Metinlerarasılık, Folklor ve Bellek İlişkisi

Yıl 2024, Sayı: 15, 443 - 462, 28.04.2024

Reyhan Gökben Saluk

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1449728

Öz

Farklı anlatılar arasındaki etkileşimleri ve bağlantıları inceleyen metinlerarasılık ile toplumsal belleğin ve kimliğin taşıyıcısı olarak tanımlanan halk bilimi, kültür araştırmalarında önemli bir rol oynamaktadır. Folklor, nesilden nesile aktarılan sözlü, yazılı ve elektronik metinlerden mürekkep bir mirası ifade ederken, zihinsel aktarım ise bu kolektif verimlerin bireylerin ve toplumların dimağında anlatıcı ve metin eliyle hangi şekillerde yerleşik olduğunu sorgulamak amacıyla kullanılan bir kavramdır.
Makalede, öncelikle metinlerarasılığa has teorik çerçeve ve kaynaklar ele alınmış, belli başlı temsilcilerin dilinden metin ve bellek kavramları izah edilmiştir. Folklorun metinlerarasılığı; halk bilgisinin metinsel dönüşüm süreçlerinde ne derecede rol oynadığını, kültürel öğelerin farklı anlatı biçimlerinde hangi ölçütlerle yorumlandığını ve bir diğer taraftan toplumsal bellek üzerinden bu ürünlerin anlatıyı nasıl şekillendirdiğini incelemektedir. Metinlerin yeniden yorumlanma süreci, okurun belleğinde gerçekleşen zihinsel aktarım etkinliği ile doğrudan ilişkilidir. Çünkü bireyler bu anlatılar aracılığıyla kültürel mirası benimsemekte, yeniden üretmekte, iyi kötü dönüştürmekte ve kendinden sonraki nesillere kolektif bilginin aktarımını sağlamaktadır. Bu minvalde kültür kodlarının daha geniş kitlelere erişimi kolaylaşmakta, aynı zamanda toplumların artzamanlı bellek süreçlerinin bilinç dışı yolculuğu görünür olmaktadır.
Kısacası bu çalışmada; metinlerarasılık, folklor ve zihinsel aktarım arasındaki ilişkide yazarın, anlatıcının, birey ve toplumun etkisi gibi kompleks konuları anlamak için metin ve bellek kavramları üzerinden teorinin temel dayanak noktaları sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Postmodernizm, metinlerarasılık, kültür, folklor, bellek.

The Relationship between Intertextuality, Folklore and Memory

Öz

Intertextuality plays a significant role in cultural studies, particularly in folklore research, where it is defined as the carrier of societal memory and identity, examining interactions and connections between different narratives. Folklore represents a heritage composed of oral, written, and electronic texts transmitted from generation to generation, while mind transmission is a concept used to interrogate how these collective resources are embedded in the minds of individuals and societies through narrators and texts.
In the article, firstly, the theoretical framework and sources specific to intertextuality were discussed, and the concepts of text and memory were explained in the words of prominent figures. The intertextuality of folklore examines to what extent folk knowledge plays a role in the textual transformation processes, how cultural elements are interpreted in different narrative forms, and on the other hand, how these products shape the narrative through societal memory. The process of reinterpretation of texts is directly related to the mind transmission activity that occurs in the reader’s memory. This is because individuals adopt, reproduce, transform, transmit cultural heritage and collective knowledge through these narratives to subsequent generations. In this regard, the access of cultural codes to wider audiences is facilitated, and the unconscious journey of societal memory processes becomes visible over time.
In summary, this study addresses the fundamental points of theory through the concepts of text and memory to understand complex issues such as intertextuality, folklore, and mind transmission, including the influence of the author, narrator, individual, and society in the relationship between textuality, folklore, and mind transmission.

Anahtar Kelimeler

Postmodernism, intertextuality, culture, folklore, memory.

