucunda örgütsel şeffaflık, güven ve sağlık ile okul etkililiği arasında pozitif yönlü anlamlı ilişkilerin olduğunu belirlenmiştir. Araştırmanın ana amacına uygun olarak test edilen yapısal eşitlik modellemesi analizleri sonucunda da örgütsel şeffaflığın okul etkililiği üzerindeki etkisinde örgütsel sağlığın tam aracılık rolü oynadığı tespit edilirken örgütsel şeffaflığın ise örgütsel güveni geliştirdiği ancak örgütsel şeffaflık ile okul etkililiği arasında herhangi bir aracılık rolü üstlenmediği belirlenmiştir. Buna göre okul yöneticilerinin şeffaflığı örgütsel bir davranış olarak benimsemesi ve geniş bir kavramsal çerçeveye sahip olan örgüt sağlığını geliştirmek için çalışmalar yapması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel şeffaflık, örgütsel güven, örgüt sağlığı, okul etkililiği.

The Effect of Organizational Transparency, Organizational Trust and Organizational Health on School Effectiveness

Öz

The purpose of this study is to determine the mediating role of organizational trust and organizational health in the relationship between organizational transparency and school effectiveness, as perceived by teachers. Conducted using a relational survey model, the data were analyzed through Structural Equation Modeling (SEM). Due to the inclusion of multiple mediator variables simultaneously in the model, the "Multiple Mediation Model" method was employed. The research sample consisted of 462 teachers working in public schools in the Uşak province. Data were collected using the "Organizational Trust Scale," "Organizational Health Scale," "School Effectiveness Scale," and "Organizational Transparency Scale." Correlation analyses revealed significant positive relationships between organizational transparency, trust, health, and school effectiveness. Consistent with the main objective of the study, the results of the structural equation modeling analyses indicated that organizational health played a full mediating role in the impact of organizational transparency on school effectiveness, whereas organizational transparency only fostered organizational trust but did not mediate the relationship between organizational transparency and school effectiveness. Accordingly, it is recommended that school administrators embrace transparency as an organizational behavior and engage in efforts to enhance organizational health, which has a broad conceptual framework.

Anahtar Kelimeler

Organizational transparency, organizational trust, organizational health, school effectiveness.

Kaynakça

• Akbaba, S. (1997). Ortaöğretim Okullarının Örgüt Sağlığı (Bolu İli Örneği). Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Altun, A. S. (2001). Örgüt Sağlığı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ardıç, K., ve Polatçı, S. (2007). İşgören Refahı ve Örgütsel Etkinlik Kavramlarına Bütüncül Bir Bakış: Örgüt Sağlığı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 137-154.
• Arslan, H., Satıcı, A. ve Kuru, M., (2006). Devlet ve Özel İlköğretim Okullarının Etkililiğinin Araştırılması. Eğitim ve Bilim, 31(142), 15-25.
• Arslantaş, H. İ. ve Özkan, M., (2014). Öğretmen ve Yönetici Gözüyle Etkili Okulda Yönetici Özelliklerinin Belirlenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 8(26), 181-193.
• Ayık, A. ve Ada, Ş. (2009). İlköğretim Okullarında Oluşturulan Okul Kültürü ile Okulların Etkililiği Arasındaki İlişki. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 429-446.
• Balcı, A. (1993). Etkili Okul ve Türkiye’deki İlköğretim Okullarının Etkililiği Araştırması. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12575/9078, [Erişim tarihi: 04.06.2021].
• Balcı, A. (2014). Etkili Okul, Okul Geliştirme, Kuram, Uygulama ve Araştırma. Ankara: PEGEM Akademi.
• Balkin, J. M. (1999). How Mass Media Simulate Political Transparency. Journal For Cultural Research, 3(4), 393-413.
• Baltzley, D. ve Lawrence, J. (2016). Candor and Transparency in the Service of Purpose. People + Strategy, 39(4), 21.
• Başaran, İ. E. (1994). Eğitim Yönetimi. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
• Bil, E. (2018). Ortaöğretim Okullarının Öğrenen Örgüt, Örgütsel Güven ve İş Doyumu Düzeyleri Arasındaki İlişki. Doktora tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Brewster, C. ve Railsback, J. (2003). Building Trusting Relationships for School Improvement: Implications for Principals and Teachers. Research Report. Northwest Regional Educational laboratory. ERIC Document Reproduction Service. https://files.eric .ed.gov/fulltext/ED481987.pdf, [Erişim tarihi: 04.02.2021].
• Brosnahan, C. (2011). The İmpact of a School’s Organizational Health on Student Achievement. Doctoral Thesis. University of Houston.
• Bryk, A. S. ve Schneider, B. (2003). Trust in Schools: A Core Resource for School Reform. Educational Leadership, 60(6), 40-45.
• Bursalıoğlu, Z. (2014). Eğitim Yönetiminde Teori ve Uygulama. Ankara: PEGEM Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: PEGEM Akademi.
• Cameron, K. (1978). Measuring Organizational Effectiveness in İnstitutions of Higher Education. Administrative science quarterly, 604-632.
• Cameron, K. (2015). Organizational Effectiveness. Wiley Encyclopedia of Management, 1–4.
• Cerit, Y., & Yıldırım, B. (2017). İlkokul Müdürlerinin Etkili Liderlik Davranışları ile Okul Etkililiği Arasındaki İlişki. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 902-914.
• Cheng, Y. C. (1996). A School‐Based Management Mechanism for School Effectiveness and Development. School Effectiveness and School Improvement, 7(1), 35–61.
• Çalık, T.ve Tepe, N. (2019). Ortaokul Öğretmenlerinin Algılarına Göre Okul Etkililiği ile Kolaylaştırıcı Okul Yapısı ve Akademik İyimserlik Arasındaki İlişki. Kastamonu Education Journal, 27(4),1471-1480.
• Çobanoğlu, F. (2008). İlköğretim Okullarında Örgütsel Kimlik ve Örgütsel Etkililik (Denizli İli Örneği). Doktora tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Çubukçu, Z. ve Girmen, P. (2006). Ortaöğretim Kurumlarının Etkili Okul Özelliklerine Sahip Olma Düzeyleri. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 121-136.
• Dağ, Z. ve Albez, C. (2024). Investigating the Relationship Between Teachers' Emotional Labor Behaviors and Effective School Perceptions. Kastamonu Education Journal, 32(1), 1-13.
• Demirbilek, M. (2022). Örgütsel İyileştirme ve Örgütsel Sağlık. International Journal of Management and Administration, 6(11), 61-86.
• Demirkasımoğlu, N., ve Taşkın, P. (2015). Yetenek Yönetiminin Örgütsel Etkililik ile İlişkisi Özel Öğretim Kurumlar Örneği. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi 4(4), 268-295.
• Deutsch, M. (1960). The Effect of Motivational Orientation Upon Trust and Suspicion. Human Relations, 13(2), 123–139.
• Doğanay, E. ve Dağlı, A. (2020). Organizational Health Scale: A Scale Development Study. International Education Studies, 13(7), 128-144.
• Ergin, İ., Kaplan, F. ve Korkmaz, A. (2018). Etkili Okul Olma Özelliklerinin Öğrenciler, Okul Ortamı ve Veliler Açısından Değerlendirilmesi. Journal of International Social Research, 11(59).
• Eijffinger, S. ve Hoeberichts, M. (2002). Central Bank Accountability and Transparency: Theory and Some Evidence. International Finance, 8, 73–96.
• Gökmen, A. (2011). İlköğretim Öğretmenlerinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ve Bu Davranışların Okul Etkililiği Üzerindeki Etkisine İlişkin Algıları. Yüksek Lisans Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi.
• Grossman, D. (2019). Trust in the Workplace: 6 Steps to Building Trust with Employees. https://www.yourthoughtpartner.com/blog/bid/59619/leaders-follow-these-6-steps-to-build-trust-with-employees-improve-how-you-re-perceived,[Erişim tarihi: 05.06.2021].