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (2009). Şiir Tahlili Teori-Uygulama. Ankara: Akçağ.
• Aktulum, K. (2013). Folklor ve Metinlerarasılık. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Aktulum, K. (2002). Koput Yapıt-Kopuk Yazı. Ankara: Öteki Yayınevi.
• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki Yayınevi.
• Alkier S. (2009). Intertextuality and the Semiotics of Biblical Texts. Reading the Bible Intertextually. TX: Baylor University Press.
• Anderson, P. (2002). Postmodernitenin Kökenleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aristoteles (2012). Poietika (Şiir Sanatı Üzerine). Ankara: Pharmakon.
• Bakhtin, M. (1975). Esthétique Et Théorie Du Roman. Paris: Gallimard.
• Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan Romana (Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bakhtin, M. (1981). Forms of Time and of the Chronotope in the Novel: Towards a Historical Poetics. The Dialogic Imagination: Four Essays. Austin: University of Texas Press.
• Bakhtin, M. (1994). The Problem of Speech Genres. Speech Genres and Other Late Essays. Austin: Texas. Barthes, R. (2009). Yazının Sıfır Derecesi. İstanbul: YKY.
• Baumann, R. (2011). Tür, Performans ve Metinlerarasılığın Üretimi. Millî Folklor, 20(78), 114-122.
• Belge, M. (1977). Marksizm ve Yapısalcılık. Birikim Dergisi, Yapısalcılık Özel Sayısı, 28(29), 16-29.
• Bjornson R. (1980). Translation and Literary Theory. Translation Review, 6(1), 13-16.
• Cevizci, A. (2010). Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Yayınları.
• Culler, J. (2008). Barthes. Ankara: Dost Kültür Kitaplığı.
• Eco, U. (2000). Zamanların Sonu Üstüne Söyleşiler. İstanbul, YKY.
• Ede, L. (1987). An Introduction to the Nonsense Literature of Edward Lear and Lewis Carroll. Explorations in the Field of Nonsense, Brill, 47-60.
• Ekiz, T. (2007). Alımlama Estetiği mi, Metinlerarasılık mı? Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47(2), 119-127.
• Foucault, M. (2001). Yapısalcılık ve Post Yapısalcılık. İstanbul: Birey Yayınları.
• Fowler, D. (2006). The Later Work of Jean Ricardou. Doctor of Philosophy. UK: The University of Stirling.
• İnalcık, H. (2010). Şâir ve Patron -Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik Bir İnceleme-. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Jakobson, R. (1973). Questions de Poétique. Paris: Seul.
• Jakobson, R. (1990). Sekiz Yazı. İstanbul: Düzlem Yayınları.
• Jenny, L. (1976). La stratégie de la forme. Poétique-Revue de Théorie et d’analyse Littéraires, 7(27), 257-281.
• Kantar, D. (2013). Tür Üzerine Kavramsal Bir Tanımlama Denemesi. TÖMER Dil Dergisi, 123, 7-18.
• Kristeva, J. (1969). Sèméiotikè-Recherches pour une sémanalyse-Essais. French: Le Seuil.
• Kolcu, A. (2008). Edebiyat Kuramları Tanım-Tenkit-Tahlil. Ankara: Salkım Söğüt Kitabevi.
• Korkmaz, N. (2009). Kolsuz Hanım Üzerine Yazılı Kültür ve Metinlerarası İlişkiler Bağlamında Bir Çalışma. Millî Folklor, 21(83), 54-61.
• Kurtuluş, M. (2009). Ağrıdağı Efsanesi’nden Sözlü Edebiyata Metinlerarası Bir Yolculuk. Millî Folklor, 21(83), 62-69.
• Macit, M. (1996). Gelenekten Geleceğe. Ankara: Akçağ.
• Mirenayat, S.&Soofastaei, E. (2015). Gerard Genette and the Categorization of Textual Transcendence. Mediterranean Journal of Social Sciences, 6(5), 533-537.
• Ong, W. (2003). Sözlü ve Yazılı Kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
• Özay, Y. (2009). Metinlerarasılık ve Türk Halk Hikâyelerinde Ana Metinsel Dönüşümler. Millî Folklor, 21(83), 6-18.
• Petkova, S. (2005). Mikhail Bakhtin: Edebiyatın Gerekçelendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 98-109.
• Riffaterre, M. (1994). Intertextuality & Hypertextuality. New Literary History, 125/4(2), 779-788.
• Rızvanoğlu, E. (2007). Söyleşimcilik, Metinlerarasılık: Bakhtin, Kristeva, Barthes. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Rifat, M. (2008). Yaklaşımlarıyla Eleştiri Kuramları. İstanbul: Sel Yayınları.
• Rosenau, M. (1998). Post-Modernizm ve Toplum Bilimleri. Ankara: Ark-Bilim ve Sanat Yayınları.
• Saluk, R. G. (2013). Edebî Bir Metin Olarak Dânişmendnâme. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Saussure, F. (2001). Genel Dilbilim Dersleri. İstanbul: Multilingual, Yayınları.
• Sontag, S. (1987). Barthes’i Hatırlamak. Metis Çeviri, 1, 89-94.
• Stewart, S. (1978). Nonsense: Aspects of Intertexuality in Folklore and Literature. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
• Toelken, B. (1979). The Dynamics of Folklore. Boston: Houghton Mifflin College Div.
• Yıldırım, D. (1998). Tarihî Süreç İçinde İletişim Odakları Ağları ve İşlevleri (XIII.-XX. Yüzyıllar Aralığı Türkiyesi). Türk Bitiği Araştırma/İnceleme Yazıları. Ankara: Akçağ.
• Worton, M. (1986). Intertextuality: to Inter Textuality or to Resurrect It? In Modern French Theory and the Practice of Criticism. UK: Society for French Studies