• Güleryüz, D. G. (2017). Öğretmenlerin Örgütsel Güven Seviyeleri ve Motivasyon Seviyeleri İlişkisinin İncelenmesi (Bursa İli Nilüfer İlçesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi.
• Hayes, A. F. (2013). Introduction to Mediation, Moderation and Conditional Process Analysis a Regression- Based Approach. New York: The Guilford Press.
• Heise, J. A. (1985). Toward Closing the Confidence Gap: An Alternative Approach to Communication Between Public and Government. Public Affairs Quarterly, 9, 196–217.
• Hoy, W. H. (2009). School Effectiveness Index. From: http://www.waynekhoy.com/ pdfs/School _Effectiveness_Index.pdf, [Erişim tarihi: 08.03.2021].
• Hoy, W. K. ve Fedman, J. A. (1987). Organizational Health: The Concept and Its Measure. Journal of Research and Development in Education, 20(4), 30-37.
• Hoy, W. K., Sabo, D. ve Barnes, K. (1996). Organizational Health and Faculty Trust: A View from The Middle Level. Research in Middle Level Education Quarterly, 19:3, 21-39.
• Hoy, W. K, Tarter, C. J. ve Witkoskie, L. (1992). Faculty Trust in Colleagues: Linking the Principal with School Effectiveness. Journal of Research and Development in Education, 26, 38–45.
• İsmayılov, Ü. (2019). Öğretmenlerin Duygusal Zekalarının Örgütsel Güvene Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Jahansoozi, J. (2006). Organization - Stakeholder Relationships: Exploring Trust and Transparency. Journal of Management Development, 25 (10), 942 – 955.
• Karagöz, Y. (2016). SPSS ve AMOS 23 Uygulamalı İstatistiksel Analizler. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karagöz, K., Yalçın, S. ve Köroğlu, M. (2024). Toksik Liderlik, Örgütsel Sinizm ve Okul Etkililiği Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. The Journal of Academic Social Science, 12(148), 304-319.
• Katz, D. ve Kahn, R. L. (1977). Örgütlerin Toplumsal Psikolojisi. (çev. H. Can, ve Y. Bayar) Ankara: Doğan Basımevi.
• Kayısı, K. A. (2016). Çalışanların Örgütsel Güven Düzeyleri ile Motivasyon Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi.
• Kazancıoğlu, M. M. (2008). Özel Okullarda Üst Düzey Yöneticilerin Liderlik Tarzları ve Okul Etkililiği Üzerine Bir Çalışma: İstanbul Örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi.
• Kegan, D. L. ve Rubenstein, A. H. (1973). Trust, Effectiveness, and Organizational Development: A Field Study in R & D. The Journal of Applied Behavioral Science, 9(4), 498–513.
• Kıvrak, İ. (2013). Öğretmen Algılarına Göre Meslek Liselerindeki Örgüt Sağlığının İncelenmesi: İstanbul İli Kartal İlçesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi.
• Kline, R.B. (2015). Principles and Practice of Structural Equation Modeling. New York: Guilford Press.
• Korkmaz, M. (2005). İlköğretim Okullarında Örgütsel Sağlık ile Öğrenci Başarısı Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Güz(44), 529-548.
• Kotbaş, S. (2018). Örgütsel Erdemlilik ile Örgütsel Sağlık Arasındaki İlişkinin Öğretmen Algılarına Göre İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
• Kratzer, C. C. (1997). A Community of Respect, Caring, and Trust: One School's Story. Respect, Caring and Trust. https://eric.ed.gov/?id=ED409654, [Erişim tarihi: 04.06.2021].
• Kunnan, A. J. (1998). An Introduction to Structural Equation Modelling for Language Assessment Research. Language Testing, 15(3), 295-332.
• Kuşaksız, N. (2010). Öğretmen Görüşlerine Göre İlköğretim Okullarının Etkili Okul Özelliklerine Sahip Olma Düzeyleri (Üsküdar İlçesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Levine, D. U. ve Lezotte, L. W. (1990). Unusually Effective Schools: A Review and Analysis of Research and Practice. https://eric.ed.gov/?id=ED330032, [Erişim tarihi: 08.06.2020].
• Lunenburg, F. C. ve Ornstein, A. C. (2013). Eğitim Yönetimi. (çev. G. Arastaman) Ankara: Nobel Akademik.
• Meijer, A. (2009). Understanding Modern Transparency. International Review of Administrative Sciences, 75(2), 255-269.
• Memduhoğlu, H. B. ve Karataş, E. (2017). Öğretmenlere Göre Çalıştıkları Okullar Ne Kadar Etkili?. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi, 7(2), 227-244
• Mishra, J. ve Morrissey, M. A. (1990). Trust in Employee/Employer Relationships: A Survey of West Michigan Managers. Public Personnel Management, 19(4), 443–486.
• Moore, D. M. Jr. (2010). Student and Faculty Perceptions of Trust and Their Relationships to School Success Measures in An Urban School District. Dissertations, theses, and masters projects. Paper 1539618717.
• Norman, S. M., Avolio, B. J. ve Luthans, F. (2010). The Impact of Positivity and Transparency on Trust in Leaders and Their Perceived Effectiveness. The Leadership Quarterly, 21(3), 350-364.
• OECD. (2018). OECD School User Survey: Improving Learning Spaces Together. http://www.oecd.org/education/OECD-School-User-Survey-2018.pdf, [Erişim tarihi: 06.04.2020].
• OECD (2019), PISA 2018 Results (Volume I): What Students Know and Can Do, PISA. Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/5f07c754-en, [Erişim tarihi: 06.04.2020].
• Oral, Ş. (2005). İlköğretim Okullarının Etkili Okul Kavramı Açısından Değerlendirilmesi Batman İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
• Ordu, A. ve Tanrıöğen, A. (2013). İlköğretim Okullarında Örgütsel Yapı ile Örgüt Sağlığı Arasındaki İlişkiler. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 93-106.
• Özdamar, K. (2017). Eğitim, Sağlık ve Davranış Bilimlerinde Ölçek ve Test Geliştirme Yapısal Eşitlik Modellemesi IBM SPSS, IBM SPSS AMOS ve MINITAB Uygulamalı. Eskişehir: Nisan Kitabevi.
• Özdemir, M. (2018). Eğitim Yönetimi Alanın Temelleri ve Çağdaş Yönelimler. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Pirson, M. ve Malhotra, D. (2011). Foundations of Organizational Trust: What Matters to Different Stakeholders? Organization Science, 22(4), 1087–1104.
• Rawlins, B.L. (2008). Measuring the Relationship Between Organizational Transparency and Employee Trust. Public Relations Journal, 2(2), 1-21.
• Rawlins, B. L. (2009). Give the Emperor A Mirror: Toward Developing a Stakeholder Measurement of Organizational Transparency. Journal of Public Relations Research, 21, 71-99.
• Reynolds, D., Teddlie,C., Creemers,B., Scheerens, J. ve Townsend, T. (2000). An Introduction to School Effectiveness Research. In C. Teddlie and D. Reynolds (Eds.), The İnternational Handbook of School Effectiveness Research (1st ed., pp. 3-25). London and New York: Falmer Press.
• Robson, C. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemleri Gerçek Dünya Araştırması. (çev. Ş. Çınkır ve N. Demirkasımoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sandal, İ. (2014). Örgütsel Güven ile Verimlilik Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Türk Hava Kurumu Üniversitesi.
• Schein, E. H. (1980). Örgütsel Psikoloji. (çev. A. Sağtürk ve Ş. Öz-Alp). Eskişehir: İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Basımevi.
• Seçer, İ. (2017). SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi: Analiz ve Raporlaştırma. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Seçer, İ. (2018). Psikolojik Test Geliştirme ve Uyarlama Süreci SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Su, H. Y., Fang, S. C. ve Young, C. S. (2011). Relationship Transparency for Partnership Enhancement: An Intellectual Capital Perspective. Journal of Business & Industrial Marketing, 26(6), 456-468.
• Şen, S. (2020). Mplus ile Yapısal Eşitlik Modellemesi Uygulamaları. Ankara: Nobel Akademik.
• Şenel, T. ve Buluç, B. (2016). İlkokullarda Okul İklimi ile Okul Etkililiği Arasındaki İlişki. TÜBAV Bilim Dergisi, 9(4), 1-12.
• Şişman, M. (2013). Eğitimde Mükemmellik Arayışı Etkili Okullar. Ankara: PEGEM Akademi.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2015). Çok Değişkenli İstatistiklerin Kullanımı. (çev. M. Baloğlu). Ankara: Nobel Akademik.
• Tacar, K. S. (2013). İlkokul Öğretmenlerinin Öğrenen Örgütü Algılama Düzeyleri ile Örgüt Sağlığı Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi.
• Tan, S. (2017). Öğretmen Algılarına Göre Örgütsel Sağlık ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Siirt: Siirt Üniversitesi.
• Tanrıöğen, A. (2022.01.24). Öğretmenlerin Mesleki Gelişmeleri. Mektepli Gazete.
• Tekel, M. (2019). Öğretmen Algılarına Göre Örgütsel Adalet ve Örgütsel Sağlık Arasındaki İlişki (Kemalpaşa Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• Toprak, O. (2006). Örgütsel Güvenin Performans Üzerindeki Etkisi ve Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• Toprak, M. (2011). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Okul Etkililiğine İlişkin Görüşleri: (Adıyaman İli Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Tosun, A. ve Çelik, K. (2022). Okul Şeffaflık Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (64), 102-126.
• Türker, Y. (2010). İlköğretim Okullarının Etkililik Düzeyleri ile Örgüt Sağlığı Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi.
• Tsui, K. T. ve Cheng, Y. C. (1999) School Organizational Health and Teacher Commitment: A Contingency Study with Multi-level Analysis, Educational Research and Evaluation: An International Journal on Theory and Practice, 5:3, 249-268.
• UNESCO (2000). Improving School Efficiency: The Asian Experience. Research Report. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000120595, [Erişim tarihi: 04.06.2021].
• Weber, G. (1971). Inner-City Children Can Be Taught to Read: Four Successful Schools. Washington DC: Council for Basic Education.
• Wolf, E. J., Harrington, K. M., Clark, S. L. ve Miller, M. W. (2013). Sample Size Requirements for Structural Equation Models: An Evaluation of Power, Bias, and Solution Propriety. Educational and psychological measurement, 73(6), 913-934.
• Yılmaz, K. (2006). Güven Ölçeği’nin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 69–80.
• Yılmaz, K. (2015). Öğretmenlerin Örgütsel Farkındalık ve Örgütsel Güven Algıları ile Okulların Örgütsel Etkililik Düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi.
• Zaheer, A., McEvily, B., ve Perrone, V. (1998). Does Trust Matter? Exploring the Effects of Interorganizational and Interpersonal Trust on Performance. Organization Science, 9(2), 141-159.